ذوب شدن یخ 50 ساله روابط آمریکا-کوبا

 در سال 1961 پس از اعمال تحریم‌ها علیه دولت سوسیالیستی و انقلابی فیدل کاسترو از سوی آمریکا، روابط دو کشور قطع شد و پس از نیم قرن دشمنی، در پایان سال ۲۰۱۴ روسای جمهور دو کشور برای عادی‌سازی روابط به توافق رسیدند. در همین راستا روز جمعه گذشته، در سفری تاریخی، جان کری، وزیر خارجه آمریکا با عصای تاریخی خانواده کندی پرچم این کشور را بار دیگر در سفارت آمریکا در هاوانا به اهتزاز در آورد و بدین ترتیب فصل جدیدی در روابط هاوانا-واشنگتن با وجود فراز و نشیب‌های پیش رو از جمله شکاف عمیق ایدئولوژیکی دو طرف، آغاز شد.

شیرین هانتر، استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا  درباره دلایل عادی سازی روابط آمریکا و کوبا پس از 54 سال در این برهه از زمان می‌گوید: انتظار می‌رفت که روابط دو کشور پیش از اینها بهبود یابد؛ یکی از دلیل به تعویق افتادن این امر مخالفان آمریکایی به خصوص آمریکایی‌های کوبایی تبار و عده‌ای که کاسترو آنها را اخراج کرده بود، است که بسیار مخالف عادی سازی روابط هستند اما در چند سال اخیر تحولاتی رخ داده است که دیگر شرایط همانند گذشته نیست.

وی ادامه می‌دهد: در درجه اول دیگر فیدل کاسترو از صحنه قدرت خارج شده و اندکی هم از سیاستهای سوسیالیستی پیشین آنها در این کشور کاسته شده است. هم چنین باگذشت زمان تمام زیرساختهای اقتصادی کوبا تخریب شده است و بر همین اساس کوبا احتیاج داشت که روابط خود را با جهان به خصوص آمریکا گسترش دهد. از سوی دیگر پس از گذشت بیست و اندی سال از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اثرات آن رفته رفته آشکار شده است. هم چنین بسیاری معتقد بودند که وضعیت قطع روابط غیر طبیعی است و باید روابط عادی شود.

این در حالی است که در هر دو کشور مخالفانی وجود دارند که در این باره ساکت ننشسته‌اند. یکی از چهرهای شاخص مخالفان در آمریکا، "جان بوئنر"، رئیس مجلس نمایندگان این کشور است که با صدور بیانیه‌ای اعلام کرده بازگشایی سفارت آمریکا در کوبا باعث باز شدن در‌های دموکراسی به روی مردم کوبا نخواهد شد.

با نزدیک شدن به پایان دوره ریاست جمهوری اوباما، برخی منتقدان بر این باور بودند که اوباما هیچ دستاوردی در طول هشت سال ریاست جمهوری‌اش نداشته است، اما برقراری مجدد روابط دیپلماتیک با کوبا، وی را از این ورطه ناکامی نجات داد. به گفته شیرین هانتر، "اگر اوباما در این باره مصمم نبود با وجود همه دلایل بازهم عادی سازی روابط رخ نمی‌داد. یکی از اهداف کلی پرزیدنت اوباما در حوزه سیاست خارجی این است که پرونده‌های طولانی مدت لاینحل مانده را به اتمام برساند که یکی از این پرونده‌ها مساله کوبا بود که به نتیجه رسید و سفارت آمریکا در هاوانا بازگشایی شد."

اما اکنون یکی از سوالات پیش رو این است که آیا بهبود روابط با کوبا می‌تواند بر روابط آمریکا با آمریکای لاتین تاثیر بگذارد؟ این استاد دانشگاه اعلام می‌کند که به نظر نمی‌رسد که این اتفاق چندان تاثیری بر روابط امریکا با آمریکای لاتین داشته باشد.

هانتر معتقد است: برخی کشورهای آمریکای مرکزی مانند مکزیک، کاستاریکا و... برای آمریکا خطر امنیتی به دلیل قاچاق مواد مخدر و موج مهاجرین دارند. اکنون میلیونها مهاجرغیر قانونی در آمریکا از این کشورها آمده‌اند که بیشتر آنها در خاک آمریکا جرایم مختلفی مرتکب می‌شوند. به نظر می‌رسد که در سالهای اخیر آمریکا چندان توجهی نسبت به آمریکای لاتین نداشته است. البته این نکته را هم نباید فراموش کنیم که چندان خطر جدی هم از این سوی منطقه متوجه آمریکا نبوده است، اما از آنجاییکه در گذشته همواره مساله کوبا سایه‌ای انداخته بود اکنون بهبود روابط می‌تواند فضای روابط با آمریکا لاتین را هم مثبت کند.

در این میان برخی برقراری مجدد مناسبات آمریکا و کوبا را در راستای پیروزی گفتمان زور و تحریم می‌دانند و در مقابل برخی این اتفاق را به منزله پیروزی مقاومت در برابر فشارها و تحریم‌ها از سوی کوبایی‌ها تلقی می‌کنند. شیرین هانتر در این باره می‌گوید: نمی‌توان گفت که تنها به خاطر اعمال تحریم‌ها کوبا خواست که روابطش را با آمریکا عادی کند، اگر چنین مساله‌ای درست بود، می‌بایست روابط دو کشور از مدتها پیش بهبود می‌یافت. البته نباید این نکته را فراموش کرد که تحریم‌ها در افزایش مشکلات کوبا به خصوص در حوزه اقتصادی تاثیرگذار بوده است. اما به اعتقاد من، کمبودها و کاستی‌های سیاست سیوسیالیستی در حوزه اقتصاد و سوء مدیریت باعث بیشتر شدن این مشکلات شد.

این استاد دانشگاه می‌گوید: اگرچه در ابتدا سیاستهای کاسترو بسیار مورد استقبال قرار گرفت اما سوء مدیریتها و خفقان‌های موجود کوبایی‌ها را ناراضی کرده بود. هم‌چنین بعد از فروپاشی شوروی دیگر این پارادایم معنایی نداشت و دیگر این رویکرد سوسیالیستی برای کوبایی‌ها قانع کننده نبود.

بیش از 50 سال است که آمریکا تحریم‌های تجاری خود را علیه این جزیره که در فاصله ۹۰ کیلومتری جنوب فلوریدا قرار دارد، اعمال کرده است و اکنون کوبا انتظار دارد که پس از برقراری روابطش با آمریکا شاهد لغو کامل آنها باشد و بتواند کشورش را از مشکلات اقتصادی نجات دهد که شیرین هانتر وقوع چنین اتفاقی را امکان پذیر می‌داند.

وی ادامه می‌دهد: البته چندان نمی‌توان با اطمینان در این باره سخن گفت؛ باید دید که انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به چه شکل پیش می‌رود. به طور کلی به نظر می‌رسد که لغو کامل تحریم‌ها تاحدودی امکان پذیر است، در مقابل مقامات این کشور توقع اجرای اصول حقوق بشری در کوبا را دارند. اما مساله خروج آمریکا از خلیج گوانتانامو فعلا در کوتاه مدت اتفاق نمی‌افتد. به نظر می‌رسد که کوبا نباید انتظار برآورده شدن تمام خواسته‌هایش دست کم در این برهه از زمان را داشته باشد.

بسیاری از مقامات ارشد آمریکا در برابر درخواست کوبا مبنی بر خروج نیروهای دریایی آمریکا از خلیج گوانتانامو مکرراً اعلام کرده‌اند:" گوانتانامو جای بحث ندارد."