عملیات مرصاد در خاطرات آیت‌الله هاشمی+تصاویر

هرچند مقاومت جانانه نیرو های ایرانی که بعضا حتی بدون اطلاعات و تجهیزات کافی وارد درگیری با نیرو های عراقی شده بودند و بلافاصله صدور فرمان تاریخی امام خمینی (ره) باعث شد تمام محاسبات عراق به هم بریزد و در نتیجه موفقیتی در این راستا بدست نیاورد. در نهایت بعد از گذشت قریب به یک ماه از پدیرش قطعنامه، در نیمه ‌شب 29 مرداد 1367 (20اوت 1988)، آتش‌بس میان ایران و عراق برقرار شد.

در بیست و هفتمین سالگرد عملیات دفاع سراسری قصد دارد در پرونده ای ویژه نگاهی مجدد به این فصل پرمخاطره و در عین حال پر افتخار تاریخ معاصر ایران اسلامی بیاندازد. در این راستا و به عنوان نخستین گزارش، وضعیت کلی اتفاقات رخ داده در این ایام با محوریت خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی که در آن ایام مسئولیت مستقیم در زمینه دفاع مقدس داشتند بازنشر می شود. در روزهای باقیمانده تا سالگرد عملیات غدیر (پنجم مرداد ماه) گزارش های دیگری نیز در این زمینه منتشر خواهد شد.

صبح روز جمعه سی و یکم تیرماه خبرهای بدی به گوش می رسد که عراق از شمال تا جنوب در اکثر محورها به خاک ایران حمله کرده است یعنی از جنوب در محور شلمچه به خرمشهر و از کوشک و طلائیه به جاده اهواز و خرمشهر، از هور در جاده های داخلی هور در میمک و سومار و قصر شیرین و حاج عمران که در قصر شیرین و سومار و جنوب خیلی نفوذ کرده است و ظاهرا روس ها هم تا پایان حل و فصل مسئله افغانستان موافق پایان جنگ میان ایران و عراق نبودند و حتی خبرهایی می رسد که حملات عراق با هماهنگی روس ها صورت گرفته است.

آخر شب خبر رسید که دشمن در خوزستان تا نزدیک مرز عقب نشسته یا عقب رانده شده است. درست روز بعد دکتر حسن روحانی با آیت الله هاشمی رفسنجانی درباره جنگ و برنامه های پیش رو مذاکره داشت و قرار شد که با شرکت در ستاد، نهادهای حوزه فرماندهی را تشکیل دهد و در اعزام نیرو و تقویت جبهه کمک کند.

وضعیت جدیدی در آن هنگام شکل گرفت و در ظهر همین روز خبر عقب رانده شدن دشمن از نزدیک خرمشهر و جاده اهواز با تلفات سنگین شنیده شد و محسن رضایی هم که خبر تعقیب دشمن تا مرز را تایید کرد.

اما اوضاع ناگواری که درباره فرماندهی نیروزی زمینی ارتش و ضعف فرماندهان در کنترل نیروها به گوش می رسید حکایت از این داشت که وضعیت نیروهای ارتش در جنوب و غرب اسف بار است و دشمن به راحت می توانست به هر جا که می خواهد برود.

از جبهه غرب، دشمن وارد شهر گیلان غرب شد و نیروهای رزمی مشغول سازماندهی آنها هستند و در این هنگام بود که بنا به پیشنهاد محسن میردامادی استاندارخوزستان، سازمان جنگ های نامنظم تحت امر سپاه و با حکم فرمانده سپاه تشکیل شد و لذا برای تنظیم و تدارک نیروهای متفرقه وارد شده به خاک خوزستان برنامه هماهنگی میان شورای پشتیبانی جنگ خوزستان و سپاه مشخص شد ودرست اواخر شب دوم مرداد ماه بود که محسن رضایی از خروج دشمن از پادگان اباذر خبر داد و اینکه سپاه توانست ضربات سنگینی در منطقه زید به عراقی هایی که وارد خاک ایران شده بودند وارد کنند و بر همین اساس سه تیپ منهدم شد و درست در مرزهای غربی ایران هم اخبار مشابهی هم شنیده می شد و اینکه دشمن در منطقه صالح آباد سرنی در ایلام علی رغم تلاش برای نفوذ و پیشرفت رو به جلو ضربه خورده و از پادگان اباذر رفته است؛ اما دشمن در گیلان غرب حضور دارد.


درباره حضور دشمن در گیلانغرب اخبار متناقضی در آن روز به گوش مقامات می رسید چرا که منابع سپاه اعلام کردند که شهر غربی فاقد وجود نیروهای دشمن است و حتی در منطقه سومار مشغول عقب نشینی هستند.

به گفته آیت الله هاشمی رفسنجانی گزارش هایی هم از قرارگاه نجف درباره تهاجم اخیرعراق به جبهه مرکزی و فرار و عقب نشینی های مفتضح ارتش و بعضی از واحدهای سپاه توضیحاتی ارائه شد که بسیار تأسف بار بود و تا جایی که مردم عشایر منطقه در جاده ها جلوی نیروهای دشمن را گرفته و حتی دستور سازماندهی سریع وهدایت نیروهای جدیدی از سوی آیت الله صادر شد و این در حالی بود که فرماندهان اصلی سپاه در جنوب کشور مستقر بودند در این هنگام بود که خبر پیشروی عراق از تنگه یاتاق به طرف کرند (غرب ایران) و خبر پیشروی نیروهای منافقین تا نزدیکی اسلام آباد که با به راه انداختن جنگ روانی درصدد تضعیف مردم عمل می کردند، به گوش رسید.

در چهارمین روز از مرداد ماه منافقین در جاده اسلام آباد و باختران حضور بسیار گسترده و جدی داشتند و تعداد قابل توجهی نفربر با تانک و کامیون حامل نیروهای منافقین در پشت گردنه حسن آباد در جاده اسلام آباد به باختران حضور داشتند که نیروهای ایرانی پیشرفت آنها را مانع شدند و بنا به گفته خلبانان ایرانی هدف گیری منافقین به دلیل اختلاط با مردم کار را برای هوانیروز مشکل کرده بود اگر چه مشخص شد همکاری هوانیروز در این مورد در حد مطلوب نبوده و با تأکیدات مسئولان ایرانی آنها بلافاصله خودشان را جمع و جور کردند.


محاصره منافقین در جاده باختران یکی از خبرهای خوبی بود که در آن روزها به گوش می رسید. درست انتشار این خبر در ساعت 5:30 بعدازظهر چهارمین روز از مرداد ماه صورت گرفت و اینکه نیروهای تیپ نبی اکبرم (ص) از پشت سر منافقین به سوی گردنه حسن آباد پیش رفتند و منافقین در جنگل ها و ارتفاعات مجاور متواری شدند. اما درست در آخر شب خبر دادند که منافقین دوباره وارد خاک اسلام آباد شدند و نیروهای ایرانی عقب نشستند تا اینکه عملیات در شلمچه آغاز شد.

منافقین که با نیروهای تازه در پنجمین روز از مرداد ماه وارد اسلام آباد شدند بنا داشتند که از محور سنندج به سمت تهران حرکت کنند و باید اتخاذ چنین تصمیم جاهلانه ای از سوی این گروهک که بنا بود در4 مرحله به باختران، همدان، تاکستان و سپس تهران وارد شوند وتلاش ایران درکم کردن شرشان درمناطق غربی ایران یک فرصت خوب قلمداد کنیم.

اسناد بدست آمده در آن هنگام نشان از شناسایی کامل نظامی عملیات از باختران تا قزوین و کالک از سوی نیروی زمینی سپاه داشت. رشادت های نیروی هوایی موجب شد که بنا به پیشنهاد سید احمد خمینی از خلبانان از سوی امام خمینی (ره) تجلیل شود و درست در همین زمان بود که بنا به حکم امام به رازینی قرار شد دادگاهی برای محاکمه مقصران در جنگ تشکیل شود و بر اساس چنین حکمی رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح موظف شد که هرعملی را به تشخیص دادگاه موجب شکست جدی اسلام یا موجب خسارت جانی بوده و یا می باشد مجازاتش اعدام است.

حملات گسترده ایرانیان به منافقین از 4 محور یعنی از تنگه چهارزیر و گردنه حسن آباد و سه راهی اسلام آباد و داخل شهر اسلام آباد یکی از خبرهایی بود که درست در ششمین روز از مرداد ماه به گوش می رسید. ارتش عراق پس از اعلام موافقت ایران با قطعنامه 598 در دو جبهه جنوبی و میانی به طور همزمان حمله کرد دو جبهه جنوب، تصرف اهواز و حداقل تصرف خرمشهر بود که تلاش دشمن را نیروهای سپاه و بسیج ناکام گذاشتند اما در جبهه میانی هدف دشمن زمینه سازی برای هجوم سازمان منافقین بود که در این جبهه ارتش عراق با حمله به خطوط پدافندی خود آنها را سرگرم کرده بود تا نیروهای منافقین بتوانند از نقطه دیگری پس از شکسته شدن خط بوسیله ارتش عراق حرکت خود را آغاز کنند که بدین ترتیب پس از شکسته شدن خط خودی در منطقه سر پل ذهاب در حمله ارتش عراق نیروهای منافقین بودن آنکه با مانعی روبرو باشند به سمت کرمانشاه حرکت کردند.

پیش فرض منافقین و صدام با پذیرش قطعنامه این بود که موجب سقوط اعتبار و اقتدار امام و نظام شوند و بدین طریق منافقین به پیروزی هایی دست پیدا می کردند در چنین شرایطی عراق می توانست از موضع طرف پیروز شرایط خود را بر ایران دیکته کند و جنگ را به پایان ببرد. این در حالیست که هنوز توقف حملات عراق در جنوب قطعی نشده بود و بخشی از مدافعان جنوب راهی غرب کشور شدند تا به سرکوب حملات عراق و منافقین بپردازند که خوشبختانه درعملیات مرصاد با فرماندهی سپاه پاسداران و پشتیبانی هوانیروز و ارتش و حضور گسترده مردم، رزمندگان خودی وارد عمل شدند و در دو مرحله نیروهای ضد انقلاب منافقین را سرکوب کردند. در این عملیات اگر چه نیروهای منافقین تا پشت نوار مرزی عقب رانده شده بودند اما قوای ارتش عراق بخشی از ارتفاعات مرزی را در اشغال خود نگه داشته بود.

آیت الله هاشمی رفسنجانی بعد از ارائه گزارش مسئولن مربوطه در ششمین روز از مرداد ماه مبنی بر نتیجه مذاکره با هیأت فنی سازمان ملل برای مقدمات آتش بس گفت: چند تذکر اصلاحی در این باره دادم و اگرچه سرتیپ جمالی قصد داشت که در تبلیغات عملیات مرصاد از نیروی زمینی ارتش هم سخن بگوید اما گفتم در حدی که شرکت داشته اند گفته شود. هوانیروز و نیروی هوایی مستقل عمل کرده اند. در همین بحبوحه بود که خبر پاکسازی اسلام آباد به گوش رسید و نیروهای ما توانستند با انهدام منافقین در حال فرار منطقه کرند را پس بگیرند. درست در هفتمین روز از مرداد ماه خبر رسید که امام از قطعنامه و بعد از آن خوشحال بودند.


وزارت خارجه هم اطلاع داد که اتحادیه جماهیر شوروی به سفیر ایران اعلام کرده که در شورای امنیت سازمان ملل از موضع ایران در ختم جنگ حمایت می کند.

منبع: ایسکانیوز