دستاورد لغو تحریم‌ها برای نفت ایران چیست؟

ساعاتی دیگر نتیجه ماراتن هسته‌ای ایران و شش قدرت جهانی مشخص خواهد شد و این موضوع بسیاری را بر آن داشته که به جوانب مختلفی از نتیجه توافق احتمالی و نتایج نفتی این ماراتن هسته‌ای بپردازند.

گاهی صحبت از این است که چقدر طول می‌کشد تا ایران بتواند با قدرت پیش از تحریم به بازار جهانی نفت بازگردد، گاهی نیز تحلیلگران به تاثیر بازگشت احتمالی ایران به بازار جهانی بر قیمت نفت سخن به میان می‌آورند.

در این بین چندی پیش بلومبرگ درباره زمان بازگشت به سطح تولید پیش از تحریم توسط ایران نوشت: "تحلیلگران می گویند، ایران احتمالا به فاصله یک سال پس از انعقاد توافق هسته ای می تواند به حجم صادرات پیش از تحریم ها برسد، اما به دلیل مشکلات زیرساختی، بالا رفتن از این حد در کوتاه مدت، دشوارتر خواهد بود."

این در حالی است که ایران پیش از تحریم صادرات نفت روزانه حدود 2.5 میلیون بشکه ای را به خود می دید، ‌اما پس از اعمال تحریم های سنگین از سوی غرب این رقم به 1.1 میلیون بشکه در روز کاهش یافت.

بنا بر نوشته بلومبرگ، مقامات ایرانی گفته اند که قصد دارند ظرف مدت چند ماه پس از لغو احتمالی تحریم ها، یک میلیون بشکه به حجم صادرات روزانه خود بیفزایند.

با این حال به نظر می رسد در این زمینه یک علامت سوال ذهن کارشناسان را بیشتر درگیر کرده است؛ اینکه آیا با توجه به کاهش تقاضای جهانی نفت و مازاد عرضه موجود در بازار، بازگشت ایران به حجم صادرات پیش از تحریم امکان پذیر است؟

صحبت های رکن الدین جوادی، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، حاکی از آن است که مسوولان نفتی کشور قاطعانه معتقدند که ایران ظرف مدت کوتاهی می تواند بازارهای از دست رفته خود را بازپس بگیرد: "این امر به وضعیت بازار و سطح قیمت ها بستگی دارد اما ما به آن سطح از تجارت بین الملل که قبلا داشتیم باز می گردیم. آسیا می تواند بیش از ۵۰ درصد نفت صادراتی ما را به خود اختصاص دهد."

اما اتفاقی که برای بازگشت ایران به بازار جهانی و تصاحب سهم سابق خود در این بازار بسیار مهم است،‌تحرکات و تصمیمات آمیخته با سیاست برخی تولیدکنندگان نفت اوپک همچون عربستان است.

در این راستا سید محمدعلی خطیبی درباره سناریوهای نفتی در صورت توافق یا عدم توافق هسته ای گفته بود که افزایش 500 هزار بشکه ای تولید روزانه نفت ایران تاثیری بر قیمت نفت در بازار جهانی نخواهد داشت: "مگر اینکه دیگر کشورهای تولید کننده اوپک نیز تولید خود را افزایش دهند که در آن صورت بازار با مازاد عرضه روبه رو خواهد شد و قیمت ها کاهش می یابند. معتقدم میزان تاثیر توافق و افزایش تولید ما بر بازار جهانی به میزان تولید و همکاری سایر اعضای تاثیرگذار اوپک بستگی دارد؛ به ویژه اعضایی که بازار را در نبود ما اشغال کرده اند.

خطیبی در این گفت و گو به رفتار غیرقابل پیش بینی برخی اعضای اوپک نیز اشاره کرده و گفته است: "اقدامات کشورهایی که مازاد عرضه دارند به هیچ عنوان قابل پیش بینی نیست. به عنوان مثال افزایش تولید عربستان از حدود 8 میلیون بشکه در روز به حدود 10 میلیون بشکه قابل پیش بینی نبود و به همین دلیل ممکن است باز هم تولید خود را افزایش دهد."

اما بعد دیگر تاثیر توافق احتمالی هسته ای بر صنعت نفت ایران محتوای نفتی توافق است. نشریه صدا در مقاله ای با عنوان " جرئیات نفتی توافق احتمالی ایران و 5+1" در روز شنبه 20 تیرماه به نقل از یک منبع آگاه در این باره آورده است: «با توافق ایران و 5+1 همه تحریم ها، محدودیت ها و هر نوع محدودیتی که به واسطه مسایل هسته ای توسط قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل و ایالات متحده از طریق تحمیل قوانین، مقررات و دستورات اجرایی علیه صنعت نفت ایران ایجاد شده است، برداشته خواهد شد.»

این مقاله هم چنین می نویسد: «به صورت ساده، طبیعی و بدون مانع فروش، صادرات ، واردات و عرضه انواع هیدروکربن های ایران از جمله نفت خام،‌گاز طبیعی، میعانات گازی، پتروشیمی و محصولات آنها انجام خواهد شد. همچنین تحریم خرید، واردات، و دریافت نفت خام، گاز طبیعی، میعانات گازی، پتروشیمی و محصولات آنها توسط کشورهای خارجی، پالایشگاه ها و شرکت های نفت و گاز لغو خواهد شد.»

به نظر می رسد اگرچه لغو تحریم ها شرط لازم برای افزایش صادرات نفت ایران و بازگشت به بازارهای از دست رفته است، اما شرط کافی نیست. باید دید آیا کشورهایی همچون عربستان که در نبود ایران مازاد عرضه پیش بینی نشده ای داشته اند، با بازگشت ایران به بازار جهانی جایی برای نفت ایران باز خواهند کرد یا اینکه بازهم به برخی رفتارها که گفته می شود نشات گرفته از برخی سیاسی کاری ها است ادامه خواهند داد و تلاش‌ می کنند سهم خود را از بازار حفظ خواهند کرد.