ذائقه فرهنگی‌مان خراب شده‌است

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی سازمان بسیج هنرمندان، نشست نقد و بررسی کیفیت آثار ادبی چاپ شده در نمایشگاه کتاب ۹۴ با حضور رضا اسماعیلی، اسماعیل امینی و علی محمد مودب در سازمان بسیج هنرمندان برگزار شد.

در ابتدای نشست رضا اسماعیلی گفت: هر سال در آستانه برگزاری نمایشگاه کتاب و بعد از برگزاری آن حرف و حدیثها درباره اینکه آیا آثار عرضه شده در نمایشگاه از لحاظ کیفی مناسب بوده، پررنگ می شود که هر بار نیز با حسرت در این زمینه روبه رو هستیم.

وی با بیان اینکه معمولا آثاری که در حوزه فرهنگ، شعر و ادبیات در نمایشگاه عرضه می شود، اما و اگرهایی دارد، ادامه داد: خوشبختانه افراد شاخص و موجهی در حوزه کارشناسی کتاب در وزارت ارشاد هستند که کارها را به خصوص در حوزه شعر و ادبیات انجام می دهند و نکاتی را نیز درباره کتاب‌ها مطرح می‌کنند که باید اصلاح شوند، ولی گاهی در نمایشگاه می بینیم که آثار بدون اصلاح و تغییر عرضه می شوند.

عرضه برخی آثار نشان‌دهنده این است که ما در فرآیند نظارتی در حوزه کتاب خلاء داریم

این شاعر کشورمان در همین زمینه افزود: عرضه شدن اینگونه آثار نشان دهنده این است که ما در فرآیند نظارتی با خلاءهایی روبه رو هستیم؛ چرا که برخی ناشران و مولفان از برخی منفذه ها عبور میکنند و بر نظرات کارشناسان کتاب تاثیر می گذارند تا در نهایت مجوز برخی کتاب‌ها را می گیرند؛ البته متاسفانه برخی این روند از سوی ناشران معتبر و دینی انجام می شود و مولفان از طریق این ناشران اقدام به چاپ برخی آثار می کنند.

اسماعیلی با بیان اینکه باید این خلاء ها رفع شود تا فرآیند ممیزی موثری باشد، تصریح کرد: امروزه دیگر بحث محدودیت و ممنوعیت جوابگو نیست؛ چرا که یکی از روش هایی ناشران و مولفان از آن استفاده می کنند این است که قبل از چاپ اثر این شایعه روانی را درست می کنند که اثرشان از لحاظ مضمونی چالش برانگیز است و احتمال اینکه از وزارت ارشاد مجوز نگیرد، زیاد است و همین جو روانی در جامعه اثر می گذارد و افراد برای خواندن آن کتاب حریص می‌شوند؛ از این رو باید هوشمندانه عمل شود.

وی افزود: برای مجوز دادن به آثار و همچنین برخورد با آثار نامناسب باید به دنبال راه های ایجابی باشیم و نه سلبی. به طور مثال رهبر معظم انقلاب بر روی آثاری را که می دانند سالم بوده و در جامعه تاثیرگذار است، تقریظ می نویسند و ایشان به جای مخالفت با آثار بد از آثار خوب و مناسب تعریف می کنند و همین برخوردهای ایجابی است که تاثیر می گذارد.

باید در معرفی آثار خوب از مقام معظم رهبری تقلید کنیم

اسماعیلی با بیان اینکه در معرفی کتاب خوب باید از رهبری تقلید کنیم، گفت: ما باید آثار مناسب و خوب را با مقدمه ای از بزرگان و اهالی قلم چاپ کنیم و در این حوزه فرهنگ سازی کنیم؛ چرا که این مسئله باعث می شود تا مردم در یک فرآیند سالم به این تشخیص برسند که کدام اثر مفید و کدام اثر غیرمفید و ناسالم است. به عبارت دیگر باید روش هایی را دنبال کنیم که عطش خریداری آثار خوب در جامعه ایجاد شود.

این شاعر کشورمان افزود: متاسفانه طی ۳۶ سال گذشته از روش های مناسب کم استفاده کرده ایم و در مقابل با شیوه های غلط آثار نامناسب را در جامعه تبلیغ کرده ایم و قطعا اگر کالاهای فرهنگی و کتاب را به شیوه درست تبلیغ کنیم جامعه به دنبال غذای ناسالم فرهنگی نخواهد رفت.

متاسفانه ذائقه فرهنگی جامعه خراب شده است

اسماعیلی گفت: چه اندازه از بنرهای تبلیغاتی شهرداری و وزارت ارشاد و سایر نهادها به تبلیغ کتاب اختصاص دارد؟ تا چه اندازه در رسانه ملی برای تبلیغ کتاب خوب وقت گذاشته می‌شود؟ در حالی که باید به شیوه های مطلوب تر کتاب در سانه ملی و نهادهای فرهنگی معرفی شود.

وی با بیان اینکه متاسفانه ذائقه فرهنگی جامعه به خصوص در حوزه کتاب و کتابخوانی خراب شده است، اظهار داشت: رسانه ملی یکی از دستگاه هایی است که در این تغییر ذائقه فرهنگی مردم موثر است، چرا که حدود ۹۰ درصد مردم کشور از طریق برنامه ها و سریال های رسانه ملی تغذیه فرهنگی می شوند.

اسماعیلی تصریح کرد: اگر رسانه ملی سیاست فرهنگی داشته باشد ذائقه فرهنگی مردم را اصلاح می کند؛ ولی امروزه تلویزیون تنها جذب مخاطب می کند؛ در حالی که امام (ره) فرمود صدا و سیما باید دانشگاه عمومی باشد.

وی با بیان اینکه صدا و سیما باید جذابیت هایش در راستای اصلاح فرهنگی مردم باشد، گفت: متاسفانه حوزه هنری نیز به سمت اداره زدگی حرکت می کند، البته مدیریت این مجموعه از طبق تکلیف عمل می کند ولی به اصطلاح یک دست صدا ندارد و احساس می کنم امروزه در بسیاری از نهادها و موسسات فرهنگی بروکراسی اداری حاکم است.

این شاعر کشورمان افزود: متاسفانه در حوزه ممیزی کتاب در وزارت ارشاد تنها کمیت حاکم است، در حقیقت در ممیزی اثر تنها نباید خط قرمزها را رد کند و کارشناسان با محتوای اثر چندان کاری ندارند.

امروز مطالعه کتاب یک تکلیف آموزشی برای گرفتن نمره به شمار می رود

اسماعیلی اظهار داشت: پیش از انقلاب اسلامی کتاب ها در تیراژ ۵۰۰۰ هزار نسخه منتشر می شد، ولی امروز مطالعه کتاب یک تکلیف آموزشی برای گرفتن نمره به شمار می رود. در حقیقت چاپ کتاب در حال حاضر به یک تجارت مبدل شده است.

وی با بیان اینکه ستارگان سینما و فوتبال امروزه هیچ خط قرمزی ندارند و هیچ کس نیز به آنها تذکر نمی دهد، گفت:وقتی به غلط در کشور چهره سازی و الگوساز می کنیم دیگر نمی توان کاری کرد؛ در حالی که باید بر اساس معیارهای دینی برای جامعه الگوسازی کنیم.

روزگاری قرار داریم که کتاب هیچ اهمیتی ندارد

در ادامه اسماعیل امینی با بیان اینکه در روزگاری قرار داریم که کتاب هیچ اهمیتی ندارد، گفت: به عبارت دیگر کتاب نسبت به شیوه های دیگر ارتباطی در کشور ما هیچ اهمیتی ندارد؛ حال اینکه چه کرده ایم که به چنین وضعی رسیده ایم، بحث دیگری است.

وی افزود: در کشوری که بیش از ۹۰ درصد نسل جوان دارای تحصیلات دانشگاهی هستند و حتی بازنشستگان نیز به دانشگاه می روند، این حد بی علاقگی نسبت به کتاب خواندن حیرت انگیز است.

این شاعر کشورمان با بیان اینکه در هیچ کشوری مانند ایران مقالات علمی در نوبت چاپ قرار نمی گیرند، اظهار داشت: اینکه چرا همین افرادی که مقالات شان در نوبت چاپ هستند، کتاب نمی خوانند نشان دهنده این است که ما کارهای غلطی را انجام داده ایم. متاسفانه تعداد کسانی که داعیه شعر گفتن دارند بیشتر از کسانی است که شعر می خوانند و اگر تنها بخواهیم برای شاعران هم کتاب چاپ کنیم، باید تیراژ کتاب ها بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار نسخه باشد.

امینی تصریح کرد: متاسفانه بیش از اینکه فرهنگ و معیارهای اعتقادی معیار خوب و بد بودن اثری قرار گیرد، مسائل گذرای رومزه سیاسی معیار بوده است، برای همین است که افراد باور نمی کنند که اثری بد باشد. به عبارت دیگر غالبا اینگونه بوده است که مسئولان تصمیم گیرنده برای مسائل فرهنگی کشور آدم های سیاسی بوده اند و طبیعتا این افراد هم آدم های روزمره هستند؛ در حالی که خوب و بد در حوزه فرهنگ مسئله ای همیشگی است نه روزمره.

وی با بیان اینکه افراد سیاستمدار می گویند فلان مسئله خط قرمز به شمار می رود، ولی چون این مسئله، مسئله سیاسی و روزمره است هر روز تغییر می کند، اظهار داشت: ولی مسئله اصلی در فرهنگ حریم است که از خط قرمزها نیز مهم تر خواهد بود، در حالی که هیچ کس متولی حریم ها در فرهنگ نیست.

این شاعر کشورمان اداهم داد: امروز حساسیت ها نسبت به حریم ها کم شده و در مقابل خط قرمزها جای آن را گرفته است.

دستگاه های فرهنگی ما نسبت به ادبیات و شعر بسیار بی اعتنا هستند

امینی با اشاره به ممیزی کتاب در وزارت ارشاد بیان داشت: این وزارتخانه ممیزی را در چارچوب قانون انجام می دهد و این مسئله سلبی است. در حقیقت وزارت ارشاد تنها به مواردی می پردازد که در قانون عنوان شده نباید در آثار وجود داشته باشد و به محتوای کتاب کاری ندارد. به عبارت دیگر نمی توان از ارشاد انتظار داشت که موضوعی را ترویج کند.

وی ادامه داد: دستگاه های فرهنگی ما نسبت به ادبیات و شعر بسیار بی اعتنا هستند؛ در حالی که برای پنالتی بودن یا نبودن یک بازی ساعت ها در رادیو و تلویزیون بحث می شود، ولی اگر یک نماینده مجلس یا یک شخصیت مهم، یک شعر و یا یک آیه از قرآن را غلط بخواند، هیچ کس نسبت به این مسئله اعتراض نمی کند و اگر هم کسی اعتراضی داشته باشد می گویند که مسئله مهمی نیست و چرا تا این اندازه روی این مسائل حساس هستید.

این شاعر کشورمان تصریح کرد: بر سر مسائل بی اهمیت حساس وجود دارد ولی برای مسائل مهم اینگونه نیست؛ از سوی دیگر صیانت از زبان فارسی جزو اصول قانون اساسی است، ولی زبان رسانه تاثیر ویرانگری در زبان فارسی گذاشته است. به عبارت دیگر کسی به این نکته توجه ندارد که یکی از ماموریت های جریان روشنفکری ضددینی که از پیش مشروطیت شروع به مقابله با مبانی دینی و اعتقادی مان کرده، نابودی زبان فارسی است.

امینی در این زمینه افزود: کسانی که شعر شیفته غرب را در ایران دنبال و پیگیری می کنند به مقابله با زبان فارسی می روند، از سوی دیگر شبکه های ماهواره ای فارسی زبان نیز مقابله با زبان فارسی را در دستور کار دارند.

وی با اشاره به برنامه های رسانه ملی گفت: متاسفانه اصطلاحات و تعابیری که مربوط به گونه ای از روانشناسی است که در مقابل تربیت دینی قرار دارد، امروز در تمام برنامه های رسانه ملی و مجامع رسمی و دولتی به عنوان مشاوره مطرح می شود و هیچ کس نیز نسبت به این مسئله حساس نیست.

این شاعر کشورمان در همین زمینه تصریح کرد: به طور مثال مفاهیمی مانند انرژی مثبت و انرژی  منفی برگرفته از مکاتب عرفانی مادی است. کسانی در حال معنویت زدایی از زبان فارسی هستند و متاسفانه این مسائل در رسانه ملی ما نیز وجود دارد و هیچ کس نسبت به آن حساسیتی از خود نشان نمی دهد؛ چرا که این مسائل جزو خط قرمز محسوب نمی شود.

امینی با بیان اینکه رفتارهای فرهنگی به سادگی تغییر نمی کند، افزود: زمانی که معیار یک برنامه در کشور میزان استقبال و مخاطبان آن شد که غالبا این مسئله در رسانه ملی وجود دارد، طبعا کمیت بر کیفیت غلبه خواهد کرد. در حالی که در مسائل فرهنگی تنها معیار میزان استقبال مخاطبان از یک اثر نیست.

وی اظهار داشت: متاسفانه ملاک ارزیابی های ما عدد است و به محتوای آثار توجهی نمی شود. به طور مثال از یک شاعر می پرسند تا به حال چند کتاب شعر منتشر کرده ای؟ و تا زمانی که ملاک ارزیابی عدد باشد اشتیاق نسبت به چاپ آثار نیز در کشور افزایش می یابد.

این شاعر کشورمان تصریح کرد: چند سال عنوان می کردم که چرا نمایشگاه کتاب به یک کارناوال تبدیل شده و بسیاری از کتاب ها مانند کتاب های کمک آموزشی که اصلا جزو کتاب به شمار نمی روند، در نمایشگاه کتاب عرضه می شود که بعد از کمی پرس و جو متوجه شدم تعداد افراد بازدید کننده  از نمایشگاه ضریبی به حساب می آید برای اجاره دادن بخش های تبلیغاتی نمایشگاه.

امینی ادامه داد: در حقیقت کسانی که سرنخ تبلیغات کتاب هایی مانند تست کنکور ... هستند پول اصلی برگزاری نمایشگاه را تامین می کنند و هر چه جمعیت بازدیدکننده نمایشگاه بیشتر میزان تبلیغات در نمایشگاه نیز بیشتر می شود.

وی تصریح کرد: ما توقع داریم که تحولی در نمایشگاه کتاب ایجاد شود ولی از لحاظ کسانی که اهل حساب و کتاب هستند، توفیق در نمایشگاه یعنی توفیق در پول.

سیاستمداران تصور می کنند برای آزادی، باید هرآنچه ممنوع بوده را آزاد کرد

امینی اظهار داشت: اهالی سیاست زمانی که می خواهند بگویند چهره آزادی خواه دارند، غالبا خیال می کنند همه آنچه در گذشته ممنوع بوده را آزاد کنند، به صلاح فرهنگ است، در حالی که شاید برخی آثار به لحاظ علمی، منطقی و ادبی ممنوع بوده باشد نه تنها به دلایل سیاسی.

این شاعر کشورمان در تعریف شعر افزود: شعر باید محصول تجربه های عینی و ذهنی شخصی شاعر باشد که به زبان عام مطرح می شود، در حالی که امروز درصد کمی از آنچه به عنوان شعر در کشور منتشر می شود، حاصل تجربه های شخصی شاعران است و بیشتر اشعار تقلید به شمار می روند و به اصطلاح امروز بیشتر بازیگری است تا شعر گفتن.

درباره جنگ نرم صحبت می کنیم ولی آن را جدی نمی گیریم

در ادامه علی محمد مودب گفت: متاسفانه ما آنچه که لازم است را در حوزه فرهنگ مانند پاتوق ها، مجلات، رسانه ها و ... را نداریم؛ علاوه بر آن ما تا این اندازه درباره جنگ نرم صحبت می کنیم ولی آن را جدی نمی گیریم.

وی با بیان اینکه بسیاری از محصولات فرهنگی کشورهای دیگر در تقابل با ما هستند، اظهار داشت: علاوه بر آن بخشی از محصولات فرهنگی نیز برای ضربه زدن به ما طراحی می شود، با این حال ما در مقابل آنها چه داریم؟ متاسفانه ما فعالیت هایی که باید انجام دهیم را جدی نمی گیریم.

مدیر موسسه شهرستان ادب تصریح کرد: ما امروز چند مجله در حوزه ادبیات داریم که به طور مثال انحرافاتی زبانی، سبکی، محتوایی و ... را در حوزه شعر و ادبیات رصد کرده و جریان سازی کند. با وجود اینکه جوانان ما به دنبال الگو هستند ولی در ۲ دهه گذشته کدام پایگاه در این حوزه کار جدی کرده است؟

مودب تصریح کرد: زمانی که از داشته‌های ما در عرصه ادبیات و شعر استفاده نمی‌شود، ممکن است برخی آدم‌ها و جریانات  خاص  با اغراض مشکوک وارد این عرصه شوند و طبعا فعالیت آنها مشکلاتی به دنبال خواهد داشت.

وی به جریان پوچ گرایی اشاره کرد و گفت: جریانی مانند پوچ گرایی چون به خیلی از مسائل مانند ازدواج اعتقادی ندارد نسبت به نسل جوان مسلمان جلوتر خواهد بود، چرا که این نسل نیازمند تشکیل خانواده، امرار معاش و ... است.

مدیر موسسه شهرستان ادب با بیان اینکه سازمان هایی که بودجه دریافت کردند در خصوص ادبیات خلاقه تا به امروز چه کار کرده اند؟ اظهار داشت: بودجه ها کم و بیش وجود دارد ولی در این زمینه کار نمی شود و متاسفانه برخی نهادها و موسسات فرهنگی ما ادبیات خلاقه را کنار گذاشته اند و ناشران خصوصی وارد این عرصه شدند.

مودب ادامه داد: در حقیقت ما باید برای این مسئله که چرا در حوزه های مطرح شده هزینه و کار نمی کنیم جلساتی را برگزاری کنیم؛ چرا که عدم فعالیت ما باعث می شود آفت های امروزی در جامعه برجسته شوند.

وی افزود: ساخت و انتشار یک محصول فاسد کننده در هر حوزه ای بسیار آسان تر از تولید محصول مفید و مناسب برای جامعه است، از این رو ما نیاز به پاتوق هایی داریم که سرحال و هوشمندانه باشند؛ در حالی که مجلات ادبی ما که رنگ و بوی دینی دارند یکی بعد از دیگری تعطیل می شوند.
مدیر موسسه شهرستان ادب گفت: متاسفانه طی ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته هیچ مجله خوبی ادبی ای در حوزه ادبیات خلاقه نداشته ایم و از سوی دیگر ابزارهای مختلفی که در کشور وجود دارند، به صورت هماهنگ برای ادبیات کشور کار نکرده اند.

مودب تصریح کرد: مدیران فرهنگی بگویند طی ۲ دهه گذشته برای ادبیات خلاقه و یا کارهای آموزشی در این حوزه چه کاری انجام داده است؟ علاوه بر آن ما برای اقشار مختلف جامعه مانند همین جمعیت روزه دار چه ادبیاتی تولید کرده ایم.

وی به برخی آثار عرضه شده در نمایشگاه کتاب اشاره و خاطر نشان کرد: این مسئله باید در درون حاکمیت حل شود؛ اینکه فردی شاعر یک خواننده هتاک و مرتد است، مسئله ای‌است  حاکمیتی و در شان و جایگاه ما نیست که در این زمینه صحبت کنیم.