پاسخ رهبر انقلاب به 9پرسش درباره فساد اقتصادی

اوّلین ضرر [فساد] این است که بیت المال خالی می شود و پول مردم به جیب یک شخصِ طمّاع و حریص و خودخواه و زیاده طلب می رود.

دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله العظمی خامنه ای، مبارزه با مفاسد اقتصادی همواره از جمله تأکیدات و مطالبات اصلی و مهم رهبر انقلاب اسلامی بوده است. در سال های اخیر و پس از صدور فرمان هشت ماده ای خطاب به سران قوا این مطالبه به صورت جدی تری مطرح شده است. پایگاه اطلاع رسانی KHAMENEI.IR به مناسبت هفته ی قوه قضائیه، به 9 پرسش زیر درباره ی مسئله ی مبارزه با فساد اقتصادی با استفاده از بیانات رهبر انقلاب پاسخ می دهد.

1. فساد اقتصادی چه ضررها و مشکلاتی برای کشور در پی دارد که رهبر انقلاب تا این حد بر مبارزه با آن تأکید داشته و دارند؟

2. به نظر می رسد رهبر انقلاب از روند مبارزه با فساد راضی نیستند. توقع ایشان از مسئولین کشور در این زمینه چیست؟

3. مبارزه نکردن جدی و اثرگذار با فساد اقتصادی چه تأثیری در روحیه ی مردم دارد؟

4. برخی معتقدند فسادهای کلان رو شده که دادگاه برای آن تشکیل شده است، صرفاً بخشی از یک فساد همه گیر است. آیا وضعیت فساد در کشور این گونه است؟

5. برخی می گویند مبارزه با فساد در جمهوری اسلامی ایران امری سیاسی است و با هدف تصفیه حساب های سیاسی صورت می گیرد نه اجرای عدالت. آیا واقعاً برخورد دستگاه های حکومتی با مقوله ی فساد اقتصادی این گونه است؟

6. چرا رهبر انقلاب برای کنترل وضعیت فساد اقتصادی مداخله ی مستقیم نمی کنند؟

7. در برخورد با فساد اقتصادی باید به چه نکاتی توجه شود؟

8. رفتار غرب در برخورد با مسأله ی «فساد اقتصادی» و مسأله ی «عدالت» چگونه است؟ آیا واقعاً غربی ها در مبارزه با فساد پیشرو هستند؟

9. با وجود مفاسد اقتصادی موجود و نارضایتی هایی که بعضاً از سوی مردم یا رهبر انقلاب از وضعیت مبارزه ی با فساد اقتصادی در کشور دیده می شود، عملکرد نظام در تحقق عدالت چگونه بوده است؟

1. فساد اقتصادی چه ضررها و مشکلاتی برای کشور در پی دارد که رهبر انقلاب تا این حد بر مبارزه با آن تأکید داشته و دارند؟
اوّلین ضرر [فساد] این است که بیت المال خالی می شود و پول مردم به جیب یک شخصِ طمّاع و حریص و خودخواه و زیاده طلب می رود.

ضرر دوم این است: کسانی که می خواهند با پول خود در کشور فعّالیت اقتصادی کنند - کارخانه تأسیس کنند، مزرعه راه بیندازند و تولید کنند - وقتی دیدند از راههای نامشروع می شود این همه ثروت به دست آورد، آنها هم تشویق می شوند که بروند کار نامشروع کنند. عدّه ای می گویند مبارزه با مفاسد اقتصادی موجب می شود که سرمایه دار، سرمایه گذاری نکند؛ اما من می گویم قضیه عکس است؛ اگر با فساد اقتصادی مبارزه نشود، هر سرمایه داری وسوسه و تشویق می شود که به جای وارد شدن به کار پُردردسر تولید و مقدّمات آن و راههای طولانی دیگر، برود مشغول بند و بست و کارهای فساد انگیز شود. یک فاسد، دیگران را هم به فساد می کشاند و تشویق می کند. بنابراین ضرر دوم این است که کشور از فعّالیت اقتصادی باز خواهد ماند.

ضرر سوم این است که آدم فاسد وقتی بخواهد از بیت المال مسلمانان استفاده کند، به طور مستقیم که او را راه نمی دهند؛ مجبور است به مدیران و مسؤولان و هر کسی که سر راهِ او قرار دارد، رشوه بدهد. هر کسی هم نمی تواند در مقابل رشوه مقاومت کند. البته بعضی افراد مقاومت می کنند، بعضی هم دانسته یا ندانسته تسلیم می شوند. بنابراین آدم فاسد برای رسیدن به هدف خود، با رشوه دادن و شیرینی دادن، عدّه ای را فاسد می کند؛ مدیران را فاسد می کند، مأموران را فاسد می کند، مأمور بانک را فاسد می کند، مأمور فلان وزارتخانه را فاسد می کند.

ضرر چهارم این است که وقتی پول و لقمه حرام در بین مردم و نخبگان و زبدگان رایج شد، گناه رایج می شود؛ «امرنا مترفیها ففسقوا فیها». وارد شدن در میدان فساد مالی، مقدّمه ورود به میدان فساد اخلاقی و فساد جنسی و فساد شهوانی و انواع و اقسام فسادهاست.

ضرر پنجم این که وقتی مدیران و مردمی فاسد شدند، به پایگاه دشمن خارجی تبدیل می شوند. دشمن خارجی از آدمهای فاسد، برای اهداف سیاسی خود در کشور، خوب استفاده می کند. مبارزه با فساد، یک جهاد همه جانبه است. 1380/10/19

2. به نظر می رسد رهبر انقلاب از روند مبارزه با فساد راضی نیستند. توقع ایشان از مسئولین کشور در این زمینه چیست؟
مگر وضعیت برای مسئولان سه قوه روشن نیست؟ با توجه به شرایط مناسب و امیدبخشی که از لحاظ همدلی و هماهنگی و همفکری بین مسئولان امر وجود دارد، چرا اقدام قاطع و اساسی انجام نمی گیرد که نتیجه را همه بطور ملموس مشاهده کنند. توقع من از آقایان محترم این است که چه با سمینار [همایش ملی ارتقای سلامت نظام اداری و مقابله با فساد] و چه بدون آن، تصمیمات قاطع و عملی بدون هرگونه ملاحظه ای بگیرند و اجرا کنند. 1393/9/17

حالا اسم فساد زیاد آورده میشود. حرف زدن راجع به فساد که فایده ای ندارد؛ با «دزد دزد» گفتن، دزد از دزدی دست برنمیدارد؛ باید رفت، وارد شد. مسئولان کشور، روزنامه که نیستند که راجع به فساد حرف میزنند. بله، روزنامه راجع به فساد ممکن است حرف بزند، من و شما که مسئول هستیم باید اقدام کنیم؛ حرف دیگر چیست؟ وارد بشوید؛ [اگر] بلدیم اقدام کنیم، جلوی فساد را به معنای واقعی کلمه بگیریم. 1394/2/9

3. مبارزه نکردن جدی و اثرگذار با فساد اقتصادی چه تأثیری در روحیه ی مردم دارد؟
وقتی مناسبات غلط اقتصادی در جامعه حاکم باشد، وقتی رانت خواری رواج داشته باشد، وقتی سوءاستفاده ی از قدرت برای به دست آوردن ثروتهای بادآورده رواج داشته باشد، کسی که تولید کننده و زحمتکش واقعی است، ناامید می شود. کشاورزی که زحمت می کشد، صنعتکاری که تولید می کند، سرمایه داری که سرمایه گذاری می کند، معدنکاری که عرق می ریزد، معلمی که در مدرسه درس می گوید، استادی که در دانشگاه تدریس می کند، قاضی یی که وقت و اعصاب خود را به کارِ صحیح صرف می کند، وقتی ببینند راه برای مناسبات غلط اقتصادی در جامعه باز است و با آن برخورد نمی شود، مأیوس می شوند. 1383/4/15

مردم حرفشان آنجاست که ما در زمینه ی برخورد با متخلف کوتاهی کنیم، در دنبال گیری از عدالت کوتاهی کنیم؛ مردم اینها را نمی پسندند، مردم از این چیزها عصبانی میشوند. 1390/7/20

4. برخی معتقدند فسادهای کلان رو شده که دادگاه برای آن تشکیل شده است، صرفاً بخشی از یک فساد همه گیر است. آیا وضعیت فساد در کشور این گونه است؟
فساد مالی، مثل خوره، ایدز و سرطان است؛ باید با آن مبارزه کرد. البته نباید بزرگنمایی کرد. بعضیها جنجال و بزرگنمایی میکنند و طوری حرف میزنند که کانّه این سرطان همه جا را گرفته؛ نخیر، این طوری نیست. این همه ما دستهای پاکیزه، چهره های پاکیزه و انسانهای پاکیزه در دستگاه های گوناگون از بالا تا پایین داریم؛ اکثریت هم با اینهاست. 1383/3/27

فصل دیگر [فعالیتِ تبلیغاتی بیگانگان]، تبلیغات دروغین در باب تعمیم و گسترش فساد است. پیداست که هدف این است که هم افکار عمومی دلسرد و مأیوس شود و هم مبارزه با فساد واقعاً صورت نگیرد. 1381/6/4

5. برخی می گویند مبارزه با فساد در جمهوری اسلامی ایران امری سیاسی است و با هدف تصفیه حساب های سیاسی صورت می گیرد نه اجرای عدالت. آیا واقعاً برخورد دستگاه های حکومتی با مقوله ی فساد اقتصادی این گونه است؟
اصل عدالت اجتماعی، اجرای عدالت، در نظر گرفتن حق توده های وسیع مردم و پرکردن فاصله ی طبقاتی، یکی از اصول اصلی نظام اسلامی است. مبارزه با فساد اداری و فساد اقتصادی و سوءاستفاده از امکاناتی که قدرت در اختیار افراد می گذارد - چه سوءاستفاده ی مالی و چه سوءاستفاده ی سیاسی - از اصول انقلاب است. 1381/3/14

وقتی بحث مبارزه با فساد مطرح میشود، [بیگانگان] یک فصل در این باب صحبت میکنند - میگویند این کار سیاسی است، هدف سیاسی دارد و سیاسیکاری است - تا اصل مبارزه با فساد را زیر سؤال ببرند... وقتی نهضتِ مبارزه با فساد شروع میشود، هر کس بیاید در مقابل آن بایستد و بگوید نخیر، چنین چیزی نیست و این کار، سیاسی است و اگر در جایی برخورد شد، این را به سیاسیگری متّهم کند، به نظرم به این جریان تبلیغاتی [بیگانگان] کمک کرده است. 1381/6/4

6. چرا رهبر انقلاب برای کنترل وضعیت فساد اقتصادی مداخله ی مستقیم نمی کنند؟
مدیریّت انقلاب، غیر از مدیریّت اجرایی کشور است. برای رهبری، وارد شدن در میدان اوّلاً به صورت طرح مسأله و بسیج افکار عمومی است؛ ثانیاً به صورت خواستن از دستگاههای اجرایی است. برخی از دستگاههای اجرایی، مخصوص این کارند. در زمینه مبارزه با فساد، هم قوّه مجریّه و هم قوّه قضاییّه درگیرند. بنده از هر دو قوّه به طور جد خواسته ام و آنها درگیرند؛ ورود رهبری این جاست. بله؛ اگر روزی معلوم شود دستگاههای قوّه مجریّه و قوّه قضاییّه آماده نیستند کار کنند، رهبری چاره ای پیدا نخواهد کرد جز این که خودش وارد میدان شود. 1382/2/22

7. در برخورد با فساد اقتصادی باید به چه نکاتی توجه شود؟
در مبارزه ی با فساد، در درجه ی اول، مسئله ی پیشگیری است؛ اما اگر در پیشگیری کوتاهی شد، به یک نحوی یک فساد واقع شد، درمان، دنبال گیری است؛ این نباید مورد غفلت قرار بگیرد. 1390/7/20

در امر مبارزه با فساد نباید هیچ تبعیضی دیده شود. هیچکس و هیچ نهاد و دستگاهی نباید استثنا شود. هیچ شخص یا نهادی نمیتواند با عذر انتساب به این جانب یا دیگر مسئولان کشور، خود را از حساب کشی معاف بشمارد. با فساد در هر جا و هر مسند باید برخورد یکسان صورت گیرد. 1380/2/10

باید با فساد در دستگاههای دولتی و دیگر دستگاههای حکومتی مبارزه شود. متعهّدِ این مبارزه، خودِ مسؤولان قوای مختلف هستند. در درجه اوّل، برای جلوگیری از فساد در دولت، خودِ مسؤولان دولتی، خودِ وزرا و خودِ مدیران ارشد مسؤولند. نگذارند در مجموعه های آنها فساد به وجود آید. اگر آنها بخواهند مبارزه کنند و اگر این مبارزه را جدّی بگیرند، بهتر از هر کس خواهند توانست مبارزه کنند. البته باید حواسشان جمع باشد که دامنهای خود را پاکیزه نگهدارند. این را همه بدانند: کسی که خودش آلوده به فساد باشد، قادر نخواهد بود با فساد مبارزه کند. خودِ مسؤولان باید با هشیاری و دقّت، با این پدیده مبارزه کنند. اگر خدای نکرده مدیران در مقابله با فساد در دستگاههای خود کوتاه بیایند، ناگزیر باید قوّه قضاییّه وارد میدان شود. دستگاه قضایی هم باید بی اغماض و بدون ملاحظه، هرجا فساد و یا عملی را برخلاف قانون و در جهت سوءاستفاده ملاحظه کرد، با آن مقابله کند. 1381/7/30

بدیهی است که نقش قوه ی مقننه در وضع قوانین که موجب تسهیل راه کارهای قانونی است و نیز در ایفای وظیفه ی نظارت، بسیار مهم و کارساز است. 1380/2/10

8. رفتار غرب در برخورد با مسأله ی «فساد اقتصادی» و مسأله ی «عدالت» چگونه است؟ آیا واقعاً غربی ها در مبارزه با فساد پیشرو هستند؟
فرض بفرمایید شما حوضچه یا منبع آبی برای شُرب مردم، در محلّی ایجاد کنید. در و دیوارش را محکم سازید، تمام منافذش را ببندید، دریچه ورود و خروج آب منبع را تعبیه کنید و دیگر هیچ نگرانی ای از این بابت که آب وارد محفظه خواهد شد و در آن جا باقی خواهد ماند، نداشته باشید. اما در مجاورت قرار گرفتنِ منبع آب را، با فلان ماده مسموم کننده، پیش بینی نکنید. مسلماً این آب، زلال و خنک هم خواهد بود و انسان وقتی بنوشد، لذّت هم خواهد برد؛ اما در این آب، به سبب مجاورت با ماده مسموم کننده، میکرب و آلودگی وجود خواهد داشت. شما که منبع آب را تهیه کرده بودید، همه نکات سلامت آب را در نظر داشتید؛ اما این جایش را دیگر نخوانده بودید. یک طرف را دیده بودید؛ اما طرف نامشهود قضیه را ندیده بودید.

اغلب مکاتب بشری، از جمله مکتب سرمایه داری غرب هم، همین طور است. یک طرفش را دیده اند. آن طرفی که انسانها را به کار و تلاش و پیشرفت و رشد مادّی و ثروت و علم میکشاند، دیده اند و درست هم بوده است. اما طرف دیگرش را ندیده اند، که در این جامعه ای که آسمانخراشها وجود دارد و ثروتها و تجملاّت هست، فقر و بیچارگی افراد زیادی از انسانها هم هست. از گرسنگی مردن هم هست. ظلم هم هست. بدتر از همه، فساد همه گیری هست که به داخل خانه همه کسانی که از این وضع لذّت میبرند، نفوذ میکند و زندگی را بر آنها تلخ خواهد کرد. خب؛ این معضل، گریبانگیر شد و کار را خراب کرد. 1375/2/26

بسیاری از کشورهای دنیا - همین کشورهای غربی که اینقدر دم از مبارزه ی با فساد مالی و پولشوئی و امثال اینها میزنند - تا خرخره غرق در فسادند. 1388/3/29

9. با وجود مفاسد اقتصادی موجود و نارضایتی هایی که بعضاً از سوی مردم یا رهبر انقلاب از وضعیت مبارزه ی با فساد اقتصادی در کشور دیده می شود، عملکرد نظام در تحقق عدالت چگونه بوده است؟
ما اگر بخواهیم پیشرفت کنیم، در درجه ی اول، یکی از شاخصهای مهم، عدالت است. ادعای بنده این است که ما در این زمینه پیشرفت کرده ایم؛ البته نه به قدری که میخواهیم. اگر خودمان را با وضع قبل از انقلاب مقایسه کنیم، پیشرفت کرده ایم؛ اگر خودمان را با بسیاری از کشورهای دیگر که با نظامهای گوناگون زندگی میکنند، مقایسه کنیم، بله پیشرفت کرده ایم؛ اما اگر خودمان را مقایسه کنیم با آنچه که اسلام به ما گفته است و از ما خواسته است، نه، ما هنوز خیلی فاصله داریم و باید تلاش کنیم. این تلاش به عهده ی کیست؟ این تلاش به عهده ی مسئولان و مردم - با هم - است.

بله، ما از لحاظ توزیع منابع عمومی به همه ی مناطق کشور، پیشرفت کرده ایم. یک روزی بود که بیشترین منابع این کشور در مناطق مخصوصی که تعلق خاصی داشت به قدرتمندان آن روز و به دربار آن روز، صرف میشد؛ بسیاری از استانها و شهرها هم از منابع عمومی کشور هیچ حظ و بهره ای نداشتند. قبل از انقلاب، یکی از استانهای بزرگ این کشور پنج فرودگاه اختصاصی در پنج نقطه ی استان داشت، که متعلق بود به وابستگان به دربار شاه؛ اما یک فرودگاه عمومی در آن استان وجود نداشت! یعنی مردم برای استفاده ی از فرودگاه و هواپیما و رفت وآمد هوائی، هیچ امکانی نداشتند؛ در حالی که در همان استان، پنج فرودگاه برای اشخاص خاص وجود داشت؛ این بی عدالتی بود. امروز وقتی نگاه میکنیم، می بینیم از لحاظ خدمات، از لحاظ جاده سازی، از لحاظ ساختن بزرگراه ها و آزادراه ها و جاده های راحت، سرتاسر کشور برخوردارند. از لحاظ گسترش تحصیل علم، در سرتاسر کشور این امتیاز و این امکان وجود دارد. همان طور که اشاره کردم، مناطق متعددی از کشور در آن روز، حتّی شهرها، از لحاظ دبیرستان در مضیقه بودند. بنده در استان سیستان و بلوچستان تبعید بودم؛ اوضاع را آنجا میدیدم. از لحاظ دبیرستان، بسیاری از شهرهای آن استان در مضیقه بودند. یک مرکز نیم بندِ ضعیفِ درجه ی سوم چهارمِ دانشگاهی در کل آن استان وجود داشت. امروز شما وقتی در آن استان و بقیه ی استانها نگاه کنید، می بینید در همه ی شهرها دانشگاه وجود دارد؛ یعنی امکان تحصیل. خب، این عدالت است. این معنایش این است که امکان تحصیل علم توزیع شده است بین مناطق گوناگون کشور؛ امکانات مادی کشور، منابع مالی، علم توزیع شده است؛ این بسیار چیز خوبی است. در گذشته، نخبگان شهرهای دوردست و کسانی که دارای استعداد بودند، امکان بروز و ظهور نداشتند؛ امروز چرا، امکان بروز و ظهور دارند. 1391/7/22

یکی از نمونه های مهم عدالت اجتماعی، تقسیم و توزیع متناسب فرصتهای کشور است... در جمهوری اسلامی هرچه پیش می آئیم این معنا را قوی تر می بینیم. روستاها در حوزه ی مراقبت قرار میگیرند، شهرهای دوردست در حوزه ی مراقبت قرار میگیرند. این همه مسکن سازی در روستاها، این همه جاده سازی به سمت شهرهای دور کشور و روستاها، راه های ارتباطی، ارتباطات گوناگون، نیروی برق، آب مناسب، تلفن، امکانات زندگی، اینها در سرتاسر کشور توزیع شده است.