نگاهی به توافق هسته‌ای و تاثیر آن بر روی قیمت نفت

ایران اولین کشور خاورمیانه است که موفق به کشف نفت شده است. در سال 1908 شرکت نفت ایران و انگلیس که امروز به بریتیش پترولیوم معروف است برای اولین بار در ایران نفت استخراج کرد. از آن زمان تاکنون صنعت نفت این کشور فراز و نشیب زیادی از جمله ملی شدن میادین نفتی در دهه 1950 و تشکیل سازمان اوپک در دهه 1970 را تجربه کرده است.

به نقل از فوربس، ایران در حال حاضر دومین ذخایر بزرگ نفت خاورمیانه را در اختیار دارد. اما توان این کشور در زمینه فروش نفت از سال 2012 به دلیل تشدید تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا کاهش یافته است. صادرات نفت ایران که حدود 80 درصد درآمد صادراتی ایران و تقریبا 50 تا 60 درصد کل درآمدهای دولت را تشکیل می‌دهد، تقریبا از سال 2011 تاکنون نصف شده و رکود اخیر در بهای نفت به معنی این است که کاهش در درآمدها می‌تواند بدتر از این باشد.

اما در صورت امضای توافق هسته ای نهایی بین ایران و شش قدرت جهانی، اوضاع ممکن برای نفت شروع به پیشرفت کند. مذاکرات هسته ای با ایران طی 18 ماه گذشته در جریان بوده و در آوریل امسال دو طرف به یک تفاهم در زمینه چارچوب توافق دست یافتند. طرفین مذاکرات باید تا ضرب‌الاجل 30 ژوئن درباره جزییاتی همچون روند و نحوه لغو تحریم‌های ایران و سطح دسترسی بازرسان آژانس به تاسیسات هسته‌ای ایران به توافق برسند. نسخه نهایی توافق هسته ای می‌تواند تاثیرات زیادی روی اقتصاد ایران و همچنین بازار جهانی نفت داشته باشد.

بازار جهانی نفت خام در حال حاضر در وضعیت اشباع به سر می‌برد که این امر از قیمت‌های پایین نفت مشهود است. نفت برنت دریای شمال طی 12 ماه گذشته 45 درصد قیمت خود را از دست داده است. بخش زیادی از این کاهش ناشی از رشد کند تقاضا برای فرآورده‌های نفتی در سال گذشته و همچنین رشد شدید عرضه از سوی تولید کنندگان خارج از اوپک به ویژه آمریکا است. در آمریکا افزایش حفاری افقی برای نفت شیل به جهش قابل توجه در تولید نفت این کشور طی چند سال گذشته منجر شده است.

بر اساس تازه‌ترین آمارها درباره وضعیت انرژی جهان از سوی شرکت بریتیش پترولیوم، تولید نفت آمریکا در سال 2014 تقریبا روزانه 1.6 میلیون بشکه یا 15.9 درصد در سال افزایش یافته است. این افزایش باعث رشد خالص 75 درصدی در تولید جهانی نفت در سال گذشته شده است. این در حالیست که تقاضای جهانی نفت خام تنها حدود 0.7 میلیون بشکه در روز افزایش یافته است.

اگرچه رکود در قیمت نفت به کاهش قابل توجه در حفاری‌های نفتی در آمریکا طی چند ماهه گذشته منجر شده، انتظار می‌رود تولید نفت خام این کشور همچنان در سال جاری حدود 0.6 میلیون بشکه در روز افزایش پیدا کند.

به رغم کاهش قیمت نفت سازمان کشورهای صادر کننده نفت(اوپک) تحت هدایت عربستان در حال افزایش عرضه به بازار و افزودن بر سهم بازار خود است. تمامی این عرضه اضافی به معنی این است که به رغم رشد سریع در تقاضا جهانی که انتظار می‌رود در سال جاری روزانه یک و میلیون بشکه باشد، قیمت جهانی نفت خام انتظار نمی‌رود که به این زودی‌ها نسبت به سطوح کنونی بهبود قابل توجهی پیدا کند.

در چنین شرایطی توافق هسته‌ای ایران می‌تواند به معنی عرضه بیشتر نفت به بازار و تشدید شکاف بین عرضه و تقاضا باشد. براساس گزارش‌های بازار نفت درباره ظرفیت ذخایر شناور نفت ایران، این کشور می‌تواند تقریبا بلافاصله پس از لغو تحریم‌ها در حدود 30 میلیون بشکه نفت خام به بازار تزریق کند.

این افزایش عرضه تاثیر پایداری روی قیمت نفت نخواهد داشت، زیرا تنها حدود یک سوم مصرف روزانه فرآورده‌های نفتی و دیگر سوخت‌های مایع در سطح جهان است اما تاثیر افزایش واقعی در تولید نفت خام ایران می‌تواند بیش از این اهمیت داشته باشد. ما انتظار داریم که ایران بتواند به راحتی ظرف یک دوره 8 الی 12 ماهه پس از لغو تحریمها تولید نفت خود را حدود یک میلیون بشکه در روز افزایش دهد و این تازه شروع فعالیت در چاههای تعطیل شده ایران خواهد بود. این مقدار بیش از یک چهارم مصرف روزانه فرآورده‌های نفتی در بازار نوظهور هند است که در گذشته مشتری کلیدی نفت ایران بوده است.

از آنجا که صادرات نفت ایران به بازارهای اشباع شده کنونی وارد خواهد شد ایران باید برای ترغیب مشتریان به قراردادهای بلند مدت به آنها تخفیف بدهد. این تخفیف باعث افزایش بیش از پیش رقابت برای سهم بازار خواهد شد و حتی ممکن است عربستان یک رویکرد تهاجمی‌تر در زمینه قیمت‌گذاری اتخاذ کند.

بنابراین ما برآورد کوتاه مدت خود درباره قیمت نفت را به دلیل نشانه های روزافزون توافق نهایی هسته‌ای بین ایران و قدرتهای جهانی پایین آورده‌ایم. در حال حاضر پیش‌بینی می‌شود که قیمت نفت برنت در سال جاری به طور متوسط بشکه‌ای 63 دلار باشد و تا سال 2021 به تدریج به محدوده 93 دلار در هر بشکه برسد.