شجريان: دعاي ربنا متعلق به مردم است

رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّابُ... آواي آشنايي است. ساليان سال در گوشمان پيچيده و حلاوت لحظه افطار را برايمان شيرين‌تر کرده است. پاره‌اي از کتاب آسماني که در آسماني‌ترين لحظات، در اوج خلوص و استحاله در معبود، چون آبي گوارا بر لب عطشان در بيابان مانده‌اي لاينقطع سرازير مي‌شد و با الحاني سراسر ملکوتي دل‌ها را به لرزش در مي‌آورد. تبديل شده بود به شناسنامه ماه رمضان و ردخور نداشت که ايرانيان بر سر افطار بي نواي او لب ازلب باز کنند.‌ آوازي در سه‌گاه و فرودي در افشاري. قرار بود در فهرست آثار ملي ايران ثبت شود. اما سرانجام ديگري پيدا کرد.

محمدرضا شجريان، استاد بي بديل موسيقي ايراني و به اعتراف بسياري از کارشناسان موسيقي جهان جزء 50 صداي برتر جهان است. تلاش او در خلق آثار فاخر موسيقي ايراني و تربيت شاگردان برجسته در آواز ايران، حقيقتي است که همه بي هيچ شک و شبهه‌اي به آن معترفند. به گزارش ايسکا نيوز در فاصله سال‌هاي دهه شصت، شجريان همکاري گسترده‌اي را با پرويز مشکاتيان آغاز کرد که حاصل آن آلبوم‌هايي چون بيداد، آستان جانان، سرّ عشق (ماهور)، نوا، دستان، گنبد مينا و جان عشاق بود.

در سال 1358 چهار آيه برگرفته از آيات قرآن را با صوت خواند و اين آيات (که تمامي‌آن‌ها با واژه «ربنا» شروع مي‌شدند)، در ماه رمضان در برنامه افطار پخش شدند و به نام دعاي ربناي شجريان معروف شدند. دعاي ربنا به همراه مناجات مثنوي افشاري (اين دهان بستي دهاني باز شد) باصداي شجريان به مدت 30 سال از اصلي‌ترين برنامه‌هاي راديو و تلويزيون براي ماه رمضان بودند.

يکي از مردمي‌ترين آثار موسيقي‌، چاووش است که مربوط به کنسرت گروه شيدا با آواز شجريان و به سرپرستي محمدرضا لطفي است و در آذر 1358 در دانشگاه ملي اجرا شده و جمعيت بسياري در اين کنسرت حضور داشتند و تصنيف معروف سپيده (ايران اي سراي اميد) که مربوط به شعري از هوشنگ ابتهاج و آهنگي از محمدرضا لطفي است نيز در همان کنسرت اجرا شده است.

همين تصنيف بود که پخش مکرر آن از صداو سيما در جريان حوادث سال 88 ناراحتي محمدرضا شجريان را موجب شد و او را وادار به صدور بيانيه‌اي کرد که از رياست صداو‌سيما در آن زمان که عزت‌الله ضرغامي‌بود خواسته شده بود، صداو سيما در حالي که هزينه‌اي براي خريد آلبوم‌هاي شجريان نکرده حق پخش آنها و استفاده از آنها به نفع دولت وقت يعني محمود احمدي‌نژاد را ندارد. اما شجريان در همان زمان اعلام کرد که ربنا براي مردم و پخش آن بلامانع است. از آن پس صداوسيما نيز در جواب به طور کلي پخش صداي شجريان را ممنوع اعلام کرد و پس از آن استاد بي بديل موسيقي ايران از اجراي کنسرت در کشورش نيز محروم شد.

محمدرضا شجريان دعاي ربنا را متعلق به مردم معرفي کرده و حتي هنگامي‌که صدا‌و‌سيما را از پخش آثار منع کرد، پخش دعاي ربنا را به عنوان يک مورد استثنا منع نکرد.

حال حدود 6سال از ماجراي ممنوعيت صداي شجريان مي‌گذرد. در اين زمان رئيس صداوسيما تغيير کرده، دولت عوض شده و همه جا حرف از تغيير و اعتدال‌زده مي‌شود. هرسال نزديک ماه رمضان که مي‌شود دوستداران فرهنگ و موسيقي و همه مردمي‌که سال‌ها با نواي شجريان افطار کرده‌اند گوش مي‌خوابانند تا شايد خبري از اين ممنوعيت ناعادلانه بشنوند. حقي که براي آنها مسلم است.

شجريان و شجريان‌ها شخصيت‌هايي متعلق به خود نيستند، صداي شجريان و تاريخ موسيقي شجريان، از منشايي سرچشمه مي‌گيرد که به تاريخ موسيقي ايران باز ‌مي‌گردد. در هر نوا و تحرير او ناي هزاران ني حکايت مي‌گويد، و ناله هزاران سال به گوش مي‌رسد. ربناي او ناله‌هاي بندگي عارفي است که در اطاعت خالق يکتا به تضرع افتاده و از او طلب مي‌کند که پس از آنکه هدايت شد به باطل نگرود. شجريان شجره تنومند هزاران سال فرهنگ و هنر و موسيقي است و روا نيست که ميراثي که متعلق به مردم است از آنها دريغ شود.

سال‌هاي گذشته نشان داد، اينکه صداي بي بديلي چون شجريان از رسانه ملي پخش نشود، ذره‌اي در علاقمندي مردم ايران به او خللي ايجاد نخواهد شد و روز به روز عطش شنيدن صداي او در دل‌هاي اهل فرهنگ و هنر بيشتر خواهد شد. اين امر تنها سبب مي‌شود که آنها هنگام افطار صداي تلويزيونشان را قطع کنند و خودشان با نواي ربناي شجريان روزه بگشايند.