روابط ایران و روسیه؛ از اس-300 تا خودرو

سفیر ایران در مسکو گفت که در موضوع سامانه اس-300، مهم این است که رئیس‌جمهور روسیه ممنوعیت فروش به ایران را برداشته است و بقیه مسائل از جمله شکایت ایران در دادگاه ژنو بر عهده کارشناسان خواهد بود و این مسأله مانعی برای اجرای تصمیم رئیس‌جمهور روسیه نیست.

 مهدی سنایی در گفت‌وگو با روزنامه کامرسانت به تشریح انتظارات جمهوری اسلامی ایران از نشست آتی وزرای خارجه و نیز اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای پرداخت. وی همچنین درباره روابط تجاری ایران و روسیه و موضوع سامانه "اس-300" توضیحاتی داد.

متن ترجمه فارسی این مصاحبه به شرح زیر است:

ایران از نشست آینده وزرای خارجه کشورهای شانگهای و اجلاس سران شانگهای چه انتظار دارد؟

مفهوم سازمان همکاری شانگهای با دیدگاه ایران به مسائل نظام منطقه‌ای و جهانی منطبق است. ایران در سیاست خارجی از دو اصل عمده پیروی می‌کند؛ اولاً ایران ایده جهان تک‌قطبی را نمی‌پذیرد و ثانیاً ایران مخالف هرگونه دخالت کشورهای غیرمنطقه‌ای به امور منطقه است. مشکلات منطقه‌ای باید با مناطق مربوطه حل شود. مفهوم و ساختار سازمان همکاری شانگهای کاملا با این اصول سازگار است. موفقیت‌های این سازمان حاکی از آن است که این اصول تقاضای بالایی در جهان دارند، اما من معتقدم که برای سازمان همکاری شانگهای، ایران کشور مهمی است. ایران می‌تواند تجربه و نفوذی را که در خاورمیانه، جهان اسلامی و منطقه دارد، به سازمان بیاورد. سازمان همکاری شانگهای از الحاق ایران، فقط بهرمند می‌شد. از رویدادهای آتی چه انتظار داریم؟ آنچه "صدای" سازمان همکاری شانگهای و اعضای آن، که طرفداران جهان چندقطبی هستند، را بلندتر خواهد کرد. امیدوار هستیم که کشورهای منطقه تلاش‌های خود را برای ثبات و امنیت، متحد کنند.

در حال حاضر به علت تحریم‌های بین‌المللی که اگر تا 30 ژوئن در مذاکره هسته‌ای توافق نشود، لغو نخواهد شد، ایران نمی‌تواند عضویت کامل داشته باشد.

مرتبط کردن موضوع عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای با حذف تحریم‌ها، ناعادلانه است، اما ایران مذاکرات با شش واسطه بین‌المللی در برنامه هسته‌ای خود را ادامه داده و من امیدوارم با موفقیت و به موقع به پایان برسد. وضعیت در منطقه و جهان تغییر کرده و ایران روز به روز به بازیگر مهمی در امور منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل می‌شود. روسیه و چین سهم سازنده‌ای از مذاکرات موضوع هسته‌ای ایران داشته‌اند و ما امیدوار هستیم که آنها در موضوع الحاق ایران به سازمان همکاری شانگهای نیز رویکرد سازنده‌ای داشته باشند. بار دیگر تکرار می‌کنم که ایران علاقه‌مند به پیوستن به سازمان همکاری شانگهای است و سازمان همکاری شانگهای هم نمی‌تواند توانایی‌های ایران را نادیده بگیرد.

تحریم‌های یکجانبه ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا علیه روسیه و تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران تحمیل شده است.

هر دو تحریم ناعادلانه است.

در جریان سفر مقامات عالی ایران به روسیه احتمالا روابط دوجانبه مورد بحث قرار خواهد گرفت. سال گذشته تفاهم‌نامه فراگیر بین فدراسیون روسیه و ایران درباره همکاری در زمینه اقتصاد امضا شده بود.

روابط دوجانبه ما به طور فعال توسعه پیدا می‌کند. از سپتامبر سال 2013 رؤسای جمهور دو کشور چهار بار ملاقات کردند و ارتباط نزدیک بین آنها برقرار شد، اما روندهای مثبت نه فقط در سیاست بلکه در زمینه همکاری تجاری اقتصادی موجود است. نشانگر آن، تعاملات فعال ما در زمینه انرژی است، مثل توافقنامه ساخت دو بلوک از نیروگاه اتمی در بوشهر که به امضا رسیده است.

آیا کار آنجا شروع شده است یا نه؟

اقدامات تدارکاتی صورت می‌گیرد.

کار احداث چه زمانی شروع خواهد شد؟

در حال حاضر هیأت سازمان انرژی اتمی ایران در مسکو در کنفرانس "روس اتم" هستند. در چارچوب کنفرانس، این مسأله مورد بحث قرار خواهد گرفت. به گفته شرکای روسی ما کارهای ساخت و ساز می‌تواند تا پایان سال آغاز شود.

هزینه ساخت و ساز دو بلوک اضافی را چه مبلغی ارزیابی می‌کنید؟

می‌توانم بگویم که این یک قرارداد بسیار بزرگ است. طرف روسی حتی علاقه‌مند به امضای قراردادهای چند بلوک دیگر است و ما امیدوار هستیم تا در سال آینده توافقنامه احداث دو بلوک دیگر به امضا برسد. ایران نقشه‌های بزرگی دارد. اما مسأله به این منجر نمی‌شود که ما توافق اولیه روسیه برای احداث شش نیروگاه حرارتی در ایران را داریم. تصمیم رئیس‌جمهور روسیه ولادیمیر پوتین درباره لغو تحریم در عرضه "اس-300" فرصت‌های قابل توجهی در حوزه همکاری‌های نظامی و فنی باز می‌کند.

اما مقامات روسیه خاطرنشان می‌کنند که زمان دقیق عرضه "اس-300" تنها زمانی ممکن خواهد شد که ایران دعوی خود را از دادگاه ژنو برگرداند. آیا ایران این کار را خواهد کرد؟

مهم این است که رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه ممنوعیت فروش به ایران را برداشته است. بقیه مسائل بر عهده کارشناسان است. این مربوط به مسایل فنی است، نه مشکلات جدی. فکر نمی‌کنم این مسأله مانعی برای اجرای تصمیم رئیس‌جمهور روسیه باشد.

برای روسیه، برداشت دعوی ایران، مسأله‌ای فنی نیست بلکه یک مسأله اصولی است.

اگر طرف ایرانی "اس-300" را دریافت کند، آن‌وقت دیگر چه دادگاهی در کار خواهد بود؟

پس اگر روسیه "اس-300" را عرضه کند، آن‌وقت مسأله دادگاه هم حل می‌شود؟

البته.

اگر ممکن است به مسأله تفاهم‌نامه سال گذشته برگردیم که بسیاری از کارشناسان غربی مفهوم آن را به عنوان "نفت ایران در ازای کالاهای روسیه" توصیف کردند.

این توصیف درست نیست. ما هیچ وقت مدرکی را با چنین مفهوم و عنوانی بحث و امضا نکرده بودیم. ما در حال صحبت کردن در مورد همکاری در تعدادی از زمینه‌ها هستیم؛ از جمله در زمینه‌های انرژی، صنعت، حمل و نقل و تجارت. کل پروژه‌هایی که در جریان آخرین نشست کمیسیون بین دولت ایران و روسیه توافق شده بود، 70 میلیارد دلار را شامل می‌شود، اما در واقع توافق‌های جامع، بسته‌ای است و عدم اجرای یک قسمت از آن موجب مشکلات اجرای قسمت‌های دیگر می‌شود. ما منتظر اجرای این پروژه‌ها از طرف روسیه از اکتبر سال گذشته هستیم. امیدواریم که به این فرایند انگیزه‌های جدیدی بیابد زیرا آن به اصطلاح، "موتور" روابط تجاری اقتصادی ماست.

مشکلات اجرای پروژه‌ها در چه چیزی است؟

در واقع بسیاری از آنها انجام شده است. از جمله مدارک لازم با تعدادی از شرکت‌ها امضا شده و اقدامات صدور گواهینامه انجام شده. برای مثال با شرکت "رژد" که ایران با آن روابط خوب و پروژه پاراف شده‌ای به مبلغ یک میلیارد دلار برای ساخت و ساز و برق‌رسانی راه‌های آهن دارد و همچنین همانطور که ذکر کردم، توافق درباره احداث شش نیروگاه حرارتی که موجود است. ایران همچنین علاقه‌مند به فروش اتومبیل‌های سایپا و ایران‌خودرو در روسیه است. از طرف دیگر، ایران درصدد است از روسیه کامیون‌هایی را خریداری کند. علاوه بر این، ایران علاقه‌مند خریداری چند هواپیمای مدرن از روسیه در مقادیر زیاد است. مذاکرات در همه این مسائل در حال انجام است.

روابط ما در زمینه کشاورزی به طور فعال توسعه می‌یابد. در ماه مارس 18 شرکت ایرانی برای اولین بار گواهینامه صدور غذای دریایی به روسیه دریافت کردند و چندی پیش چنین گواهینامه‌ای را چند شرکت صادرکننده لبنیات و گوشت دریافت کردند. ما همچنین مذاکرات فعالی را درباره کاهش تعرفه‌ها و ایجاد منطقه آزاد تجاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا انجام می‌دهیم.

پس مشکلات در چیست؟

مشکلات، بویژه در آن است که شرکت‌های روسیه تمایلی به تامین مالی پروژه‌ها در ایران ندارند. همزمان، رقبای چینی، اروپایی و هندی آنها برای سرمایه‌گذاری آمادگی را داشته و به شرکای ایرانی خود پیشنهادات ارائه می‌کنند. ایران به عنوان طرف میزبان نمی‌تواند سرمایه‌گذاری همه پروژه‌ها، که همانطور که گفته بودم 70 میلیارد دلار را سامل می‌شود، بر عهده خود بگیرد. به نظرم شرکت‌های روس باید این را در نظر داشته باشند و به مسأله سرمایه‌گذاری بپردازند. آنها این کار را خیلی آهسته انجام می‌دهند؛ گویا در حال حاضر در انتظار چیزی هستند.

احتمالا آنها در انتظار لغو تحریم‌ها هستند.

رقبای آنها در حال انتظار نیستند بلکه عمل می‌کنند. حتی یک مورد پیش آمده بود که یک شرکت روسی که در اکتشاف درگیر است، به دلیل آن‌که بسیار کند اجرا می‌کرد، قرارداد امضا شده را از دست داده بود و این قرارداد به آلمانی‌ها رسید. اقتصاد ایران زنده و در حال رشد است، یعنی همکاری امکان‌پذیر خواهد بود. امروز برای روابط ایران و روسیه یک زمان تاریخی است؛ در زمینه تجاری و اقتصادی فرصت‌هایی باز شده و مهم است که آنها پایه قانونی توافقنامه را دارند.

اما مشکلاتی در محاسبات ارزی وجود دارد؟

این مسأله در حال حل و فصل است. بانک‌های مرکزی ایران و روسیه مذاکرات در این مورد را انجام می‌دهند. معتقدم که به‌زودی ما می‌توانیم به محاسبات در ارزهای ملی بپردازیم. ما همچنین درباره امکان ایجاد یک حساب و بانک مشترک با سرمایه مشترک بحث می‌کنیم.

اما شرکت‌های روسیه از تحریم‌های آمریکایی ترس دارند. ایالات متحده آمریکا بارها به روسیه درباره معاملات با ایران هشدار داده بود.

نباید از تحریم‌ها ترسید و علاوه بر این همانطور که گفته بودم حتی با در نظر گرفتن تحریم‌ها، می‌توان و باید همکاری کرد. این می‌تواند کاملا به طور قانونی انجام شود. سرانجام، شرکت‌های روسیه باید قبول کنند که جهان، تنها غرب نیست.