عباس عراقچی در گفت‌وگوی ویژه خبری سیما، درباره بازرسی‌ها، با توجه به اهمیت و حساسیت این مساله که برخی به عنوان خط قرمز آن را می‌پندارند و به گفته وی، چنین اهمیت و حساسیتی وجود دارد، اظهار کرد: دیپلمات‌ها دقیقاً مطابق دستورالعمل‌ها رفتار می‌کنند و چارچوب‌ها برای مذاکره‌کنندگان تعریف می‌شود و در بحث هسته‌ای که موضوع امنیت ملی ماست، چارچوب و خطوط قرمز وجود دارد و توسط رهبری تعیین می‌شوند.

وی اضافه کرد: شورایی برای تدوین دستورالعمل‌ها وجود دارد که توسط رئیس‌جمهور تعیین می‌شود.

عراقچی افزود: وظیفه ماست که در چارچوب عمل کنیم. ممکن است برخی خطوط و تصمیم‌ها جابه‌جا شود اما مشکلی نیست، دوباره به خطوط برمی‌گردیم و تاکید داریم در این چارچوب در مذاکرات حرکت کنیم.

عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای تاکید کرد:‌ ما هیچ نگرانی از شفاف‌سازی، نظارت و بازرسی نداریم چراکه چیزی برای پنهان کردن وجود ندارد اما با سوءاستفاده از نظارت‌ها مشکل داریم. ما اجازه نمی‌دهیم برای دسترسی به اطلاعات سری و شناسایی دانشمندان و اطلاع از برخی سیاست‌ها سوءاستفاده صورت گیرد و این مساله از خطوط قرمز پررنگ ماست.

وی تاکید کرد: ما همواره دستور داشته‌ایم در چارچوب مشخص با آژانس همکاری کنیم و یکی از رژیم‌های متعارف بین‌المللی، پروتکل الحاقی است که در تکمیل معاهده ان‌پی‌تی نوشته شده که مبتنی بر دسترسی و بازرسی گسترده و بیشتر برای آژانس است.

عراقچی در پاسخ به اینکه نماینده ایران در آژانس در گفت‌وگوی اخیرش نسبت به درز اطلاعات دانشمندان هسته‌ای کشور در چارچوب توافق جامع اظهار نگرانی کرده است، گفت: پروتکل الحاقی، یک نظام متعارف بین‌المللی است که 124 کشور آن را اجرا می‌کنند. در این رژیم شیوه‌هایی پیش‌بینی شده تا جلوی سوءاستفاده‌ها گرفته شود و ما باید دقت کنیم که راه‌های پیش‌بینی شده به طور دقیق رعایت شود. قواعدی وجود دارد که اجازه ندهیم از بازرسی‌ها سوءاستفاده صورت گیرد.

عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای تاکید کرد:‌ پروتکل الحاقی جزو خطوط قرمز برای ما در مذاکرات نبوده است و از همان ابتدا با توجه به اینکه پروتکل الحاقی یک موافقت‌نامه متعارف است، به ما اجازه داده شد تا در مذاکرات درباره پذیرش آن گفت‌وگو شود. البته ممکن است خطوط قرمز در روند مذاکرات جابه‌جا شود اما هنوز در این رابطه تغییری صورت نگرفته است.

معاون وزیر امور خارجه کشورمان خاطرنشان کرد: من باید به مردم تاکید کنم که در پروتکل الحاقی، «دسترسی» مورد توجه است نه «بازرسی».

وی در پاسخ به اینکه مصوبه سال 1389 مجلس همکاری‌های فراپادمانی را ممنوع می‌کند، گفت: ما هنوز چیزی را نپذیرفته‌ایم که بخواهیم اجرا کنیم. قاعده و قوانین مجلس سر جای خودش است و الان هم بر همین روال صورت می‌گیرد. اگر به توافق برسیم، بر اساس نظر مجلس و روند قانونی اجرا می‌شود. ما فعلا مامور به مذاکره هستیم و اگر مفاد توافق خلاف مصوبه مجلس باشد باید نظر مجلس در این رابطه گرفته شود.

عراقچی در همین راستا تاکید کرد:‌ اگر توافقی ان‌شاءالله در کار باشد، اجرای پروتکل الحاقی چه داوطلبانه و چه قطعی، منوط به طی روند قانونی در مجلس است.

وی با بیان اینکه در پروتکل الحاقی دسترسی به سایت‌های غیر هسته‌ای پیش‌بینی شده است، اظهار کرد: در پروتکل، «دسترسی مدیریت شده» به سایت‌های غیر هسته‌ای از جمله سایت‌های نظامی پیش‌بینی شده است یعنی اگر بازرسی از آژانس بخواهد در مرکز غیرهسته‌ای وارد شود، می‌تواند، اما باید به ترتیبی وارد شود که اطلاعات غیر از آن‌چه نیاز دارد در اختیارش قرار نگیرد. فعالیت‌های هسته‌ای شاخص‌های خاص خود را دارد. بازرسان می‌توانند از مراکز غیرهسته‌ای - در صورتی که مدارکشان اثبات کند که ادعایشان در رابطه با آن مرکز درست است - بیایند و صرفاً نمونه‌برداری محیطی کنند یعنی دستمال‌هایی وجود دارد که با کشیدن آنها در جاهای مختلف بررسی می‌کنند چه میزان مواد رادیواکتیو در آنجا استفاده شده است و این با آن‌چه برخی در ذهنشان به عنوان بازرسی دارند، متفاوت است. در این روند، هیچ عکس، تصویربرداری یا حتی وسیله الکترونیک وجود ندارد و حتی می‌توانیم بازرسان را با چشمان بسته به آن نقطه مورد نظر ببریم تا از محیط موردنظرش نمونه برداری کند.

عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ادامه داد:‌ حتی اگر نخواهیم از امکانات و وسایل آن محیط اطلاعی منتشر شود، می‌توانیم روی آن‌ها را بپوشانیم و این‌ها تکنیک‌هایی است که وجود دارد و از سوی بسیاری از کشورها در حال اجراست.

وی با اشاره به دیدگاه مقام معظم رهبری مبنی بر مخالفت با بازرسی از مراکز نظامی و مصاحبه با دانشمندان کشور، گفت: اگر دسترسی مدیریت‌ شده‌ای که در چارچوب پروتکل الحاقی از آن صحبت می‌کنیم در چارچوب نظر رهبری تعریف نشود، ما این دسترسی‌ها را رد می‌کنیم اما من فکر نمی‌کنم این دسترسی‌ها در آن چارچوب قرار گیرد. در عین حال مقامات نظامی،‌ شورای مد نظر رهبری و مقامات مسئول می‌توانند در این رابطه نظر دهند که آیا این دسترسی‌ها در زمره بازرسی‌های مدنظر رهبری قرار دارد یا خیر، و ما همان را اجرا می‌کنیم.

عراقچی در پاسخ به اینکه ممکن است آژانس با یک بار نمونه‌گیری قانع نشود و اقدام ایران در ممانعت از دسترسی‌های بیشتر را نقض توافق اعلام کند نیز گفت: در این نوع نمونه‌گیری‌ها دو دستمال وجود دارد که یکی از آن‌ها در اختیار کشور مقصد قرار می‌گیرد و آن‌ها نمی‌توانند ادعایی جعلی را مطرح کنند. در عین حال ما نمی‌خواهیم به هر طریقی پروتکل الحاقی را بپذیریم. براساس کار کارشناسی بررسی شده است که امکان زیاده‌خواهی در اجرای پروتکل را می‌توان کنترل کرد. علاوه بر این دو سال و نیم ما پروتکل الحاقی را به طور داوطلبانه قبلا اجرا کرده‌ایم و در آن مقطع گزارشی از بخش‌های نظامی‌مان مبنی بر اینکه آژانس از دسترسی‌هایش سوءاستفاده کرده باشد نداریم.

معاون وزیر امور خارجه تاکید کرد: ما حاضر نیستیم اسرار کشور را به خاطر توافق بفروشیم و اگر به این دلیل توافقی صورت نگیرد، آخر دنیا نیست و اتفاقی نمی‌افتد. معتقدیم می‌توانیم پروتکل الحاقی را اجرا کنیم اما با رعایت برخی مسائل که اجازه سوءاستفاده به بازرسان را ندهد.

وی درخصوص درخواست‌های آژانس درباره سایت مریوان، گفت: موضوع مریوان مثال خوبی است از اینکه آژانس نمی‌تواند بدون مدرک دقیق و درست و صرفاً بر اساس اطلاعات از سایت‌های ما بازرسی کند. ما در قضیه مریوان به آن‌ها گفتیم بیایید و ببینید اما مدارک مورد ادعا را هم قبل از آن ارائه کنید که هنوز چنین مدارکی را ارائه نکردند و درخواستشان برای مریوان را هم تکرار نکردند. ما در رابطه با پارچین دوبار دسترسی به آژانس دادیم و آقای عباسی رییس پیشین سازمان انرژی اتمی هم این بازرسی را تایید کرد و گفتند چشم بازرسان را بستیم و بردیم تا نمونه‌برداری کنند.

عراقچی ادامه داد: ما باید نسبت به مدارکی که آژانس ارائه می‌دهد، مطمئن شویم که اولا درخواستشان معقول و ثانیا براساس اسنادی معتبر است و علاوه بر این با اسرار نظامی ما ارتباط ندارد. چنانچه احساس کنیم هر نوع دسترسی به آژانس ممکن است اسرار نظامی ما را فاش کند، این اجازه را نخواهیم داد، حتی اگر توافق نقض شود و همه‌چیز به هم خورد. این کار به هر قیمتی صورت نمی‌گیرد چراکه امنیت و منافع ملی قابل مصالحه و معامله با هیچ‌چیز نیست؛ این دستورالعمل اول و نهایی ماست. ما در قضیه برنامه موشکی‌مان که در مذاکرات مطرح می‌شد آن‌قدر جدی برخورد کردیم که دیگر این بحث را کنار گذاشتند. اساسا مسائل سیستم دفاعی کشور قابل مذاکره نیست چه برسد به اینکه بخواهیم در این رابطه دسترسی دهیم یا مصالحه کنیم.

وی در پاسخ به اینکه اگر به هر دلیلی نقضی در توافق صورت گیرد شرایط چگونه خواهد شد؟ گفت: ما باید نقاط ضعف خود را پوشش دهیم و مراقب باشیم، چراکه آن‌ها سعی می‌کنند از هر نقطه ضعفی استفاده کنند؛ در عین حال اگر توافق فسخ شود - که امیدواریم به آن‌جا نرسیم - به این شکل نیست که در بحث تحریم‌ها به سرعت همه چیز به حالت اول بازگردد. آن‌ها بیش از هشت سال تلاش کردند تا این تحریم‌ها را علیه ما شکل دهند اما در رابطه با فعالیت‌های هسته‌ای ما ما می‌توانیم همه ظرفیت‌های موجودمان را دوباره از سر بگیریم. البته ممکن است در یک فاصله زمانی صورت گیرد اما در برخی فعالیت‌ها می‌توانیم ظرف یک ساعت دوباره همه‌چیز را باز گردانیم.

عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کلید پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران را تحقیق و توسعه دانست و افزود: همان‌طور که برای ما محدودیت‌های زمانی در بازگشت وجود دارد، برای آن‌ها هم برای بازگرداندن تحریم‌ها محدودیت‌های جدی وجود دارد.

عراقچی در رابطه با زمان اجرای توافق نیز خاطرنشان کرد: 11 تیر مهلتی است که خودمان در نظر گرفته‌ایم و ممکن است تغییر کند ما به هیچ وجه کیفیت را فدای سرعت نمی‌کنیم و کمال دقت را در توافق خواهیم کرد و هر چقدر طول بکشد مهم نیست، چراکه به دنبال یک توافق خوب هستیم که خواسته‌های ما را تامین کند. البته این خواسته‌ها در قالب داد و ستد است.

وی ادامه داد: تحریم‌های اقتصادی و مالی همزمان باید با اجرای توافق لغو شوند. البته به خاطر قانون کنگره و روندی که در مجلس شورای اسلامی ما طی خواهد شد، یک وقفه پس از امضای توافق خواهیم داشت. باید منتظر باشیم تا کنگره بررسی‌های خود را داشته باشد. ممکن است توافق را رد کند که البته بعید هم نیست؛ بنابراین ناچاریم 30 روز برای بررسی کنگره صبر کنیم و در صورت رد توافق، رئیس‌جمهور آمریکا این اقدام را وتو خواهد کرد و این روند هم مدت زمانی طول می‌کشد که در مجموع 52 روز است که تقریبا اواخر شهریور می‌شود.

عراقچی در پاسخ به اینکه به نظر می‌آید کنگره و دولت آمریکا در قالب یک برنامه با یکدیگر همکاری می‌کنند و اوباما در اقدامی عجیب با مصوبه کنگره موافقت کرد، گفت: اوباما هم چاره‌ای نداشت چون برخی نمایندگان دموکرات با جمهوری‌خواهان و تصویب مصوبه مذکور همراه شده بودند. به علاوه آن‌ها وقتی بعد از بیانیه لوزان دیدند آنچه به دست آمده خیلی به نفع آن‌ها نیست، تلاش کردند تا این مصوبه را تصویب کنند.

معاون وزیر امور خارجه تاکید کرد:‌ طرف ما در توافق، شش کشور هستند و یک توافق بین‌المللی چند جانبه را که مورد تایید شورای امنیت است، داریم. تا وقتی کنگره نظر ندهد و مجلس ما هم اقدامات خود را صورت دهد و تا وقتی دولت آمریکا آمادگی خود را برای اجرای توافق اعلام نکند، به سمت اجرای آن نخواهیم رفت. اینکه بین کنگره و دولت آمریکا برای اجرای توافق چه می‌شود، مشکل آنهاست. ما با دولت آمریکا طرفیم و آنها باید آمادگی خود را اعلام کنند. ما صبر می‌کنیم تا روال کار طی شود و تا آن زمان هیچ کاری انجام نمی‌دهیم.

  وی در ادامه این گفت‌وگو، در رابطه با تفاوت اقدامات ایران و 1+5 نیز اظهار کرد: کارهایی که ما باید انجام دهیم کمی زمان می‌برد. باید سانتریفیوژها با دقت جمع شود و در انبار گذاشته شود یا مواد هسته‌ای به میزان موردنظر تقلیل یابد یا برای تغییر در اراک باید قراردادهای بین‌المللی تنظیم و امضا شود و اینها زمان‌بر است.