کودکان استرالیا چگونه کتاب‌خوان می‌شوند؟

استاد ممتاز دانشگاه مک‌ کوئری سیدنی با اشاره به روش‌های مرسوم برای رشد مطالعه کودک در استرالیا گفت: در مدارس استرالیا همواره به روی پدیدآورندگان ادبیات کودک باز است، چرا که ارتباط و گفت‌وگوی مستقیم کودکان با نویسندگان، شاعران و تصویرگران کتاب‌های محبوبشان، روش مؤثری در افزایش میل این رده سنی به مطالعه محسوب می‌شود.

 پروفسور جان استیفنز، استاد ممتاز دانشگاه مک‌ کوئری سیدنی (MACQUARIE University) در حوزه ادبیات کودک که از میهمانان ویژه دومین نشست هم‌اندیشی استادان و مسئولان نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بود بر نقش اساسی مدارس در ایجاد تمایل به مطالعه در دانش‌آموزان تأکید کرد و گفت: مدرسه و معلمان دارای مهم‌ترین نقش در گرایش کودکان به مطالعه هستند.

وی به تجربیات مدارس استرالیا در این زمینه اشاره کرد و افزود: خواندن کتاب یکی از محوری‌ترین فعالیت‌ها در مدارس استرالیا به حساب می‌آید. کتابخانه‌های مدارس این کشور بسیار فعال هستند و با حضور دائمی خود در میان بچه‌ها آنان را به مطالعه عادت می‌دهند. یکی از وظایف معلمان در استرالیا، ایجاد و تقویت ارتباط بین کتاب و مخاطب است.

این محقق و نویسنده استرالیایی بیان کرد: مدارس با پیگیری روشی کودک‌محور، زمانی را در برنامه روزانه، به عنوان ساعت مطالعه در نظر می‌گیرند. در طول این زمان، هر یک از کودکان می‌توانند به انتخاب آزادانه کتاب‌های مورد علاقه خود از میان جعبه‌های حاوی کتاب که به کلاس‌ها منتقل شده، اقدام کنند.

جان استیفنز ادامه داد: بچه‌ها آزادند که هرچه را که به آن علاقه دارند، بخوانند و آزادانه به سایر کلاس‌ها سر بزنند. در این روند به هریک از کودکان به عنوان فردی متفاوت و مستقل نگاه می‌شود و بدین ترتیب کودک می‌تواند هویت فردی و علایق شخصی‌اش را در انتخاب مجموعه مطالعه پیدا کند.

این استاد بین‌المللی ادبیات کودک یکی دیگر از روش‌های ایجاد علاقه به مطالعه در کودکان استرالیایی را دعوت از نویسندگان، شاعران و تصویرگران برای حضور در مدرسه‌ها دانست و اظهار کرد: گفت‌وگوی کودکان با نویسندگان، شاعران و تصویرگران کتاب‌های محبوبشان، روش مؤثری در افزایش میل این رده سنی به مطالعه است. در مدارس استرالیا، همواره به روی پدیدآورندگان ادبیات کودک باز است و کودکان در این روش پس از خواندن یک اثر می‌توانند به شکلی بی‌واسطه با تولیدکنندگان آن در ارتباط باشند و مشتاقانه با آنان گفت‌وگو کنند.

او با اشاره به مجموعه‌سازی کتابخانه‌های استرالیا در بخش کودک به ذکر روشی جالب در این زمینه پرداخت و اظهار کرد: شورای کتاب کودک استرالیا در طول سال، کتاب‌های مناسب را با همکاری نیروهای داوطلب و متخصص، انتخاب می‌کند و در رقابت با یکدیگر قرار می‌دهد. در زمانی مشخص، فهرستی متشکل از 40 تا 50 اثر منتخب، در همه حوزه‌ها انتخاب شده و به عنوان آثار منتخب اعلام می‌شوند. اعلام این فهرست تا اعلام برنده‌های نهایی هر رشته، حدود چهار ماه به طول می‌انجامد. در طول این زمان در میان ناشران، شور و شوق زیادی برای انتشار مجدد آثاری که در این نوبت نام برگزیده را بر پیشانی خود دارند، دیده می‌شود.

جان استیفنز افزود: حضور در مرحله نهایی داوری به منزله مجوزی معتبر برای ورود کتاب‌های منتخب به کتابخانه‌های مدارس و کتابخانه‌های عمومی است. در این زمان، آمار فروش ناشران به شکلی قابل توجه افزایش می‌یابد. این فروش بالا فرصتی مناسب و عاملی برای تشویق ناشران به تولید آثار ارزنده است و باعث می‌شود بدنه ادبیات ناب کودک همچنان قوی بماند.

وی افزود: منبع دیگر مجموعه‌سازی کتابخانه‌ها، مجلاتی تخصصی حاوی نقد، بررسی و معرفی کتاب است که کتابدار می‌تواند منابع مطالعاتی مناسب برای کتابخانه خود را از میان‌ آن‌ها انتخاب کند.

استیفنز درباره مجموعه‌سازی توسط کتابداران گفت: کتابداران به دلیل شغلشان نسبت به عمق و محتوای کتاب‌ها حساس‌اند و در بیشتر کتابخانه‌ها مجموعه‌سازی با توجه به نظر آنان انجام می‌گیرد. البته کتابداران نیز در خرید منابع از سیاست‌های کلی پیروی می‌کنند و هر نوع کتابی برای هر کتابخانه‌ای خریداری نمی‌شود. تعدادی از کتابخانه‌ها در حوزه‌های تخصصی فعال‌تر و شناخته‌شده‌اند و منبعی برای این‌گونه آثار به‌شمار می‌آیند؛ سایر کتابخانه‌ها نیز با اتکا بر این موضوع کاربران تخصصی خود را به امانت بین کتابخانه‌ای با این مراکز ترغیب می‌کنند.

جان استیفنز صاحب آثار متعددی در حوزه ادبیات کودک است که امروزه در سطوح بین‌المللی به عنوان مرجع مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ یکی از مشهورترین آن‌ها "زبان و ایدئولوژی در ادبیات کودکان" است که در سال 1992 توسط انتشارات لانگ‌من منتشر و بارها تجدید چاپ شده است.