پيامدهاي حقوقي طرح و انكار پول‌هاي كثيف

اسفند ماه سال گذشته، درست چندروز پس از اينكه محمدرضا رحيمي، معاون اول احمدي‌نژاد در مورد پرداخت مبالغی به برخی نمایندگان برای حضور در انتخابات مجلس هشتم دست به افشاگري زد، وزيركشور پرونده پول‌هاي کثیف را گشود و در اين مورد صحبت‌هايي كرد كه اذهان عمومي متوجه قضيه‌اي جديد شد. مصطفی رحمانی‌فضلی با اشاره به گردش سالانه ۲۰ هزار میلیارد تومان به دنبال قاچاق مواد مخدر گفته بود، بخشی از این پول در حوزه سیاست، انتخابات و انتقال قدرت سیاسی در کشور وارد می‌شود. وي تاکید کرده بود یکی از معضلات کنونی این است که عموم جامعه از عوارض و آثار سوء موادمخدر مطلع نیستند و مسئولان نیز متوجه ابعاد مختلف این پدیده فاجعه‌آمیز نیستند.

   احتمال ورود پول‌هاي كثيف به همه حوزه‌ها

وي در اين رابطه توضيح داده‌بود كه با حضور و ورود این پول‌ها به حوزه سیاست نیز روبه‌رو هستیم. اگر این پول‌ها کنترل نشود به همه حوزه‌ها وارد خواهد شد اگر هوشیار نباشیم حتما بخشی از این پول کثیف عزم ورود به حوزه قدرت و سیاست را خواهد کرد.

    اعلام انتقال پول‌هاي كثيف در قدرت
 تنها چند روز بعد از این اظهارات، علی لاریجانی رئیس مجلس شوراي اسلامي به سخنان وزير كشور واکنش نشان داد. لاریجانی در نطق پیش از دستور خود در جلسه علنی صبح روز چهارشنبه، 13 اسفندماه گفت که اخیرا یکی از وزرا دو بار مطلبی دال بر ورود پول‌های قاچاق به ساختار قدرت مطرح کرده است. اگر اطلاعی از چنین انتقال پولی در انتخابات اخیر دارند که آن‌ها را به قدرت رسانده اعلام کنند.

   آمادگي ارائه گزارش پول‌هاي كثيف در مجلس

البته رحمانی‌فضلی این نطق را بی‌پاسخ نگذاشت و یک روز بعد از اظهارات لاریجانی گفت، آماده است تا در هر جایی و حتی در صحن غیرعلنی مجلس گزارش دقیقی از فرآیند پول‌های کثیف در اقتصاد ارائه کند. البته چندی بعد ترکان تاکید کرد که سال ۹۴ ابعاد بیشتری از پرونده پول‌های کثیف افشا خواهد شد.

سرانجام روز موعود فرارسيد و رحماني‌فضلي روز يكشنبه گذشته براي ارائه توضيحات به نمايندگان در مورد سخنان خودراهي بهارستان شد. اما در حالي كه همگان منتظر ارائه  پرده‌برداري و ارائه اسناد و مدارك در مورد پول‌هاي كثيف و ورود آن به سياست و قدرت بودند، وزير كشور در سخنان خود در مجلس اعلام كرد كه سخنان من فقط نوعي هشدار بود و رسانه‌هاي جمعي به گونه‌اي آن را مطرح كردند كه ناقص، جهت‌دار و تحريف شده بود. وي در بخشي ديگر از سخنانش توضيح داده بود، در صورتي كه با اين جريان‌ها برخورد نشود آنها به تمامي حوزه‌ها نفوذ مي‌كنند زيرا حامي، منافع و قدرت مي‌خواهند.  البته اين سخنان چيزي نبود كه همگان انتظار آن را داشتند در حالي كه اذهان عمومي منتظر شنيدن  اسناد و مدارك و توضيحاتي بيشتر در زمينه نحوه ورود اين پول‌ها به سياست، قدرت و انتخابات  بود ولي نه‌اسنادي ارائه شد نه توضيحاتي در مورد چگونگي ورود اين پول‌ها به حوزه‌هاي مختلف ارائه شد   بلكه مانند هميشه توپ به زمين رسانه‌ها افتاد. وزير كشور عنوان كرده بود كه رسانه‌ها سخنانش را به نوعي تحريف كرده‌بودند حال با وجود اتفاقات اخير و معطوف شدن افكار عمومي به اين پول‌ها و چگونگي سر درآوردن اين پول‌ها در اكثر حوزه‌ها، سوال اينجاست آيا مقام يا مسئولي مي‌تواند به‌راحتي با افكار عمومي بازي كند؟ در اين زمينه نبايد پاسخ روشن و دقيقي به افكار عمومي ارائه شود؟ و آيا اصولا اين رفتار در قوانين تشويش اذهان عمومي تلقي مي‌شود يا خير ؟ اين‌ها سوالاتي است كه با كارشناسان و حقوقدانان مطرح كرديم.

سيدعلي‌كاظمي، رئیس اداره مطالعات حقوقی و قضایی قوه‌قضاییه و قاضی دادگستری در زمينه بازگو كردن پول‌هاي كثيف توسط وزير به «قانون» گفت: در اين زمينه دو مسئله حائز اهميت است: اولا ممكن است در جامعه موضوعاتي وجود داشته باشد كه جرم يا موضوعي ناپسند تلقي شوندكه از جمله آنها مي‌توان به موضوع پول‌هاي كثيف اشاره كرد . ثانيا  نحوه اعلام اين مطالب است اعلام اين مطالب نبايد به گونه‌اي باشد كه موجب مشوش شدن مردم و تاثيرات سوء بين‌المللي و داخلي شود.

اين قاضي ادامه داد: در برخي موارد قانون‌گذار جهت و حساسيت‌هاي خاصي را  درنظرگرفته است. به طور مثال در خصوص مفسدين  اقتصادي آمده است، تا زماني كه فرد محكوم نشده و حكم قطعي در مورد وي صادر نشده باشد نبايد اسم وي فاش شود فقط درحالتي كه حكم قطعي در مورد مفسدان اقتصادي صادر شد مي‌توان آنها را به جامعه معرفي كرد تا جامعه، مفسدان را بشناسد.

   نقل اين موضوعات در محافل خصوصي

وي افزود : در اين راستا گاهي برخي از موضوعات به عنوان استفاده علمي در جمع خصوصي براي بررسي بيشتر مطرح مي‌شود كه البته   اين موضوعات نبايد در مجامع عمومي مطرح شود.  بلكه بايد در محافل خصوصي و به نحو محرمانه مطرح شود كه نظم عمومي جامعه دستخوش گمانه زني‌ها و صحبت‌هاي غير قطعي نشود . كاظمي با بيان اينكه عنوان كردن پول‌هاي كثيف نوعي ناپختگي در اين كار بوده، افزود: لازم به ذكر است بازگو كردن عمومي اين مسائل تبعات منفي بين المللي هم خواهد داشت و باعث مي‌شود بانك جهاني و ...  اين مسائل را در بحث رتبه‌دهي به كشورمان و اعطاي برخي امتيازات ملاك قرار دهند كه  البته اين موضوع  تاثيرات منفي به دنبال خواهد داشت.

 وي در پايان متذكر شد: البته بايد به شدت با ورود و استفاده‌كنندگان از پول‌هاي كثيف برخورد شود و البته چنين اتفاقاتي بايد در جلسات خصوصي مطرح شود. حال بايد ديد چرا وزارت كشور به عنوان يكي از  متوليان مبارزه با اين مسائل با آنها  برخود نمي‌كند؟در اين راستا  نيازي به جو سازي و تشويش اذهان عمومي نيست بايد از ورود اين‌گونه‌ پول‌ها به كشور جلوگيري شود تا اين مسائل در كشور نباشد.  بايد صراحتا اعلام كرد گفتن و ارائه اين اطلاعات يك ناپختگي محسوب مي‌شود كه اثرات نامطلوب و بدي در جامعه خواهد داشت. 

   مردم بايد نتيجه كار را بدانند

عباس تدين، حقوقدان و استاد دانشگاه در اين زمينه به «قانون» توضيح داد: سال‌ها پيش قانوني تحت عنوان قانون مبارزه با پولشويي تصويب وبه‌ تأیید شورای نگهبان نيز رسید. دراين قانون آمده است ما بايد تلاش كنيم كه منشأ پول‌هايي كه وارد سيستم بانكي كشور مي‌شود و مبالغ و درآمدهايي كه منشأ غيرقانوني دارد شناسايي شوند.

اين حقوقدان ادامه ‌داد: در اسناد بين المللي مانند كنوانسيون مبارزه با فساد نيز جرم انگاري و اطلاع رساني پول‌هاي كثيف مورد تاكيد قرار گرفته است.

وي با اشاره به اينكه مسئولان كشور و نظام وظيفه دارند اقدامات مجرمانه‌اي كه در كشور اتفاق مي‌افتد را گوشزد كنند، خاطرنشان كرد: در اين راستا بايد مردم از نتيجه اين اقدامات آگاه شوند. البته بايد به اين نكته توجه كرد كه اگر ما بخواهيم از سياست جنايي مشاركتي يعني همكاري مردم در اجراي قوانين كيفري كمك بگيريم چاره‌اي جز اطلاع رساني نداريم.

تدين در رابطه با اطلاع رساني در زمينه پول‌هاي كثيف تصريح كرد:  البته نحوه اطلاع رساني نبايد به گونه‌اي باشد كه شائبه ايجادكند (متاسفانه اين‌روزها بسيار شاهد اين موضوع هستيم)  هشدار يا تذكر دادن در موضوعات فقهي و شرعي ما نيز آمده است. ذكر اين گونه از مسائل اشكالي ندارد زيرا  با بيان اقدامات صورت گرفته جامعه آگاهي يافته و احيانا مردم در دام اين موارد نمي‌افتند. اين استاد دانشگاه افزود:  بنده اشكالي در عنوان كردن و تذكر در رابطه با اين‌گونه مسائل (پول‌هاي كثيف) نمي‌بينم اما نحوه انعكاس اين مطلب مهم است كه جامعه چه برداشت‌هايي از اين مسئله دارد.

 بار رواني مضاعف به جامعه تحميل نشود

تدين در خاتمه متذكر شد: زماني كه وزير يا مقامي بحث  پول‌هاي كثيف را مطرح مي‌كند كه احيانا ممكن است چنين اتفاقي در اقتصاد سالم، بانكداري اسلامي و مسيرهاي صحيح نيز  بيفتد، نبايد جلوي اين اطلاع رساني گرفته شود. البته نحوه انعكاس و بازتاب نيز مهم است اطلاع‌رساني نبايد به گونه‌اي باشد كه جامعه متشنج شود و بار رواني مضاعف به جامعه تحميل شود.