وظایف پلیس؛قانون مداری یا راهنمایی های اخلاقی؟

روزنامه شرق در یادداشتی به قلم صادق زیباکلام . استاد دانشگاه تهران نوشت:

اظهارنظر آقای رئیس‌جمهور در همایش فرماندهان نیروی انتظامی درباره وظایف این نیرو، تفسیر‌ها و تأویل‌های مختلفی را در پی داشته است. در سال‌های گذشته در پاره‌ای موارد، بیشتر روی وظیفه اعتقادی پلیس تأکید می‌شده و البته برخی فرماندهان و مسئولان این نیرو هم در ١٥ سال گذشته تلاش کردند با ایجاد پلیس‌های تخصصی، گسترش آموزش‌های مبتنی بر علم در دانشکده پلیس و استفاده از ابزارهای نظارت همگانی، «پلیس شهروندمحور» و «قانون‌مدار» را ترویج کنند. بااین‌حال سخنان روز شنبه عالی‌ترین مقام اجرائی کشور میان فرماندهان نیروی انتظامی، وظیفه و تکلیف اجتماعی پلیس را مورد تأکید قرار داد که ابتدا و به‌ذات، حفظ و حراست از قانون و برقراری امنیت است. برخی رسانه‌ها و افراد دراین‌باره سؤال کرده‌اند که آیا پلیس صرفا باید برای حفظ و حراست از قانون تلاش کند –آن‌گونه که آقای روحانی می‌گویند- یا آنکه پلیس در ذات خود سمبل اجرای مسائل دینی نیز هست؟

 به این پرسش از دو منظر می‌توان نگریست؛ منظر نخست جایگاه و نقش پلیس در جوامع دیگر است و منظر دوم، وضعیت این نیرو در کشور خودمان، در سه دهه گذشته با توجه به تأکیدی است که روی مسائل اجتماعی می‌شود. این شرایط در ایران هم با شدت و ضعف، وجود دارد؛ یعنی صرف‌نظر از اینکه ما درباره وظیفه پلیس و رعایت قانون دیدگاه‌های متفاوتی داشته باشیم، در عمل وضعیت پلیس در ایران با سایر کشورها مقایسه‌پذیر است. مشخص است عملکرد و وضعیت پلیس در ایران با عملکرد آن در بسیاری از کشورهای دیگر، که مشابه ایران هستند، خیلی تفاوتی ندارد. رفتار پلیس در جامعه ما با سایر جوامع هم‌طراز خودمان، اشتراکات بسیاری و البته با برخی جوامع توسعه‌یافته از نظر شیوه‌ها و روش‌ها، تفاوت‌هایی دارد. مراد نگارنده آن است که صرف‌نظر از آنکه مسئولان کدام رویکرد و نگاه را در مورد پلیس برگزینند، در عالم واقعیت این مؤلفه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هستند که نقش و جایگاه پلیس را در میان شهروندان رقم می‌زنند. بالاخره هم در خود پلیس، نظرسنجی‌هایی دراین‌باره صورت می‌گیرد و هم می‌توان با محوریت مؤسسات علمی و جامعه‌شناسی، پرسش‌نامه‌ای طراحی کرد و در سطح کشور به جامعه آماری هدف ارائه داد تا مشخص شود اساسا بعد از گذشت بیش از سه دهه از انقلاب، مردم چه تصور و نگاهی به پلیس در ایران دارند و به میزان عمل پلیس وظایفی که قانون مشخص کرده، نوع برخورد، حضور به‌موقع در صحنه، میزان ایجاد حس امنیت به‌جای ترس در مردم و مسائلی ازاین‌دست، را به بحث و بررسی نهاد که حتما به سود رشد و توسعه این نیروی مهم در کشور خواهد بود. به نظر می‌رسد آنچه درباره رفتار پلیس برای شهروندان، اعم از مردم خودمان و البته مردم کشورهای دیگر، تأثیر‌گذار بوده است رفتارهای قانون‌مدارانه نظیر احترام به حقوق مردم، محافظت از آنان در برابر خلافکاران و برهم‌زنندگان آرامش و نظم جامعه و رسیدگی به‌موقع به نیازهای مردم است و در این صورت باید گفت نمره پلیس ما متوسط است و البته روندی روبه‌رشد داشته است. به بیان ساده‌تر انتظار رفتارهای دوستانه‌تر و صمیمانه‌تر در عین اقتدار و قانون‌مداری از پلیس نزد مردم، جایگاه بالاتری دارند تا انتظار راهنمایی‌های اخلاقی از این نیرو، به‌هرحال برای ترویج اصول و ارزش‌های اخلاقی و دینی، نهادهای رسمی و اجتماعی دیگری در کشور وجود دارند که می‌توانند به اشکال مختلف و با شیوه‌های غیرمستقیم، آموزش‌های لازم را ارائه کنند.