در همان زمان برخی از پژوهشگران و اساتید دانشگاه عنوان کردند که این پدیده جای مطالعه دارد و آن را نقطه عطفی در جامعه شناسی و ارتباطات نوین خواندند و در مقابل نیز برخی آن را هیجانی بی‌مورد دانستند.
ابزارهای ارتباطی جدید معادلات جدیدی را نیز رقم زده‌اند که هر کدام از آنها می‌تواند موضوع یک پایان‌نامه باشد و پژوهشگران علوم ارتباطات، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و حتی شاید علوم سیاسی باید ساعت‌ها در مورد آن بحث کنند.سال گذشته و زمانی که مرتضی پاشایی خواننده محبوب دهه شصتی‌ها به دلیل بیماری از دنیا رفت، اتفاقاتی پیش‌بینی نشده روی داد و جمعیت زیادی از جوانان با استفاده از همین ابزار ارتباطی با هم قرار گذاشتند تا برای این خواننده مراسم تشییع و تدفین و ترحیم بگیرند و این تجمع‌ها تا چند روز پس از وقوع حادثه نیز در برخی شهرهای کشور ادامه داشت.
انتشار عکس‌های لحظات آخر عمر این خواننده و در شرایطی که اوضاع جسمی مناسبی نداشت، موج انتقادات را در پی داشت و برخی این اقدام را غیراخلاقی دانستند.
به هر حال آن ماجرا ظاهرا به پایان رسید.
در روزهای پس از تعطیلات عید نوروز نیز اتفاق دیگری افتاد. حادثه تاسف‌بار فرودگاه جده و اخبار و شایعاتی که مدام دست به دست شد. نیازی به شرح ماجرا نیست که همه می‌دانیم، ولی بد نیست اساتید، این واقعه را نیز از دیدگاه علم ارتباطات و جامعه شناسی مورد بررسی قرار دهند.
همیشه بیان می‌شود که خبرنگار فردی است که به عنوان وکیل مردم، به دنبال واقعیت می‌رود و پس از اطمینان از واقعیت، آن را به موکلان خود تحویل می‌دهد. هم‌چنین بارها عنوان شده که منبع خبر از اهمیت بسیاری برخودار است و تا منبع خبر مشخص نباشد، خبر ارزش انتشار ندارد! ولی امروز شرایط چگونه است؟ تک‌تک افراد جامعه نه تنها خود از طریق ابزارهای ارتباطی در دسترس به دنبال کسب خبر رفته‌اند، بلکه با جسارت تمام اخبار و شایعات را در گستره‌ای وسیع منتشر می‌کنند!
همین که یک متن داغ و جذاب را دریافت می‌کنیم، به سرعت آن را برای همه افراد موجود در لیست شماره‌های تلفن همراه خود ارسال می‌کنیم و گاهی حتی حاضر نیستیم اندکی راجع به موضوع فکر کنیم و یا حتی متن را تا پایان بخوانیم. با ارسال یک متن، تحلیل‌های متنوع و بدون پشتوانه‌ای، دست به دست می‌چرخد. اینجاست که گاهی می‌بینیم برخی مسئولان کشور، رسانه‌ها و صدا و سیما نیز مجبور می‌شوند منفعلانه عمل کرده و به دنبال یک جریان خبری به راه بیافتند.
حادثه‌ای که در فرودگاه جده روی داد بسیار ناراحت کننده بود، ولی ما چه کردیم؟ ابتدا بدون توجه به عواقب سیاسی و فرهنگی و حتی شرایط روحی و روانی آن دو نوجوان، خبر را در سطح وسیع برای هم ارسال کردیم و هر آنچه راجع به موضوع به دست‌مان رسید را نیز بدون بررسی صحت آن، منتشر کردیم. رسانه‌ها هم به دنبال ما آمدند و آنچه شب‌ها پیش از خواب با چشمانی نیمه‌باز نوشتیم و فرستادیم، صبح فردا روی خروجی برخی رسانه‌ها بود! صدا و سیما و... هم به ناچار به دنبال ما آمدند تا از قافله عقب نمانند و به سانسور و بی‌توجهی متهم نشوند! مساله حج را از اساس زیر سوال بردیم، به عرب‌ها بد و بیراه گفتیم، شایعه کردیم و زود تکذیب آوردیم و آخر کار هم جوک فرستادیم و به حاجی‌ها خندیدیم! در پایان هم عمره را تعلیق کردیم و تمام...
حادثه تلخ بود و بحثی نیست؛ ولی واکنش‌های هیجانی و بدون تفکر و تعقل ما چه نفعی داشت؟ اوضاع آن دو نوجوان چقدر برای ما اهمیت داشت؟ آبروی آنها چطور؟ اصلا پرسیدیم آنها اکنون در چه شرایطی هستند؟ پرسیدیم آیا به روان‌درمانی احتیاجی ندارند؟ دوستان و همکلاسی‌هایشان چه برخوردی با آنها می‌کنند؟ اگر یکی از همین جوک‌ها که ساخته‌ایم و ما را می‌خنداند، به دست پدر و مادر آن دو نوجوان برسد چه حالی خواهند داشت؟ بعد از این همه گفت‌وگوی مجازی، عمره را تعلیق کردیم! خوب می‌شد همان روز نخست هم این کار را انجام داد تا شدت اعتراض بیشتر نمایان باشد.
به هر حال عمره متوقف شد و ظاهرا حالا همه راضی هستیم. آن دو نوجوان هم حتما حال‌شان خوب است. عربستان هم در آینده نزدیک از فشار فقر و نداری، عذرخواهی خواهد کرد و ما هم دوباره عمره را برقرار می‌کنیم!
ابزارهای ارتباطی امکانات خوبی هستند، ولی همچنان فرهنگ استفاده از آنها را نداریم. رسانه‌های ما نیز در شرایط بحرانی و رویدادهای خاص، منفعل عمل می‌کنند و تنها با رصد فضای مجازی، به انعکاس مطالب اقدام می‌کنند. صدا و سیما نیز در ابتدا با جریان مجازی همراه می‌شود و در اواسط کار راه خود را کج می‌کند و موضع را تغییر می‌دهد. مسئولان کشور نیز مدام در حال تکذیب شایعات و پاسخ‌دهی به افکار مجازی هستند! کمی به این شرایط فکر کنیم...
نویسنده: محمدامین صالحی‌نژاد مدیرکل روابط عمومی جهاددانشگاهی خوزستان
منبع: ایسنا
ارسال نظر
