حج نرویم کجا برویم؟

کریمی، امید - سفر عمره موقتا تعلیق شده است. واکنشی دولتی-سیاسی به درخواست های مردمی و برخی بزرگان مذهبی برای اعتراض به حادثه منزجر کننده و تاسف بار فرودگاه جده و جبران مافات. اما واقعا می شود از سفر عمره گذشت؟

عمره را تعلیق کردند. این حداقل خواسته معترضان به حادثه اتفاق افتاده در فرودگاه جده بود. حادثه ای که هضم کردنش آنقدر مشکل هست که هیزم آتش اختلاف ایران و عربستان را دوباره شعله ور کرد. واکنش های تند مردمی، دولتی، حکومتی، مذهبی و ... در پی این تعرض قابل انتظار بود و البته دولت عربستان هم آنقدر هوش داشت که با زبان بی زبانی از ایران خواست که عمره را متوقف کند؛ دو پرواز ایران از اصفهان و شیراز به مقصد جده، اجازه فرود نگرفتند.

لغو دولتی عمره را می توان راهکاری برای فروکش کردن اعتراضات مردمی دانست تا کار بیش از این بالا نگیرد. دولت اعتدال‌گرای جمهوری اسلامی که از ابتدای کار در تابستان ۹۲ تمام تلاشش کاستن تشنج با دنیا بوده و البته همسایگان را در اولویت قرار داده است، قطعا نمی خواهد که تنش تازه ای افزون بر آنچه که این روزها در خاورمیانه می گذرد، بوجود بیاید.

اما دلایل مردمی برای تعلیق دائمی عمره، فراتر از چیزی است که تصور می کنیم. کافی است به نظرات قابل تاییدی که زیر خبرهای مربوط به حادثه فرودگاه جده منتشر شده است، نگاهی بیندازید. توجیهات فراتر از چیزی است که دولت به آن می اندیشد؛ «عمره را تحریم کنید»، «به جای اینکه پول عمره را بریزید توی جیب وهابیون، به فکر مردم خودمان باشید.» «پول توی جیب سعودی ها بریزیم تا بمب شود بریزند روی سر شیعیان یمن؟» و مانند اینها که عمدتا به تحریم دائمی عمره و بعضا حج تمتع تشویق می کنند و گزینه جایگزین هم کمک به فقرای ایران و آبادانی مملکت خودمان است.

در شبکه های اجتماعی هم بسیار متن های تهییج کننده برای تحریم عمره و حج تمتع دست به دست می شود. تاثیرگذارترینشان؛ «آدرس جديد مکه: شیرخوارگاه آمنه - محک - بیمارستان‌های جنوب شهر - آسایشگاه‌های معلولین - کل دختران دم بخت که بخاطر هزینه هنگفت جهیزیه ازدواج نمیکنن - زنان بی سرپرست که برای امرار معاش به کارهای طاقت فرسا اشتغال دارند. اگر قسمتتون شد خدا قبول کنه»

در همین خبرآنلاین هم چند مورد از انصراف مردم از عمره در اعتراض به حادثه فرودگاه جده منتشر شده است.

اما واقعا می توان از عمره چشم پوشی کرد؟ عمره، سفری زیارتی به قبله مسلمانان است. آنقدر در سالهای گذشته این سفر زیاد و تکرار شده است که دیدن یک پارچه نوشته برای تبریک زیارت خانه خدا، در هر کوچه و خیابان، عادی شده و حتی شده یکی از المان های زیبایی شهری. «پسرحاجی» هم البته زیاد شده است.

درواقع باید عمره را باید یکی از تفریحات زیارتی بخشی از جامعه دانست که ترجیح می دهد به جای هزینه کردن برای سفر به ترکیه و مالزی، به عمره برود. به عتبات برود. یعنی عراق و عربستان، نیازهای گردشگری بخش بزرگی از جامعه را برآورده می کند؛ هرسال بیش از ۸۰۰ هزار نفر به عربستان می روند و ۴-۵ میلیون نفر هم به عتبات. عدد بزرگ است. همانطور که عدد مسافران ترکیه و تایلند و مالزی بزرگ است. همین قوم به حج رفته با همان آب و تابی که برخی از ما از سواحل ترکیه تعریف می کنیم، از زیارت خانه خدا و کربلا تعریف می کنند و برایش ذوق دارند.

بدون عتبات، حدود ۴ میلیون ایرانی هرسال به کشورهای دیگر می روند. یعنی یکی از تفریحات ۵ درصد از مردم ایران، سفر خارجی هم هست. یعنی یکی از تفریحات یک درصد از جمعیت ایران، سفر عمره است.

اما هزینه هایی که ما ایرانی ها برای سفر خارجی به ۵ کشور می کنیم، در سال حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان می شود (این گزارش را بخوانید) به اندازه ۵ ماه یارانه ای که دولت رسما دور می ریزد و به تک تک ما می دهد؛ نفری ۴۵۵۰۰ تومان. پول کوچکی است در تورم و ارزش های مادی فعلی، اما عدد سرجمع یارانه ها بزرگ است و ظاهرا به چشم هیچ کدام از ما نمی آید.

عمره به هرحال لغو شده و شب گذشته آخرین پرواز از تهران به عربستان رفت (اینجا). اما اکنون تفریح مشروع و قانونی ۸۰۰ هزار ایرانی بلاتکلیف مانده است. ضمن اینکه برخلاف تصوری که عمده مردم دارند،‌ عدد پولی که ما ایرانی ها در عربستان خرج می کنیم در برابر عدد درآمدهای نفتی این کشور،‌ چیزی نیست؛ ۱۵۰ میلیارد دلار درآمد نفتی در سال کجا و نهایتا یک میلیارد دلار هزینه ای که از جیب ما ایرانی ها برای سفر به مکه و مدینه می شود کجا.

البته که ماندن همین یک میلیارد دلار در ایران، می تواند کارهای بزرگی بکند. اما قطعا عربستان لطمه اقتصادی از نرفتن ما ایرانی ها به عمره نمی بیند. شاید اصلا وهابی ها از خالی شدن مکه و مدینه از مسافران شیعه هم خوشحال شوند. همان دغدغه ای که برخی از بزرگان و عقلای مذهبی دارند.

هرچند باید از دولت به دلیل واکنش سیاسی که به حادثه فرودگاه جده داشت، تشکر کرد و البته انتظار داشت به زودی،‌ این ماجرای عمره تمام و سفر برای زیارت خانه خدا، دوباره شروع شود. اما باید از هواداران تحریم دائمی عمره و بالاتر از آن، حج تمتع پرسید، جایگزینی برای تفریحات همان ۸۰۰ هزار نفری که به عمره می روند، دارند؟ با همین توجیهاتی که برای تحریم عمره آورده می شود، می شود سفر به کشورهای دیگر را تحریم کرد؟ مثلا ترکیه را؟