عوامل مشکل‌ گشای اقتصاد ایران چیست؟

رییس سابق شورای رقابت معتقد است عواملی همچون از دست رفتن مشتری‌های نفتی، پایین بودن بهره‌وری سرمایه، اشکالات نظام مالیاتی، پایین بودن نرخ بازده سرمایه‌گذاری و بروکراسی پیچیده اداری باعث می‌شود تا لغو تحریم‌ها نتواند تحولی ساختاری در اقتصاد ایران ایجاد کند.

جمشید پژویان  اظهار کرد: نظر غالب فعالان اقتصادی این است که با توافق ژنو و لغو تحریم‌ها همه چیز دچار رونق می‌شود ولی من می‌گویم به چه دلیل باید این اتفاق بیفتد؟ آیا تحولی در ساختارهای اقتصادی صورت گرفته یا منابع تغییر کرده است؟ جواب این است که نه تنها تحولی صورت نگرفته بلکه وضعیت نسبت به قبل از تحریم بدتر شده است.

وی افزود: تحریم‌ها باعث کاهش صادرات نفت ایران به یک سوم و عدم اجازه به بانک‌ها برای تبادل شد. در فاصله‌ی تحریم هم نفت دچار رکود گردید و قیمت آن به نصف کاهش یافت. لذا حتی اگر بتوانیم به مقدار گذشته هم نفت بفروشیم که با توجه به از دست رفتن مشتری‌ها امری بعید به نظر می‌رسد درآمد ما به نصف رسیده است. این یعنی مشکلات تامین بودجه و واردات کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای سر جای خودش باقی است.

این اقتصاددان با بیان این‌که برداشتن تحریم بانک‌ها به معنای افزایش قدرت خرید و واردات نیست، تصریح کرد: هم‌چنین صنایع ما که به شدت وابسته به کالاهای واسطه‌ای هستند نمی‌توانند به گذشته برگردند چون آنها هم از نبود منابع کافی رنج می‌برند.

پژویان خاطرنشان کرد: 40-50 سال است که مشکلات ساختاری و کلیدی، اقتصاد ایران را ناکارآمد کرده است. در مواقعی درآمدهای بالای نفتی را داشتیم اما برای استحکام پایه‌های تولید و اشتغال اقدام قابل توجهی صورت ندادیم. در مواقعی هم درآمدهای نفتی پایین آمد ولی باز هم حرکتی اصولی برای افزایش مالیات‌ها به عنوان بهترین منبع درآمدی انجام نشد.

او گفت: نظام مالیاتی دچار اشکال است و مالیات مجموعه درآمد را انجام نمی‌دهیم و صحبت‌های امثال بنده در سال 1380 برای تحقق آن نیز به جایی نرسید. بعد از آن نیز بارها مساله را پی‌گیری کردیم که لایحه را مجددا به مجلس بردند اما دولت آن را برگرداند و مخالفت کرد.

به گفته‌ی وی مشکل دیگر اقتصاد ایران این است که تمام قیمت‌ها و نرخ‌ها در نظام اقتصادی ایران علامت غلط می‌دهند. این مربوط به قیمت حامل‌های انرژی است و قیمت پول هم متفاوت و غیرواقعی است. سود بانکی با نرخ بازده سرمایه‌گذاری اختلاف فاحش دارند.

این کارشناس ادامه داد: بهره‌وری در اقتصاد ایران پایین است؛ نه به خاطر این‌که کارگرهای ما تنبل هستند. اینها همان کارگرانی هستند که به آمریکا و ژاپن می‌روند و آن‌جا بیشترین کارآیی را دارند. پس اشکال در ساختار نظام اقتصادی و قوانین و مقررات از جمله قانون کار و تامین اجتماعی است.

این اقتصاددان به پایین بودن بهره‌وری سرمایه در ایران اشاره و تاکید کرد: سرمایه‌های ما مستهلک هستند. انرژی رایگان باعث شد تا بخش خصوصی و دولتی به سمت صرفه‌جویی حرکت نکنند و بهره‌وری سرمایه به شدت پایین بیاید. حل کردن این مشکلات ده‌ها برابر بیشتر از رفع تحریم، اقتصاد ما را شکوفا می‌کند.

پژویان اظهار کرد: هرکس در هر اداره‌ای سر کار می‌آید دنبال این است که پسرخاله‌اش را بیاورد، نه کسی که سواد بیشتری دارد. این مساله به رسانه‌ها هم مربوط می‌شود یعنی تا زمانی که رسانه‌ها مشکلات را بیان نکنند قوای مقننه و قضاییه هم از مسائل آگاه نمی‌شود. پس هسته‌ی اصلی رسانه‌ها هستند که باید مسائل و مشکلات را آن‌قدر بازگو کنند تا کسی جرأت نکند خلاف منافع مردم اقدامی صورت دهد.