اوباما:ایران می‌تواند قدرت منطقه ای باشد

باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا در مصاحبه با روزنامه نیویورک‌‌تایمز، گفت هرچند واشنگتن فعلا تعامل را در قبال ایران در پیش گرفته، اما در عین حال تمامی گزینه‌ها را برای خود محفوظ می‌داند.

وی در بخشی از این مصاحبه که روز شنبه انجام شده و بامداد امروز (دوشنبه) منتشر شد، به روابط آمریکا و کوبا اشاره کرده و گفته است که واشنگتن در قبال کوبا سیاست خود را تغییر داده تا بلکه به نتایجی جدید برسد، اما اگر به آنچه می‌خواهد نرسد، می‌تواند سیاست خود را اصلاح کند.

 اوباما افزود: «همین امر در مورد ایران هم صادق است. کشوری (در مقایسه با کوبا) بزرگتر و کشوری خطرناک که درگیر فعالیت‌هایی بوده که به مرگ شهروندان ایالات متحده منجر شده است. اما اصل قضیه این است: بودجه دفاعی ایران 30 میلیارد دلار است و بودجه دفاعی ما نزدیک به 600 میلیارد. ایران می‌داند که نمی‌تواند با ما مبارزه کند. ... از من در مورد دکترین اوباما سوال کردی. دکترین (من) این است: ما تعامل می‌کنیم، اما همه ظرفیت‌هایمان را هم حفظ می‌کنیم.»

رئیس‌جمهور آمریکا که تنها 2 روز پس از اعلام تفاهم بر سر راهکارهای توافق جامع هسته‌ای میان ایران و 1+5 صحبت می‌کرد، ادامه داد: «با در نظر داشتن اینکه ما همه گزینه‌هایمان را حفظ می‌کنیم و سهل‌انگار نیستیم، باید بگوئیم که "بگذار امتحانش کنیم"، چراکه اگر ما بتوانیم این مسائل را به صورت دیپلماتیک حل کنیم، امن‌تر خواهیم بود، ایمن‌تر خواهیم بود، برای دفاع از متحدمان در جایگاه بهتری قرار داریم و دنیا را چه دیدید؟ شاید ایران عوض شد. اگر هم نشد، ظرفیت بازدارنده ما، برتری نظامی ما پابرجا خواهد بود... ما توانمان برای دفاع از خود یا متحدانمان را از دست نمی‌دهیم. در چنین شرایطی، چرا نباید آن را بسنجیم؟»

وی با اشاره به انتقادات بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم‌صهیونیستی از توافق هسته‌ای، که می‌گوید اسرائیل در برابر ضربات احتمالی آسیب‌پذیر است و امکان ریسک  ندارد، گفت این استدلال نتانیاهو را درک می‌کند، اما افزود: «آنچه که به آن‌ها می‌گویم این است که من نه فقط کاملا به کسب اطمینان از اینکه آن‌ها در لحاظ کیفیت نظامی دست بالا را دارند و می‌توانند حملات در آینده را بازدارند، متعهد هستم، بلکه کاری که می‌خواهم بکنم این است که به آن‌ها طوری تعهد که برای همه کسانی که در آن منطقه هستند، از جمله ایران، روشن شود که اگر اسرائیل از سوی هر کشوری  مورد حمله قرار گیرد، ما کنار آن‌ها (اسرائیلی‌‌ها) می‌ایستیم. و فکر می‌کنم این باید... برای اینکه ما از فرصتی که فقط یک بار به دست می‌آید استفاده کنیم، تا ببینیم آیا می‌شود حداقل مسئله هسته‌ای را از روی میز کنار بگذاریم، کافی باشد.»

رئیس‌جمهور آمریکا ادامه داد: «آنچه که می‌خواهم به اسرائیلی‌ها بگویم... این است که هیچ فرمول و هیچ گزینه‌ای وجود ندارد که از ابتکار دیپلماتیک و چارچوبی که ما پیش گذاشته‌ایم، برای جلوگیری از رسیدن ایران به سلاح هسته‌ای، موثرتر باشد.»

وی در ادامه در مورد اختلاف نظر میان آمریکا و اسرائیل و اینکه حمایت از تل‌آویو به موضوعی حزبی در واشنگتن بدل شده، از این مسئله ابراز نگرانی کرده و با اشاره به روابط نزدیک دو طرف گفت طرفین باید در عین حال بتوانند به انتقاد از یکدیگر بپردازند، بدون آنکه ضداسرائیلی یا ضددموکرات خوانده شوند. اوباما افزود: «به نظرم درستش این است که بفهمیم با همه اشتراکاتی که وجود دارد، برخی اختلاف‌های راهبردی نیز وجود خواهد داشت.»

رئیس‌جمهور آمریکا در ادامه در پاسخ به سوالات «توماس فریدمن» خبرنگار و تحلیلگر نیویورک‌تایمز در مورد حمایت واشنگتن از کشورهای عربی از جمله عربستان سعودی در برابر ایران، گفت این کشورها با وجود تهدیدات خارجی، با تهدیدات داخلی نیز مواجه هستند.

وی تهدیدات داخلی در کشورهای عربی متحد آمریکا را اینطور برشمرد: «جمعیتی که در برخی موارد به حاشیه رانده شده، جوانانی که با بیکاری مواجه هستند، ایدئولوژی مخرب و پوچ‌گرایانه و گاهی این تصور که هیچ مجرای سیاسی‌ای برای ابراز نارضایتی وجود ندارد.»

اوباما افزود: «بنابراین بخشی از وظیفه ما این است که با این کشورها کار کنیم و بگوئیم که خوب چطور می‌توانیم توانمندی‌های دفاعی شما را علیه تهدیدات خارجی تقویت کنیم، و اینکه در عین حال چطور می‌توانیم نظام سیاسی در این کشورها را تقویت کنیم، به نحوی که جوان سنی احساس کند که آن‌ها (غیر از داعش) گزینه دیگری هم برای انتخاب دارند... فکر می‌کنم بزرگترین تهدیدی که آن‌ها با آن مواجه هستند، از جانب تجاوز ایران نیست. بلکه ناشی از نارضایتی داخلی داخل کشورهایشان است... گفتن این حرف‌ها دشوار است، اما چیزی است که باید مطرح شود.»

رئیس‌جمهور آمریکا در ادامه پاسخ به این سوال که چه پیامی در مورد توافق با ایران برای اسرائیلی‌ها دارد، گفت: «خوب آنچه من می‌گویم این است که آن‌ها کاملا حق دارند که در مورد ایران نگران باشند. این رژیمی است که بیش از هرکس دیگر خواست خود برای نابوی اسرائیل را ابراز کرده، هلوکاست را انکار کرده و موضع‌گیری‌های کینه‌توزانه‌ای علیه یهودیان داشته، کشوری بزرگ است، جمعیتی زیاد و نیروی نظامی پیچیده‌ای دارد. بنابراین اسرائیل حق دارد نگران باشد و کاملا نگرانی آن‌ها در مورد اینکه ایران نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد، به جاست.»

وی با این حال بار دیگر تأکید کرد که توافق دیپلماتیک بهترین راه برای مهار برنامه هسته‌ای ایران است. اوباما با بیان اینکه اقدام نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران، برنامه این کشور را تنها برای مدتی به تعویق می‌اندازد، مدعی شد که این امر همچنین موجب می‌شود تا تهران برای حرکت به سمت بمب توجیهی پیدا کند.

تمام ایرانی‌ها از برنامه هسته‌ای حمایت می‌کنند

رئیس‌جمهور آمریکا افزود: «می‌دانیم که اگر کاری هم نکنیم و فقط به تحریم ادامه دهیم، آن‌ها به ساخت زیرساخت هسته‌ای ادامه داده و ما هم دید کمتری نسبت به اینکه دارد در آنجا چه اتفاقی می‌افتد، خواهیم داشت. بنابراین این وضع هم مطلوب نخواهد بود. در یک جهان ایده‌آل، ایران می‌گفت "ما هیچ زیرساخت هسته‌ای نخواهیم داشت"، اما می‌دانیم که این (برنامه) به مسئله غرور و ملی‌گرایی ایران بدل شده است.»

وی ادامه داد: «حتی کسانی که ما آن‌ها را میانه‌رو و اصلاح‌طلب به حساب می‌آوریم، از وجود میزانی از برنامه هسته‌ای داخل ایران حمایت می‌کنند، و از آنجا که آن‌ها به طور کامل تسلیم نمی‌شوند، با توجه به اینکه آن‌ها آستانه‌ای را که نخست‌وزیر نتانیاهو طرح کرده رعایت نمی‌کنند و هیچ‌یک از رهبران ایران این کار را نخواهد کرد و با توجه به اینکه این کشوری است که جنگی هشت ساله با یک میلیون کشته را تحمل کرده، فکر می‌کنم نشان داده‌اند که وقتی چیزی جزو غرور ملی آن‌ها یا در برخی موارد بقای ملی آن‌ها باشد، حاضرند سختی را تحمل کنند.»

رد کردن توافق جامع نادرست است

اوباما در ادامه به تفاهم به دست آمده در شهر لوزان سوئیس اشاره کرد و گفت توافق جامع به مدت 20 سال اجازه بازرسی گسترده از برنامه هسته‌ای ایران را داده و به مدت 10 سال برنامه تهران را محدود کرده و به عقب باز‌می‌گرداند. وی این تصور را که نباید این توافق را پذیرفت یا اینکه توافق به نفع اسرائیل نیست، «نادرست» دانست.

رئیس‌جمهور آمریکا در ادامه بار دیگر به تهدید ایران پرداخت و با مخاطب قرار دادن اسرائیلی‌ها، گفت: «آنچه می‌توانم به آن‌ها بگویم این است: شماره یک، این بهترین شانس ماست برای اینکه مطمئن شویم ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا نمی‌کند. شماره دو، آنچه که حتی در صورت بستن توافق انجام می‌دهیم این است که پیامی کاملا روشن به ایرانی‌‌ها و تمام منطقه می‌دهیم که اگر کسی سر به سر اسرائیل بگذارد، آمریکا آنجا خواهد بود.»

وی افزود: «فکر می‌کنم ترکیب یک مسیر دیپلماتیک که مسئله هسته‌ای را در یک طرف قرار داده و همزمان پیامی روشن به ایرانی‌ها بفرستد مبنی بر اینکه شما باید رفتار خود را به طور گسترده تغییر دهید و اینکه اگر شما به اقدامات تهاجمی بی‌ثبات‌کننده خود ادامه دهید، ما از متحدان خود حفاظت می‌کنیم، فکر می‌کنم این ترکیبی است که به صورت بالقوه نه فقط خیال دوستان ما را راحت می‌کند، بلکه تنش‌ها را نیز کاهش می‌دهد.»

دیدگاه منفی ایرانی‌ها به آمریکا، سابقه تاریخی دارد

اوباما در ادامه در پاسخ به این سوال که چه پیامی برای ایرانی‌ها دارد تا آن‌ها را نسبت به پذیرش توافق متقاعد کند، با متهم کردن تهران به داشتن دیدگاه‌های «ضدیهودی، ضداسرائیلی و ضد سنی»، گفت تهران برای تبدیل شدن به یک مرکز قدرت در منطقه، نیازی به این مواضع ندارد. وی افزود: «واقعیت این است که ایران تمامی ظرفیت‌های بالقوه را در اختیار دارد تا اگر بازیگری مسئولیت‌پذیر در بین‌الملل باشد، اگر درگیر لفاظی پرخاشگرانه علیه همسایگانش نباشد، اگر مواضع ضدیهودی و ضداسرائلی نداشته باشد، اگر درگیر مجموعه‌ای از جنگ‌های نیابتی در منطقه نباشد، با توجه به مساحت، منابع و مردمی که دارد، می‌تواند یک قدرت منطقه‌ای بسیار قدرتمند باشد. امیدوارم ایرانی‌ها این را درک کنند.»

وی افزود: «بخشی از این دیدگاه ذهنی ایران در تجربیات گذشته آن‌ها ریشه دارد. این احساس که کشور آن‌ها تضعیف شده است، اینکه ایالات متحده یا غرب در اولین دموکراسی آن‌ها کارشکنی کرده‌اند و سپس از شاه حمایت کرده‌اند و سپس از عراق و صدام در طول آن جنگ خشونت‌بار، پشتیبانی کرده‌اند.»

اوباما با بیان اینکه به تیم مذاکره‌کننده آمریکا توصیه کرده دیدگاه‌های ناشی از سوابق تاریخی را از دیدگاه‌های برآمده از ایدئولوژی جدا کنند، ابراز امیدواری کرد که توافق هسته‌ای با ایران به تغییر رویکرد از داخل ایران منجر شود.

اوباما در ادامه به سوالاتی در مورد جزئیات تفاهم صورت‌گرفته با ایران پاسخ داد. وی در پاسخ به این سوال که آیا اگر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی احساس کند خارج از سایت‌های اعلام‌شده، برنامه هسته‌ای در جریان است، مثلا در یک منطقه نظامی، آیا می‌تواند بر بازدید از آن پافشاری کند، گفت: «در وهله اول، آنچه که ما توافق کردیم، این است که ما قادر خواهیم بود که تمام آنچه را که در طول چرخه هسته‌ای رخ می‌دهد، از معدن اورانیوم گرفته تا تأسیسات نهایی، فرض کنید نطنز، مورد بازرسی و راستی‌آزمایی قرار دهیم.»

وی افزود: «این بدان معنی است که قرار نیست ما چند نفر را در دو، سه یا پنج نقطه مستقر کنیم. در واقع ما قادر خواهیم بود که ببینیم آن‌ها در کل مجموعه چه می‌کنند و در واقع اگر آن‌ها خواستند برای ساخت یک سلاح هسته‌ای برنامه‌ای مخفی کلید بزنند، آن وقت باید یک چرخه تأمین کاملا مجزا ایجاد کنند. این نکته اول است.»

اوباما ادامه داد: «نکته شماره دو هم اینکه ما یک کمیته تدارکات (اکتساب و خرید کالا) ایجاد می‌کنیم که آنچه را که آن‌ها وارد می‌کنند، آنچه که داخل آورده و ادعا می‌کنند که کاربری دوگانه دارد، بررسی کرده و مشخص می‌کند که آیا آن چیز برای یک برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز مناسب است یا یک برنامه تسلیحاتی. و شماره سه هم اینکه آنچه قرار است انجام دهیم، این است که مکانیزمی ایجاد کنیم که، بله، بازرسان آژانس بتوانند هرجایی بروند.»

او در پاسخ به این سوال که واقعا «هرکجایی در ایران؟»، گفت: «(هرجایی) که به آن مظنونین هستیم. روشن است که باید (از ایران) درخواست شود. ایران می‌تواند مخالفت کند، اما آنچه که انجام داده‌ایم، این بوده که تلاش کنیم مکانیزیمی طراحی کنیم که هر وقت این مخالفت‌ها شنیده شد، این وتوی نهایی از سوی ایران نباشد، بلکه نوعی مکانیزم بین‌المللی شکل بگیرد که یک ارزیابی منصفانه انجام بدهد و ببیند که آیا باید بازرسی‌ای صورت گیرد یا نه. اگر آن‌ها اعلام کردند که باید (بازرسی) صورت گیرد، آن وقت مسئله حل شود، نه اینکه ایران بگوید "نه، نمی‌توانید به اینجا بیائید".»

وی افزود: «بنابراین، در مجموع، آنچه شاهدیم این است که تنها پروتکل الحاقی‌ای که آژانس بر کشورهایی که مظنون به داشتن سابقه مشکل‌دار در برنامه هسته‌ای هستند اعمال کرده‌اند، نیست، بلکه از آن هم فراتر رفته‌ایم و ایران تحت نوعی مکانیزم بازرسی و راستی‌آزمایی خواهد بود که پیش از این هرگز اجرا نشده است.»

رئیس‌جمهور آمریکا در خصوص نحوه برداشته شدن تحریم‌های ایران پس از توافق هسته‌ای گفت: «هنوز جزئیاتی باقی مانده که باید روی آن‌ها کار شود. اما فکر می‌کنم که چارچوب کلی از ایران می‌خواهد تا گام‌هایی که لازم است در خصوص تأسیسات غنی‌سازی فردو، سانتریفیوژها و غیره بردارد. آن وقت، تحریم‌های سازمان ملل تعلیق می‌شوند. البته تحریم‌های مربوط به اشاعه، تحریم‌های مربوط به موشک‌های بالستیک، مجموعه‌ای از تحریم‌هاست که پابرجا می‌مانند.»

وی افزود: «آن زمان، ما این حق را برای خود محفوظ می‌داریم که اگر نقض توافق صورت گرفت، آن تحریم‌ها را فورا بازگردانیم. اما اگر اینطور نشد (نقض توافق رخ نداد)، ایران قادر خواهد بود از زیر بار تحریم‌ها، به جز مربوط به موضوعات اشاعه و موشک‌های بالستیک که به جای خود می‌مانند، خارج شود، البته با در نظر داشتن این که در صورت نقض (توافق)، نظارت دائمی موجب واکنش خواهد شد.»

رئیس‌جمهور آمریکا در مورد تحریم‌هایی که با ادعای نقض حقوق بشر و حمایت از تروریسم علیه ایران وضع شده، گفت: «تحریم‌هایی وجود دارد که همچنان پابرجا خواهند بود، چراکه مربوط به برنامه هسته‌ای ایران نیستند. فکر می‌کنم این اصل مطلبی است که دائما به صراحت اعلام کرده‌ایم. اگر بتوانیم توافق هسته‌ای را نهایی کنیم، و اگر ایران به آن پایبند بماند، بخش بزرگی از کار را انجام داده‌ایم، اما این مسائل ما با ایران را تمام نکرده و ما همچنان به همراه متحدان و دوستانمان به شدت برای کاهش، و امیدوارم توقف، فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده‌ای که ایران در منطقه درگیر آن‌هاست و حمایت از سازمان‌های تروریستی، تلاش خواهیم کرد.»

وی افزود: «این شاید وقت بگیرد، اما عقیده ما و عقیده من این است که اگر مسئله هسته‌ای تمام شود، آنوقت ما در موضع قدرتمندتری برای این کار خواهیم بود. اگر بتوانیم این کار را بکنیم، ممکن است که ایران تحت تأثیر کاهش تحریم‌ها، بیشتر بر اقتصاد و مردم خود متمرکز شود. سپس سرمایه‌گذاری آغاز شده و کشور شروع به باز شدن می‌کند.»

اوباما سپس بار دیگر با فرقه‌‌ای و مذهبی جلوه دادن درگیری‌ها در منطقه گفت: «اگر در ارتقا حس امنیت و افزایش همکاری‌های دفاعی میان خودمان و کشورهای سنی خوب عمل کنیم، اگر با قطعیت بیشتر به اسرائیلی‌ها اعلام کنیم که نه فقط با ظرفیت خود، که با ظرفیت ما مورد حمایت هستند، آن وقت ممکن است شاهد باشیم که موازنه‌ای در منطقه شکل بگیرد که سنی و شیعه، عربستان و ایران بگویند که "شاید بتوانیم تنش‌ها را کاهش داده و بر افراط‌گراهایی چوان داعش تمرکز کنیم که اگر بتوانند کل منطقه را به آتش می‌کشند".»  

وی در پایان در خصوص توافق هسته‌ای بار دیگر، گفت: «ما تعامل می‌کنیم، اما همه ظرفیت‌های خود را هم حفظ می‌کنیم. من بسیار به صراحت گفته‌ام که ایران در برابر دیدگان من به سلاح هسته‌ای دست پیدا نمی‌کند و فکر می‌کنم که آن‌ها باید درک کنند که ما واقعا به آنچه می‌گوئیم عمل می‌کنیم. اما می‌گویم امیدوارم که بتوانیم این ترتیب دیپلماتیک را به سرانجام برسانیم و این موجب آغاز دوره جدیدی در روابط ایالات متحده و ایران شود، و به همین ترتیب در طول زمان عصری جدید در روابط ایران و همسایگانش.»