مذاکرات لوزان و تاثیر آن بر آینده سیاسی و رفتارهای بین المللی ایران

در این مقاله روز یکشنبه گرگان خبر با عنوان 'مذاکرات لوزان، نشان دهنده قدرت و توان منطقه ای ایران در عرصه بین المللی' به قلم محمدرضا مروتی که از وی به عنوان کارشناس ارشد علوم سیاسی و مدرس دانشگاه یاد شده است، می خوانیم: نشست های نهایی گروه پنج بعلاوه یک با هیات مذاکره کننده ایرانی در حالی به اتمام رسید که نتیجه نهایی آن منجر به صدور بیانیه ای مطبوعاتی به منظور اجرای برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام شد.

در واقع می توان زمینه صدور این بیانیه و موفقیت کسب شده را در تدابیر و خط مشی های اعلام شده توسط مقام معظم رهبری همراه با رفتار منطقی و دیپلماتیک دولت یازدهم و تیم مذاکره کننده هسته ای دانست به گونه ای که در روزهای اخیر در راستای صدور بیانیه مطبوعاتی ساعت های زیادی بدون وقفه به جلسات متوالی سپری شد بیانیه ای که تا اندازه ای می توان آن را بیشتر از یک بیانیه مطبوعاتی دانست و رئوس کلی مباحثات میان گروه های مذاکره کننده را در ماه های آتی مشخص خواهد نمود.

به طور کلی از فضای پیش آمده پس از مذاکرات و بیانیه صادره می توان سه نکته حائز اهمیت را برداشت نمود که تاثیر زیادی بر آینده سیاسی و رفتارهای بین المللی ایران خواهد گذاشت.

نکته نخست، پذیرش قطعی حقوق هسته ای ایران توسط گروه پنج بعلاوه یک همان گونه که اکثر کارشناسان نیز بر آن تاکید داشته و می توان این مسئله را موفقیت بزرگی برای هیات ایرانی قلمداد نمود. در واقع علیرغم رویکرد سلبی که غربی ها در مذاکرات گذشته تا کنون نسبت به بهره مندی ایرانیان از حقوق هسته ای داشته اند، صدور این بیانیه مطبوعاتی و مفاد مندرج در آن که به طور کلی بر شرایط استفاده صلح آمیز هسته ای تاکید و به طور خاص بر مواردی همچون تبدیل سایت غنی سازی فوردو به یک مرکز تحقیقاتی و علمی، طراحی مجدد راکتور آب سنگین اراک، شناسایی مرکز غنی سازی نطنز به عنوان تنها مرکز غنی سازی ایران و همچنین مشارکت ایران در ساخت راکتورهای تحقیقاتی اشاره نمود.

شناخت حقوق هسته ای ایران اگر چه در گذشته و در توافق ژنو به صورت صریح و کاملا روشن بیان نشده بود، اما در بیانیه صادره به شدت مورد تاکید قرار گرفته است و این مسئله می تواند از یک سو نشان دهنده قدرت و توان منطقه ای ایران در عرصه بین المللی باشد که توانسته در سال های گذشته با تاثیرگذاری بر معادلات منطقه ای تبدیل به یک ابزار نیرومند در راستای تولید امنیت و ایجاد ثبات در خاورمیانه ایفای نقش نماید. از سوی دیگر نشان دهنده نیاز غربی ها به تصمیمات و رویکردهای ایران در مورد مسائل منطقه ای می تواند باشد. لذا در نظر گرفتن منافع ایران و پذیرش آن نخستین تاکید بر این مسئله است.

نکته دوم فضای پیش آمده پس از مذاکرات می باشد که حاکی از کاهش تنش ها در عرصه اقتصادی و همچنین شکل گیری نوعی اعتماد مجدد در عرصه بین المللی می باشد. ورود سرمایه گذاران به عرصه اقتصادی ایران و رشد مبادلات تجاری کشور با کشورهای اروپایی و غربی نیازمند ایجاد اعتماد و تصحیح برخی رویکردهای نادرست در قبال ایران همچون قطعنامه های شورای امنیت می باشد که این امر به صورت تلویحی در بیانیه مطبوعاتی اشاره شده و با اجرایی شدن آن موارد رشد اقتصادی و مبادلات بازرگانی را در پی خواهد داشت. اعتماد و نوع نگاه کشورها نسبت به بازیگران منطقه می تواند یکی از اصلی ترین عوامل برای رشد مبادلات بازرگانی قلمداد گردد. این که آیا برداشت سایر بازیگران منطقه ای و جهانی نسبت به ایران به عنوان یک بازیگر امنیت ساز و تاثیرگذار خواهد بود؟ و یا به دلیل رویکرد دیپلماسی یک دولت و عدم توانایی در بیان درست خواسته ها و اهداف آن کشور، به عنوان یک بازیگر برهم زننده نظم و امنیت منطقه ای تلقی خواهد گردید؟ لذا در رویکرد دولت یازدهم ارائه تصویری امنیت ساز و مطلوب در عرصه بین المللی از ایران نخستین هدف دستگاه دیپلماسی قرار گرفته و گروه پنج بعلاوه یک در بیانیه مطبوعاتی صادره با درک درست اهداف ایران رویکرد سلبی خصمانه خود را تغییر داده است.

نکته سوم شناخت رویکردهای نسبی برخی بازیگران بین المللی همچون چین و روسیه در قبال منافع و پرونده هسته ای ایران خواهد بود به گونه ای که از فضای درک شده گفتگوها میان هیات ایرانی و غربی کمترین تاثیرگذاری و واکنش را می توان از این دو بازیگر به دلیل تاثیرگذاری منفی توافق احتمالی بر سطح و چگونگی روابط اقتصادی آن ها با ایران مشاهده کرد. لذا آن گونه که سایر طرف های مذاکره کننده سعی در حل و برون رفت از بن بست هسته ای ایران می کردند، این دو کشور با نشان دادن خود به عنوان بازیگر میانه و کمتر تاثیرگذار منافع خود را پی جویی می کردند.

در مجموع شناخت صریح حقوق هسته ایران و شکل گیری مجدد فضای اعتماد در بین سایر کشورها به دلیل نقش و تاثیرگذاری منطقی ایران در کنش های منطقه ای و داشتن رویکرد نسبی نسبت به برخی بازیگران و متحدان بین المللی می تواند مهمترین تاثیر یا نتایج مذاکرات لوزان باشد.