شایعاتی درباره سردار قاسم سلیمانی

کمتر از 9 ماه پیش بود که اولین تصاویر قاسم سلیمانی که اغلب آنها با موبایل گرفته شده‌ بودند، در فضای مجازی، سایت‌های مختلف خبری غیررسمی و رسمی دیده شد. در این تصاویر، یکی از بهترین و زبده‌ترین فرماندهان نظامی ایران در صحنه‌های نبرد در نقاط مختلف عراق از شمال شرقی تا جنوب غربی در کنار نیروهای مردمی و نظامی این کشور از قومیت‌ها و مذاهب مختلف نشان داده می‌شد.

هر روز که بر تعداد تصاویر سردار در عراق افزوده می‌شد، همزمان، سؤالات و شایعات دور و نزدیک درباره او افزایش می‌یافت. هر بار بعد از انتشار یک تصویر جدید به خود می‌گفتیم حتماً اجازه بازنشر آن را نداریم، این آخرین عکس است، حتماً اشتباهی در کار بوده و ... اما هیچ‌یک از تصوراتمان حقیقی نبود. تحولات یکی - دو سال گذشته درباره «حاج قاسم»، از یک تصمیم خبر می‌دهد. سردار، دیگر تابو نیست. او از پسِ پرده بیرون آمده است؛ با این حال او همزمان که می‌جنگد، عکس می‌گیرد و می‌خندد.

به گزارش خبرنگار سیاسی خارجی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، آنچه این روزها از حضور «حاج قاسم» ایران در عراق می‌شنویم و می‌دانیم، بیش از آن‌که در اظهارنظرهای مقامات نظامی و سیاسی و اخبار مختلف داخلی و خارجی باشد، مربوط به تصاویری است که در کمال تعجب و ناباوری از تابستان امسال شاهد انتشار بی‌سابقه آن‌ها بوده‌ایم؛ تصاویری که حالا تعدادشان از انگشتان دست هم بیشتر شده است و انتشار آن‌ها همچنان ادامه دارد.

در یکی از آخرین تصاویری که ادعا شده در تکریت گرفته شده است، سردار، لبخند بر لب، در حال پیاده‌روی با تعدادی از فرماندهان و سربازان عراقی در میان تجهیزات نظامی دیده می‌شود.

تصاویر منتشر شده، اغلب با تلفن همراه و گاه با دوربین‌های آماتور گرفته شده است. در هیچ‌یک از تصاویر نشانه‌ای از اجبار یا ممانعت جدی دیده نمی‌شود و اخیراً سردار، مقابل دوربین حاضر شده و به زبان عربی دقایقی را با جوانان عراقی درباره احترام به پدر و مادر خود و ادامه تحصیلشان صحبت می‌کند.

سِلفی با سردار
با وجود این‌که مقامات ایرانی همواره بر حضور مستشاری نیروهای نظامی ایران در عراق تأکید کرده‌اند و این مسأله از سوی مقامات عراقی نیز مورد تأیید قرار گرفته، اما آن‌چه در تصاویر مربوط به حضور حاج قاسم در نقاط مختلف عراق دیده می‌شود، فراتر از حضور مستشاری سپاه قدس، آن هم به فرماندهی سردار سرلشکر قاسم سلیمانی است.

این‌که ایران در قامت یکی از بزرگترین سرداران نظامی حال حاضر خود به دفاع از بخش‌های شرقی عراق و نیز دفاع از عتبات عالیات و در مقاطعی دفاع از بغداد و مراکز سیاسی و دیپلماتیک آن برخواسته است، از اهمیت امنیت عراق برای ایران در وهله نخست، جلوگیری از گسترش و تثبیت تروریست‌های تکفیری در این کشور و کشتار بی‌رحمانه مردم عراق حکایت دارد.

انتشار تصاویری از سردار سلیمانی که او را در میانه جبهه‌های نبرد عراق آن هم در نقش فرمانده نشان می‌دهد، سؤالات زیادی را در اذهان عمومی داخلی، منطقه و حوزه بین‌الملل ایجاد کرده است؛ سؤالاتی که پس از گذشت ماه‌ها از انتشار این عکس‌ها، گویی اراده‌ای برای پاسخ به آنها وجود ندارد. به شکلی این امر موجب شده تا تحلیل‌هایی نه‌چندان واقع‌بینانه و دقیق و در برخی موارد، شایعات جای این پاسخ‌ها را بگیرد. سلیمانی یکی از مهم‌ترین و بکرترین سوژه‌های خبرنگاران و تحلیل‌گران خارجی در سال جاری بود و تیتر و عکسِ نخست مجلات و روزنامه‌ها شد.

با توجه به ماهیت فعالیت‌های سپاه قدس در بیرون از مرز‌های ایران، اغلب از سلیمانی، سخنرانی، تصویر یا فیلم بسیار معدودی وجود داشت و عکس گرفتن و انجام مصاحبه با وی یا حتی نوشتن گزارش درباره‌ او از غیرممکن‌ترین هدف‌ها برای رسانه‌ها و خبرنگاران ایرانی بوده است. در عین حال در سال‌های اخیر سردار بیش از آن‌که برای مردم ایران شناخته شده باشد، در بیرون از مرزها نامش بر سر زبان بوده است. او را در کوچه و بازار و در میان مردم عادی به نام «حاج قاسم» می‌شناسند. آوازه این مقام نظامی برجسته ایران نه تنها در سراسر ایران، بلکه در سرتاسر منطقه و دنیا پیچیده است و دوست و دشمن از او به عنوان یک فرمانده نظامی «زبده» بویژه در جنگ‌های چریکی نام می‌برند و بسیاری از مقامات و سران کشورهای مختلف خواستار دیدار و گفت‌وگو با وی حتی برای یک‌بار شده‌اند.

رسانه‌های عراقی به او لقب «ژنرال بی‌سایه» داده‌اند و در رسانه‌های غربی به عناوین مختلف از جمله «خطرناک‌ترین مرد جهان»، «شخصِ اول خاورمیانه»، «چهره‌ای مرموز»، «قوی و قدر»، «دشمنی که هم مورد تنفر و هم مورد تحسین است»، «فردی باهوش که عاشق جنگ است و خودش هم می‌داند که زبده این کار است»، نام می‌برند.

برخی از نزدیکان سلیمانی که تمایلی به بُرده شدن نامشان در این گزارش ندارند، در گفت‌وگو با ایسنا می‌گویند: او «باهوش» است و در اطاعت‌پذیری از «ولایت» بی‌نظیر است.

آن‌ها معتقدند که سلیمانی کارنامه‌ای درخشان و پر از موفقیت، چه در دوران دفاع مقدس و پس از آن، در مقاطع مختلف در داخل ایران و نیز منطقه دارد. تقریباً هیچ پرونده‌ای نبوده است که به او سپرده شده باشد و بدون موفقیت از آن خارج شود. دوستانش موفقیت‌های او در عملیات‌های مختلف را مرهون ویژگی‌های وی از جمله «شجاعت»، «تیزهوشی»، «دوراندیشی»، «شناخت فرصت» و «اطاعات محض از رهبری و ایمان به ولایت» عنوان می‌کنند.

آن‌ها تنها فردی را که در این ویژگی‌ها به سلیمانی شبیه است، سیدحسن نصرالله می‌دانند و معتقدند قدرت فرماندهی بالای سلیمانی از دم مسیحایی امام خمینی (ره) در همان دوران دفاع مقدس ناشی می‌شود که انسان‌هایی ناب ساخت که یکی از آنها سردار سلیمانی است.

اما بر سر زبان‌ها افتادن نام سلیمانی در سال جاری، تنها به خاطر انتشار عکس‌هایش در عراق نبود.

در چند سال اخیر و بویژه از وقتی که سوریه مورد آماج حملات تروریست‌ها قرار گرفت، نیروهای «داوطلب» از نقاط مختلف ایران برای دفاع از حرم حضرت زینب (س) به سوریه رفتند. در میان آنها همرزمان و سربازان سردار نیز بودند که بسیاری از آنها به شهادت رسیدند. حضور سلیمانی در مراسم‌ مختلف ختم و سالگرد این شهیدان در سه سال اخیر یا حاضر شدنش بر سر مزار این شهدا، از آنجایی که حضور سردار در انظار عمومی همواره به ندرت و به دور از چشم رسانه‌ها صورت می‌گرفت، به سوژه خبری برای رسانه‌ها تبدیل شد.

پیام او به مردم و گروه‌های مختلف فلسطینی و تأکیدش بر وحدت در مقابل رژیم صهیونیستی، حضور در یادواره‌ شهدای نیروی زمینی سپاه و پنجمین سالگرد شهادت سرلشکر پاسدار نورعلی شوشتری، شرکت در مراسم تشییع شهید سرتیپ سیدحمید تقوی و مراسم ختم سردار الله‌دادی و جهاد مغنیه، فرزند عماد مغنیه که گفته می‌شود نسبت فامیلی با حاج قاسم داشته است (خواهرزاده وی)، مقدمه او بر کتاب «فرماندهان ورود ممنوع» که شامل خاطرات 30 فرمانده تخریب‌چی دوران دفاع مقدس است و نامه او به ابراهیم حاتمی‌کیا درباره فیلم «چ»، از جمله مواردی بوده که سردار در آنها بروز و ظهور داشته است و در برخی از آن‌ها عکاسان و خبرنگاران ایرانی توانستند شاید برخی برای اولین‌بار از دریچه لنز‌های دوربینشان با سردار چشم در چشم شوند یا در تیترهای خبری خود، او را جای دهند.

حضور متفاوت سردار در سال جاری، علاوه بر تصاویر و سخنرانی‌هایش، به جمع خبرنگاران هم کشیده شد.

سلیمانی در یادواره شهدای نیروی زمینی سپاه در اواخر مهرماه سال جاری در تهران، هنگامی که در حلقه خبرنگاران و در برابر سؤالات آنها قرار گرفت، با اصرار سرلشکر جعفری با خبرنگاران صحبت کرد.

او در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره وقایع عراق گفت: لشکرکشی آمریکا به منطقه و اقدامات تروریستی داعش هیچ حقیقتی نداشته و محکوم به شکست است.

فرمانده سپاه قدس با اشاره به این‌که راه‌کارهای آمریکا و داعش اثرگذار نبوده و آنها پیروز نمی‌شوند، گفت: ما در سوریه دیدیم آنها چه اقداماتی داشتند و نتیجه‌ آن اقدامات چه شد.

او در ادامه درباره‌ اقدامات وحدت‌شکن در جهان اسلام نیز تصریح کرد: اگر پدیده‌ای فاقد حقیقت باشد، انتهایی ندارد و پیروز نخواهد شد. درون اقدامات علیه اسلام و ایران و تشیع هیچ حقیقتی وجود ندارد و دلیل موفقیت جمهوری اسلامی ایران و اسلام حقیقت درونی آن‌هاست.

این صحبت‌ها تنها و آخرین اظهارنظر سلیمانی درباره تحولات اخیر در منطقه و از زبان یک فرمانده ایرانی است که مستقیم در مبارزه علیه داعش در عراق حضور دارد.

اما چرا سردار در عراق شروع کرد به گرفتن عکس یادگاری با سربازان و نیروهای مردمی و حضورش را به این شکل علنی ساخت؟

برخی در پاسخ به این پرسش مهم معتقدند، «تلاش کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و حتی دولتمردان عراقی برای کمرنگ نشان دادن نقش و نفوذ ایران در عراق و منطقه، کاهش نقش سیاسی ایران بعد از کنار گذاشته شدن نوری المالکی و روی کار آمدن حیدر العبادی - که به گفته برخی کارشناسان، خواست آمریکا و نشانه عقب‌نشینی ایران از مرکز عراق بود - حرکت سریع و گسترده داعش به سمت مرزهای ایران، درخواست‌های متعدد کردها و شیعیان از ایران برای کمک به مردم مناطق تحت نفوذ و پیشروی داعش»، از دلایلی است که ایران و سردار سلیمانی را در مجموع به عراق کشانده است. اما این‌ تمام داستان نیست...

اخبار و تصاویر مربوط به حضور پررنگ و بی‌پرده قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس ایران در عراق در حالی که نیروهای ایران «داوطلبانه» در دفاع از حرمین شریفین در سامرا، کربلا، نجف و بغداد حضور دارند، در برخی موارد شایعات و تحلیل‌هایی را بوجود آورده است که پاسخ ندادن به آنها از سوی مسئولان یا شخص سردار سلیمانی تنها به افزایش شک و گمان‌ها در روز‌ها و ماه‌های گذشته و آینده کمک کرده و می‌کند!

شایعات پیرامون سردار
جامعه ایران، فارغ از اینکه یک فرد، شخصیت مذهبی، نظامی یا عادی است، به همه‌چیز از پشت عینک «سیاست» می‌نگرد و «حاج قاسم» از این امر مستثنی نیست. آنچه بیش از همه نسبت به علنی شدن حضور سلیمانی در اذهان و انظار عمومی و نیز در عراق گفته و شنیده می‌شود، احتمال‌ها برای ورود او به عرصه سیاست داخلی است. شاید در وهله نخست برخی بگویند که نظامیان نمی‌توانند و به گفته حضرت امام (ره)، نباید پا به عرصه سیاست بگذارند، اما در سال‌های گذشته همواره شاهد حضور نظامیان در عرصه‌ سیاست بویژه انتخابات‌ ریاست‌جمهوری بوده‌ایم و در صورت استعفا یا کناره‌گیری‌شان از سمت نظامی‌، مانعی برای وردشان به این عرصه نیست.

اما آیا سردار یکه‌تاز میدان‌های نبرد در بیرون از مرزهای ایران، در آستانه 59 سالگی واقعاً به دنیای سیاست فکر می‌کند؟

یکی از نزدیکان سلیمانی که سال‌های زیادی او را می‌شناسد در این‌باره به ایسنا گفت: سلیمانی یکی از ارکان تقویت موضع اقتدار جمهوری اسلامی در منطقه و عرصه سیاست خارجی و راهبردی کشور است، به شکلی که قدرت سردار و اقداماتش پشتوانه مذاکرات ایران و 1+5 است و عامل مقاومت ملت ایران و قدرت‌نمایی‌اش در منطقه است.

او در پاسخ به این‌که "برخی معتقدند سلیمانی وزیر خارجه ایران در تحولات منطقه و خاورمیانه است"، به گفتن این جمله اکتفا کرد که «شأن سلیمانی از وزارت خارجه هم بالاتر است».

وی ادامه داد: دستگاه دیپلماسی کشور با پشتوانه کلیت نرم‌افزاری و سخت‌افزاری نظام وظیفه دارد تهدید را کاهش دهد و فرصت‌سازی کند. نقش سپاه قدس، سپاه پاسدارن و نیروهای مسلح تحت هدایت مقام معظم رهبری، بزرگترین پشتوانه دستگاه دیپلماسی کشور است. در هر سیستمی دیپلماسی آشکار و پنهان داریم اما در ایران فراتر از این دیپلماسی‌ها، «دیپلماسی نهضتی» داریم که در چارچوب بیداری اسلامی، تحولات خاورمیانه و شمال آفریقا در سال‌های اخیر و در چند سال اخیر در منطقه تعریف می‌شود.

این فرد که در مقاطع مختلف سلیمانی را همراهی کرده است، تأکید کرد: سردار و اقداماتش در تداخل با اقدامات و وظایف وزیر خارجه و دستگاه دیپلماسی نیست. در حقیقت آن‌ها مُقَوم سیاست خارجی هستند. نقش سپاه قدس، نیروهای مسلح و سپاه پاسداران و نیروی دریایی در مقابله با دزدان دریایی، ایجاد اقتدار امنیتی در آب‌راه‌های بین‌المللی که کشورهایی مثل چین امروز به قدرت ایران در این زمینه اعتراف دارند، مشارکت در مانورهای نظامی و کمک‌های مستشاری نظامی در کشورهایی از جمله سوریه که باعث شده روسیه به پشتوانه هدایت‌های ایران هفت بار قطعنامه‌های شورای امنیت علیه سوریه را وتو کند، از جمله موارد انگشت‌شماری هستند که اغلب به فرماندهی سردار سلیمانی انجام گرفته است.

وی درباره برخی شایعات و تحلیل‌های دیگر مبنی بر این‌که سردار به سیاست‌های دولت قبل از یک سو و تحولات پس از انتخابات سال 88 انتقاد داشته است؟ با رد این اخبار و شایعات گفت: سردار از این شایعات و اخبار مبراست و به هیچ وجه او مخالف آن‌چه رهبری درباره تحولات بعد از انتخابات یعنی فتنه 88 مطرح کردند، نیست. اما این‌که به عملکرد دولت و سیاست‌های دولت قبل یا دولت‌ها انتقاد داشته باشد، مسأله‌ای طبیعی و نقد بر عملکردها است که همیشه هم وجود دارد.

او درباره برخی شایعات و اخبار مبنی بر این‌که گفته می‌شود سردار به درجه شهود رسیده و طی‌الطریق می‌کند و این روزها بیشتر در قامت یک عارف است تا فرمانده نظامی، تأکید کرد: این‌که او یک عارف حقیقی یا برعکس آن در چارچوب عرفان حلقه تعریف شود، تعابیری غیرواقعی است. او فردی مخلص است و حرکتش بر مبنای اخلاص، پاکی و اطاعت از ولایت است و این امر بر کسی پوشیده نیست و به گفته مقام معظم رهبری «شهید زنده» است و من به طی‌الطریق کردن او اعتقاد ندارم.

وی همچنین برخی اخبار مربوط به کناره‌گیری وی از فرماندهی سپاه قدس را تکذیب کرد.

او درباره ابعاد شخصیتی و اقدامات نظامی سلیمانی، تصریح کرد: او یک آدم نظامی صِرف نیست، بلکه روحیه و تفکر فرهنگی هم دارد. او در مواجهه با دشمن صرفاً سعی بر منکوب کردنش ندارد و در مقاطعی سعی کرده با پیدا کردن ریشه‌های دشمنی با ایران و اسلام، به اصلاح دیدگاه‌ها و ذهنیت‌ها به طور نرم‌افزاری بپردازد و در این کار نیز موفق بوده است. او فرماندهی است که در نقاط مختلف بالکان، خاورمیانه و شرق ایران بوده است و امروز در فضای فعالیت‌های نهضتی ایران حضور دارد.

وی گفت: سردار را نمی‌توان در دایره این حزب و آن حزب قرار داد، بلکه فعالیت‌های وی در سطح جریانات مردمی، مقاومت‌های اسلامی و حکومت‌ها ارتقا یافته است. از طرفی او فردی تام‌الاختیار نیست؛ در عین حال که صلاحیت داشتن اختیار کامل برای انجام کارهایش را به خوبی دارد و این شایستگی را از خود نشان داده است.

او همچنین درباره رمز «حاج قاسم» شدن سلیمانی در منطقه و دنیا که از او فردی تسخیرنشدنی، اسطوره و شکست‌ناپذیر ساخته است، گفت: این مسأله به حضور وی در صحنه‌ها و عرصه‌های سخت و پیچیده بازمی‌گردد. در حالی که کمتر کسی توانایی عبور از چنین عرصه‌هایی را دارد، او به راحتی و با موفقیت از آن‌ها عبور کرده است. او به معنای واقعی یک متخصص نظامی است.

 در سال جاری و در حالی که اخبار مربوط به مذاکرات هسته‌ای و محمدجواد ظریف در صدر اخبار کشور، منطقه و جهان بود، کمی دورتر، این نام قاسم سلیمانی بود که در فضای پیرامونی ایران در منطقه و در مواجهه با داعش به گوش می‌رسید و رسانه‌های مختلف داخلی و خارجی با حساسیت بسیار آن را دنبال می‌کردند؛ یکی در دیپلماسی آشکار و دیگری، پنهان. یکی معروف است به لبخند‌هایش و دیگری به جذبه در چهره‌اش. اما برخی هم معتقدند این سلیمانی است که زمین بازی را برای ظریف ترسیم کرده و می‌کند.

تحلیل رفتار سیاسی و نظامی سردار در کشور و نیز در عراق و منطقه در یکی - دو سال اخیر بسیار دشوار بوده و از عهده رسانه‌ها و تحلیلگران - با توجه به محدودیت دسترسی به اطلاعات دقیق درباره او - خارج است، اما عکس‌های سردار حرف‌هایی برای گفتن دارد.

انتشار متعدد تصاویر وی در عراق و در موقعیت‌های مختلف، نشان می‌دهد این اقدام به میل و اراده او و با هدفی مشخص صورت می‌گیرد و با وجود برخی مخالفت‌ها برای انتشار نیافتن عکس‌های وی در رسانه‌های ایران، اما انتشار عکس‌ها چنان موجی ایجاد کرده است که هیچ‌چیز مانع آن نیست.

در هیچ‌یک از تصاویر منتشر شده، لباس رزمی سپاه یا حتی عراقی بر تن ندارد و حتی کفش‌هایش پوتین نظامی نیست. او در موقعیت‌های مشختلف شخصی، نظامی و همراه با فرماندهان عراقی در تصاویر دیده می‌شود. از آفتاب‌سوختگی صورتش در عکس‌های قدیمی، دیگر خبری نیست و شاید هم محاسن سفیدش اثر رد آفتاب را محو کرده است، اما چشمانش هنوز قاطع و پرنفوذ است.