سالی پر از حاشیه برای موسیقی ایران

موسیقی در این سال‌ها، پستی و بلندی‌های زیادی را پشت سرگذاشته است. گاهی با نوایش ما را مهمان لحظاتی دلنشین کرده و گاهی آنقدر با موسیقی بد تا کرده‌اند که آدم دلش می‌گیرد.

 1393 سال نسبتا پرحاشیه‌ای برای موسیقی بود؛ امسال تعداد قابل توجهی از کنسرت‌ها برگزار شدند، اما کنسرت‌های زیادی هم لغو شدند. ارکستر سمفونیک تمام این روزها خواب بود و در روزهای پایانی سال، علی رهبری به ایران آمد تا صدای ارکستر را درآورد. هنرمندان زیادی را نیز از دست دادیم و موسیقی امسال تنهاتر شد. اتفاقات شاد و غمگین زیادی افتاد که بد نیست، نگاهی گذرا به آن‌ها بیندازیم.

هر کسی نغمه خود خواند و از صحنه رود

امسال تعداد زیادی از هنرمندان موسیقی را از دست دادیم. از این میان، اما درگذشت دو هنرمند بیش از همه جامعه‌ی موسیقی و مردم را تحت تأثیر قرار داد.

اول درگذشت زنده‌یاد محمدرضا لطفی، اسطوره‌ی تارنوازی ایران بود. لطفی با تربیت چند نسل، حافظ موسیقی اصیل ایرانی و حلقه‌ی واسط میان نسل امروز و دیروز بود. او با سفر غیرمنتظره‌اش به دیار باقی، جامعه‌ی موسیقی را سوگوار کرد و مکتب‌خانه‌ی قدیمی میرزاعبدالله را برای همیشه تنها گذاشت.

اما اتفاق دیگر، درگذشت مرتضی پاشایی بود. آیین تشییع این هنرمند با حضور چندین هزار نفر در تالار وحدت و خیابان‌های اطراف آن برگزار شد. ازدحام جمعیت در آن مراسم به اندازه‌ای بود که خیابان‌های استاد شهریار، حافظ و چهارراه ولیعصر مسدود شدند. ازدحام جمعیت و شلوغی تا بهشت زهرا (س) ادامه داشت و برای دفن پیکر این خواننده‌ی جوان مشکلاتی پیش آمد که پس از انتقال او به سردخانه، در زمان مناسب‌تری به خاک سپرده شد.

حاشیه‌های مربوط به درگذشت این هنرمند و اظهار نظرها درباره‌ی او تا مدت‌ها ادامه داشت تا جایی که حتی بحث‌ها تحت عنوان «پدیده پاشایی» مطرح شدند.

البته از دست دادن هنرمندان پیشکسوت حوزه‌ی موسیقی نواحی مانند غلامعلی پورعطایی و ذوالفقار عسگریان نیز تهدیدی برای ادامه یافتن دوتارنوازی در خراسان محسوب می‌شود.

از تفکیک جنسیتی تا منع تدریس موسیقی

یکی از اخبار پرحاشیه‌ی امسال، ممنوعیت تدریس موسیقی در فرهنگسراهای تهران بود. پس از این‌که شهاب مرادی مدیر سازمان فرهنگی - هنری شهرداری تهران شد، در یک نشست خبری دیدگاه‌هایش را درباره‌ی موسیقی مطرح کرد و گفت: آموزش و ترویج موسیقی جزو اهداف ما نیست، مخصوصا این‌که یکسری آموزشگاه موسیقی در کشور وجود دارد که در حال کار کردن هستند و از آنجا که این آموزشگاه‌ها با وزارت ارشاد همکاری می‌کنند، فرض بر این است که محیط مورد اعتمادی برای مردم دارند.

این سخنان، مقدمه‌ای برای تعطیل شدن تدریس موسیقی در فرهنگسراها بود. پس از این‌که قشرهای مختلف به این اقدام واکنش نشان دادند، سازمان فرهنگی - هنری شهرداری تهران به‌طور مداوم وعده‌ی سر خرمن داد و تاریخی را برای بازگشایی به فاصله‌های یک ماه تا دوماه تعیین می‌کرد؛ اما سال 93 تمام شد و این سازمان به وعده‌ی خود عمل نکرد.

پیش از این نیز بحث تفکیک جنسیتی در این راستا مطرح و عنوان شد که مدرس و هنرآموز باید هم‌جنس باشند. این رویداد هم اسباب دلخوری تعدادی از مدرسان را فراهم آورد.

البته این سازمان به‌شکل چشمگیری به برگزاری مراسم تجلیل از هنرمندان پیشکسوت موسیقی آن هم به فاصله‌های کم پرداخته است.

شب‌ خوب کیتارو و شب تلخ عالیم قاسم‌اف

مردم تهران در سالی که گذشت، میزبان اجرای دو هنرمند بزرگ موسیقی جهان در کشور بودند. کیتارو، نوازنده‌ی شهیر ژاپنی 21 مهرماه به تهران رسید. او سه شب پاییزی را در تالار وزارت کشور برای ایرانیان ساز نواخت و شب‌های خوبی را برای آن‌ها رقم زد؛ اما خاطره‌ی خوبی از این کنسرت در ذهن نوازندگان ایرانی که برای او ساز زدند، باقی نماند.

نوازندگانی که در این کنسرت حضور داشتند، با بدحسابی کنسرت‌گذار مواجه شدند. آن‌ها تا دوماه پس از اجرا، دستمزد خود را به‌طور کامل نگرفتند.

اما شب‌های زمستان 93 با حضور عالیم قاسم‌اف، رنگ و بوی دیگری گرفت. او سه شب اجرای پرمخاطب را با همراهی دخترش «فرغانه» در تالار وحدت داشت اما شب سوم، شب خوبی برای قاسم‌اف نبود. در آن شب، کنسرت این خواننده‌ی مطرح کشور جمهوری آذربایجان بنا به دلایلی، بدون حضور دخترش برگزار شد. فرغانه در تمام مدت اجرای پدرش، از پشت صحنه نظاره‌گر کنسرت بود.

سال پررونق جایزه‌ها، جشن‌ها و دوسالانه‌ها

خانه‌ی موسیقی امسال شورایی به نام شورای مشورتی تشکیل داد. نتیجه‌ی جلسات این شورا برگزاری نخستین فستیوال موسیقی تهران در راستای برگزاری جشن خانه‌ موسیقی و در عمارت مسعودیه بود. گروه «پالت»، گروه «شمس»، گروه «کامکارها»، گروه «هم‌آوایان»، علیرضا قربانی و همایون شجریان در این فستیوال روی صحنه رفتند و البته اجراهایی نه‌چندان قابل توجه را به صحنه بردند.

از طرفی امسال، سال شکوفایی بخش خصوصی در زمینه‌ی موسیقی بود. برگزاری نخستین دوسالانه‌ی آهنگسازی احمد پژمان و نخستین جایزه‌ی همایون خرم از جمله‌ی این برنامه‌ها بود. از طرفی بنیاد بسطامی که مدت‌ها به‌دلیل مسائل مالی فعالیتی نداشت، امسال دوباره جایزه‌ی این هنرمند فقید را برگزار کرد.

باز شدن پای عراق و آمریکا به ایران

سی‌امین جشنواره‌ی بین‌المللی موسیقی فجر، در حالی برگزار شد که یک گروه آمریکایی حضوری غیرمنتظره در آن داشت. گروه موسیقی «انیمیشن» که به سبک «جَز» فعالیت می‌کند، خارج از جدول، خود را به روزهای پایانی جشنواره رساند و در تالار وحدت روی صحنه رفت.

همچنین در غیاب ارکستر سمفونیک تهران، نوازندگان ارکستر سمفونیک عراق سازشان را در تهران و در تالار وحدت کوک کردند.

سال خوب شجریان با «چرا رفتی»

شجریان و برادران پورناظری سال خوب و پرکاری داشتند که دلیلش انتشار آلبوم «نه فرشته‌ام، نه شیطان» در اواخر سال گذشته بود. این آلبوم بسیار مورد توجه قرار گرفت و این استقبال از تور کنسرت‌های «چرا رفتی» هم وجود داشت. تا جایی که شجریان برای برگزاری دور اول کنسرت تهران، 19 هزار بلیت فروخت.

اعضای این گروه با برگزاری تور کنسرت خود، ایران را دور زدند و یکی از طولانی‌ترین تورهای کنسرت را برگزار کردند. مقصد آن‌ها برای اجرا شهرهای کرمان، رشت، ارومیه، کرمانشاه، شهرکرد، ساری، شیراز، بندرعباس، سمنان، اصفهان و ... بود.

شجریان سال 93 را با انتشار آلبوم «مستور و مست» به آهنگسازی ژانو باغومیان به پایان رساند.

«خداحافظی» با خاطرات دهه 60

«خداحافظی» پنجمین آلبوم گروه «آریان» است که چند روز پیش، پس از کش و قوس‌های فراوان و بعد از سال‌ها تأخیر بالاخره منتشر شد. این آلبوم قرار است، آخرین آلبوم این گروه باشد و احتمالا از این پس، اعضای این گروه به‌طور مستقل فعالیت خواهند کرد. گروه موسیقی «آریان» یکی از قدیمی‌ترین گروه‌های موسیقی پاپ پس از انقلاب اسلامی است که علاوه بر سبک متفاوت موسیقی‌اش، با همخوان و نوازنده‌ی زن فعالیت خود را آغاز کرد.

لغو کنسرت‌ها، جلوگیری از نوازندگی زنان و چند اتفاق دیگر

تعداد کنسرت‌های لغوشده در سال 93 بسیار قابل توجه بود. امسال کنسرت‌هایی را داشتیم که گروه‌هایی با تجمع کردن در محل برگزاری آن‌ها، خواهان لغو اجرا شدند. اتفاقی که در نهایت، خون جمعی از موسیقیدانان را به جوش آورد و باعث تجمع آن‌ها در خانه‌ی موسیقی شد.

یکی از این رویدادها، لغو کنسرت وحید تاج در یزد بود که با دخالت برخی افراد انجام شد. رسانه‌ها در این‌باره گزارش کردند که جمعی کمتر از 50 نفر در ورودی سالن جمع شدند و با تهدید، مسوولان را به لغو برنامه ترغیب کردند و مانع ورود مردمی شدند که برای تماشای برنامه آمده بودند.

دو نمونه‌ی مهم دیگر، همین اواخر رخ داد؛ لغو کنسرت علیرضا قربانی در مشهد، فقط یک اتفاق معمولی نبود، بلکه به توهین به جامعه‌ی موسیقیدانان ختم شد. یکی از مسوولان پس از لغو این اجرا، موسیقیدانان را «مطرب» و کنسرت‌های آن‌ها را «ولنگاری» نامید.

کنسرت سالار عقیلی در شهرتان طرقبه نیز حاشیه‌دار شد. در این اجرا حریر شریعت‌زاده، همسر سالار عقیلی در گروه نوازندگان حضور داشت، اما از میانه‌ی اجرا، اجازه‌ی حضور و نوازندگی از او گرفته شد.

سرانجام، جمعی از اهالی موسیقی این شرایط را تاب نیاوردند و 17 اسفندماه در خانه‌ موسیقی گرد هم جمع شدند و اعتراض خود را بیان کردند.

مدیرعامل خانه موسیقی در این تجمع گفت:‌ اعضای خانه موسیقی امروز برای یک درد مشترک گردهم جمع شده‌اند تا خواسته‌های خود را بیان کنند. متأسفانه امروز مصیبت‌هایی را تجربه می‌کنیم که در 30 سال اخیر بی‌سابقه بوده است. هیچ‌وقت فکر نمی‌کردیم با آغاز دولت «تدبیر و امید» موسیقی‌دان‌ها این‌گونه دچار یأس وناامیدی شوند.

زنان موسیقی، سال پرحاشیه‌ای داشتند که یکی از دلایل آن، انتشار آلبومی با همخوانی یک زن بود که بعضی رسانه‌ها به اشتباه از آن به‌عنوان آلبوم تکخوانی زن یاد کردند و با انتشار خبرهای نادرست دردسرساز شدند.

وزیر ارشاد چندبار در مراسم از سیاست‌ها و برنامه‌های وزارت ارشاد دفاع کرد و در یکی از سخنرانی‌هایش تصریح کرد: متأسفانه برخی گروه‌های سیاسی که با دولت «تدبیر و امید» مشکل دارند تلاش می‌کنند از احساسات مذهبی مردم سوءاستفاده کنند و با طرح مسائل تحریف‌شده، دروغی و جعلی، احساسات مردم متدین را تحریک کنند. ما به رعایت موازین و قانون در حوزه‌ی موسیقی موظف هستیم، ولی تسلیم برخی گروه‌های خودسر نمی‌شویم، زیرا اکثر این افراد، عناصر نو رسیده‌ای هستند که اطلاعات ما نسبت به آن‌ها در بسیاری از زمینه‌ها از جمله مذهب، هنر و موسیقی، بیشتر است.

ارکستر سمفونیک از خواب پرید

نزدیک به سه سال از تعطیل شدن ارکستر سمفونیک تهران می‌گذشت و نقشه‌های مختلفی هم برای راه‌اندازی دوباره‌ی ارکستر کشیده شد. ابتدا قرار بود، منوچهر صهبایی سکان رهبری ارکستر سمفونیک را به‌دست بگیرد، اما پس از حدود یک سال کش و قوس، صهبایی کنار گذاشته شد و از علی رهبری، هنرمند ساکن وین که بسیاری او را یکی از موسیقیدانان کارکشته در شرق می‌دانند، برای هدایت این ارکستر دعوت شد.

اکنون نیز تمرین‌های ارکستر سمفونیک برای اجرای سمفونی 9 بتهوون در تالار رودکی آغاز شده و علی رهبری ارکستر را برای اجرایی مقابل رییس‌جمهور آماده می‌کند. گفته می‌شود که ارکستر ملی هم سال 94 با بازگشت فرهاد فخرالدینی کار خود را آغاز خواهد کرد.