داعش و سنگرهای از دست رفته

روزنامه شرق در یادداشتی به قمل محمد ایرانی -سفیر پیشین ایران در لبنان و اردن نوشت:

ضعف‌ و ‌قوت «داعش» از دو ‌زاویه باید مورد بررسی قرار گیرد؛ نخست ایده‌های فکری و اندیشه‌ای که رواج می‌دهند و دوم، توان نظامی و عملیاتی. در موضوع اول، این گروهک به‌شدت در حوزه‌هایی غیر از عراق و سوریه و فراتر از منطقه ما، از مغرب‌عربی تا شرق، منطقه اندلس و مالزی و اندونزی، به‌دنبال جذب نیرو و «بیعت‌گیری» با استفاده از شیوه‌های تبلیغی مختلف است. این ذهنیت در گروه‌های رادیکال نزدیک‌به القاعده و جوانان تندرویی، که آمال خود را در این نوع حکومت می‌بینند، شکل گرفته که داعش می‌تواند جایگزین حکومت‌های فعلی و تشکیل خلافت‌اسلامی باشد. در انقلاب‌های عربی هم پس از سرکوب اسلام‌گراها، این گرایش تشدید شد و با تبدیل‌شدن به تندروی و افراط، آنها را به این موضع کشاند که جلوی هر جریانی که بخواهد با این تفکر هولناک مقابله کند، می‌ایستند. اما در حوزه نظامی مشخص بود اگر دولت‌ها و ارتش‌های قوی یا یک‌نیروی مردمی دارای سازماندهی قوی که پیش‌ازآن، تمهیدات اطلاعاتی و امنیتی نیز اندیشیده باشد وارد عمل شود، در صحنه میدانی داعش نمی‌تواند دوام بیاورد. این گروهک دارای برخی سلاح‌ها در جنگ زمینی است، اما سلاح‌های بسیار سنگین و پیشرفته و ادوات هوایی را در اختیار ندارد. رمز پیروزی آنها، سرعت جا‌به‌جایی، قدرت سیال‌بودن و تعداد نیروهایی است که دراختیار دارند. این امر به یک«اتاق عملیات مشترک» نیازمند است که به‌نظر می‌رسد داعش از آن سود می‌برد. پیروزی‌های اخیر ارتش، نیروهای مردمی و کردهای عراق و بازپس‌گیری برخی شهرها در استان صلاح‌الدین که تا ورود ابتدایی به تکریت گسترش یافته است، دلایل متعددی دارد. علاوه‌بر اتحاد میان همه نیروهای عراقی و دولت و نقش بی‌بدیل مشاوره‌های مستشاران ایران، نزاع میان کشورهای دیگر در حوزه میدانی عراق کاهش یافته است، البته باید دانست این روند پیشروی در استان «انبار» با مشکلات بیشتری مواجه خواهد شد، چه اینکه بیابانی‌‌بودن این استان و پراکندگی عشایر و قبیله‌ها، دسترسی را برای دولت عراق دشوار کرده است، در‌عین‌حال دولت می‌تواند با کمک عشایر، کنترلی حداقلی بر این منطقه داشته باشد. اهمیت بین‌النهرین و حاشیه دجله بسیار بیشتر است. اگر تکریت به‌طورکامل از داعش پاکسازی شود، آنها نیروهای خود را در مناطق دیگر، به‌ویژه موصل متمرکز خواهند کرد. داعش می‌داند با از‌دست‌دادن موصل، کار آنها در عراق یکسره خواهد شد و ناگزیر از جابه‌جایی به‌سمت شمال‌سوریه هستند.

توانایی تسلط کردها از شمال و بسته‌شدن راه ورود مجدد داعش توسط نیروهای اقلیم خودمختار و ارتش عراق، عملا راهی جز تمرکز در خاک سوریه برای داعش باقی نخواهد گذاشت. در‌عین‌حال این‌روزها نشانه‌هایی از احیای جبهه‌النصره درمقابل داعش دیده می‌شود و برخی نیروهای قدیمی القاعده که تجربه جنگ در افغانستان را دارند، برای مقابله با داعش گرد آمده‌اند که این درگیری میان خود گروه‌های تروریستی را افزایش خواهد داد و به تضعیف آنها خواهد انجامید. با‌این‌حال این تصور که در کوتاه‌مدت، تفکر داعش از بین برود، خام‌اندیشانه به‌نظر می‌رسد. تجربه برخورد با جریان القاعده و حتی طالبان نشام می‌دهد اگر در برهه‌ای ضعیف شوند، می‌توانند باز‌هم قدرت بگیرند. به‌هر‌حال شرایط در سوریه تفاوت‌هایی با عراق دارد. ارتش این کشور گاهی نظاره‌گر درگیری‌های میان نیروهای مقابل دولت مرکزی مانند ارتش آزاد و جبهه‌النصره است و گاهی امکان عملیات نظامی هم پیدا می‌کند. حملات نیروهای ائتلاف هم نیم‌نگاهی به تخریب بنیه نظامی دولت اسد دارد.