فرهنگ نقش به سزایی در توسعه پایدار دارد

علی جنتی در همایش ملی الگوی توسعه پایدار و متوازن منطقه ای افزود: در مجموعه فرهنگ، عقاید، سنت ها، الگوهای رفتاری و در یک کلمه بینش انسان متبلور است.

وی اضافه کرد: از آنجا که عوامل فرهنگی نقش ارزنده ای در توسعه پایدار دارند و هویت فرهنگی و برخورداری از فرهنگ بالنده و پیشرو از عوامل ضروری و اساسی برای تحقق توسعه پایدار است، برنامه ریزی توسعه پایدار بدون توجه به آن برنامه ها، موفقیت چندانی نخواهد داشت.

جنتی با تاکید بر این مطلب به بررسی ابعاد فرهنگی و اجتماعی الگوی توسعه پایدار و متوازن پرداخت و اظهار کرد: مفهوم توسعه اگرچه امروز مکرر به کار گرفته شده و چنان از آن سخن گفته می شود که گویی معنایی واحد و فرا تاریخی دارد.

وی گفت: این مفهوم نیز به اندازه بقیه مفاهیم زندگی انسانی و اجتماعی صاحب سرگذشت و موجودیتی تاریخی است. ادراکات متفاوتی از توسعه در طول شش دهه گذشته ارائه شده و هرگونه تلاش برای معرفی و به کاربردن ابزارهای ارزیابی توسعه و آثار مثبت و منفی آن بدون توجه به بسط تاریخی این مفهوم و دلالت های ناشی از هر معنای متمایز آن، ناقص خواهد بود.

جنتی افزود: اولین گزارش هایی که در سازمان ملل درباره توسعه در کشورهای جهان نوشته می شد، حاوی هیچ بحث جدی درباره مقولات غیراقتصادی نبود. به طور مثال سخنی از بهداشت، آموزش، سواد، برابری، جنسیت، محیط زیست، مشارکت و ... به میان نیامده بود.

وی ادامه داد: نظریه نوسازی همه مشکل توسعه نیافتگی را به افزایش نرخ سرمایه گذاری، و تصویر کردن دنیایی دیگر که حاوی سبک زندگی های دیگری باشد، مرتبط می دانست.

به گفته جنتی، طرفداران این تفکر معتقد بودند که خاورمیانه و آینده آن بستگی به ظرفیت نهادی در ایجاد این سبک زندگی جدید دارد. چنین برداشتی از توسعه، همه ابزارهای برنامه ریزی را به سطح تحلیل هزینه- منفعت در واحد پول تقلیل می داد، خیلی زود ناکارآمدی های خود را نشان داد و بانک جهانی در گزارش سال 1970 خود نوشت: با گذشت یک دهه از شروع حرکت کشورهای توسعه نیافته، برای حدود یک سوم جمعیت این کشورها هیچ مزایایی حاصل نیامده و یا مزایا بسیار اندک بوده است.

وی افزود: گزارش سازمان ملل در سال 1982 درباره وضعیت جهان صریحا تأکید می‎کرد جهان سوم نه تنها به توزیع عادلانه تر درآمد نینجامیده؛ بلکه رشد اقتصادی سبب تمرکز بیشتر درآمدها در طبقات بالای جامعه شده است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اضافه کرد: بعد از جنگ جهانی دوم، تغییرات و تحولات وسیع و گسترده ای به ویژه در روابط میان کشورهای استعمارگر و استعمار شده به وجود آمد. بعد از آنکه متفکران و روشنفکران کشورهای در حال توسعه و جهان سوم در یک فرایند طولانی سعی و خطا، متوجه شدند که الگوی توسعه غربی، نمی تواند پاسخگوی دردها و نیازهای آنها باشد و نمی تواند به توسعه یافتگی بینجامد، به سوی سیاست 'توسعه درون زا' روی آوردند.

وی گفت: این خط مشی به جای الگو گرفتن از فرهنگ مغرب زمین، بر فرهنگ و ارزش های خودی، بومی و ملی به عنوان نقطه آغازین هرگونه حرکت رو به جلو تاکید شده و الگوی توسعه غربی یک الگویی وارداتی شمرده شد.

جنتی افزود: از آن زمان به بعد، فرهنگ آهسته آهسته در کانون توجه متفکران و برنامه ریزان جهان به ویژه در کشورهای در حال خیزش قرار گرفت. در ادامه این فرایند یونسکو به صورت جدی تر وارد میدان شد و به عنوان مرکز اصلی طراحی و کارشناسی فرهنگ اقدامات خود را آغاز کرد.

وی اظهار داشت: در اثر همین تلاش ها و کوشش ها و اقداماتی که یونسکو در دهه 70 قرن بیستم انجام داد؛ برای اولین بار مفهوم 'توسعه فرهنگی' پدید آمد و از اوایل دهه 1980 به بعد به صورت رسمی وارد ادبیات توسعه شد.

وزیر ارشاد دولت یازدهم افزود: این آگاهی جمعی اکنون حاصل شده است که نمی توان تصمیم گیری درباره توسعه را به جمعی محدود واگذار کرد. در سال های اخیر زوایای پنهان و ناشناخته عوارض منفی توسعه به صورت موردی و آشکار در نقاط مختلف دنیا بروز کرده است. تنها احداث تأسیسات صنعتی و طرح های عمرانی، اشتغال، آبادانی و شادکامی به همراه نمی آورد.

وی خاطرنشان کرد: به تدریج مشخص شده است که بر هم خوردن تعادل گروه های جمعیتی و ناهمگونی جمعیتی می تواند عوارض اجتماعی خطرناکی داشته باشد. افزایش جرم و جنایت، خشونت، احساس تبعیض، تضعیف اقتصادهای بومی، گسترش فقر برای مردمی که در معرض اقدامات توسعه هستند؛ پیامد نوعی از توسعه نامتوازن است که در آن تحلیل هزینه-منفعت اقتصادی تنها معیار مهم تصمیم گیری است.

وی ادامه داد: به تدریج مشخص شده که رشد شاخص های اقتصاد کلان الزاما به معنای تأمین کالاهای ضروری خانواده، دسترسی به خدمات ضروری شهری، مراقبت بهداشتی، تضمین مشارکت در تصمیم گیری، تحقق حقوق بشر و ... نیست. در این دوره شاهد پررنگ شدن شاخص های اجتماعی و فرهنگی توسعه هستیم.

جنتی گفت: گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد وقتی برای اولین بار منتشر شد، پیام آور نضج گرفتن همین برداشت از توسعه بود. این گزارش تأیید می کرد که رشد تولید ملی برای برآوردن اهداف اساسی انسان، ضرورت دارد ولی مهم این است که چگونه این رشد می تواند در تبدیل شدن به توسعه انسانی در جوامع مختلف بیانجامد.

وی افزود: آگاهی یافتن بر نقش محیط زیست، انسان، ارزش های انسانی و اجتماعی و واقعیت های گروه ها و اقشار اجتماعی در شکل دادن به توسعه و چگونگی توزیع منافع آن در قالب زایش مفهوم توسعه پایدار متجلی شد.

جنتی گفت: اگرچه توسعه پایدار در ابتدا بیشتر با تکیه بر وجه زیست محیطی تعریف شد، اما به تدریج زنان، فرهنگ، آموزش، علم، اخلاق، امنیت و مشارکت نیز به تحلیل توسعه پایدار افزوده شدند. امروزه بسیاری معتقدند که در توسعه متوازن، پایداری فرهنگی بستری محکم برای استحکام پایداری اقتصادی است.



* عاملان توسعه مردم هستند

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: عاملان توسعه مردم هستند و گستره نیازمندی‎های واقعی همین مردم است که جهت و محتوای توسعه را تعیین می کند. توسعه ریشه در سنت دارد. آن هم سنت به معنای شناختی آگاهانه از عناصر اصیل تاریخ، فرهنگ، دین، محیط زیست، دانش و احساس یک ملت.

جنتی افزود: انسان ها هستند که در نهایت کاربران اقدامات توسعه ای قرار دارند.این اقدامات توسعه ای باید با ابعاد فرهنگی هر جامعه ای انطباق داشته باشد. پایداری اجتماعی نیز زمانی در درون جامعه تضمین می شود که نیازمندی های اساسی جامعه تأمین شود.

عضو کابینه دولت تدبیر و امید اظهار کرد: توسعه نباید موجب به هم ریختن امنیت اجتماعی، تخریب روابط اجتماعی سالم، ایجاد آسیب های اجتماعی، افزایش فاصله های طبقاتی، اثرات نامناسب ناشی از بر هم خوردن نظم اقتصادی در جهات نامطلوب و تبعیض علیه گروه های حاشیه ای و ضعیف شود. جلب مشارکت های گسترده مردمی و پایداری این مشارکت در درازمدت یکی از شروط توسعه متوازن است.

وی با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری که فرموده اند سیاست و اقتصاد ذیل فرهنگ تعریف می شود، ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران نیز با داشتن سابقه فرهنگی و تمدنی دیرینه 7 هزار ساله و فرهنگ غنی و پر بار اسلامی خود و انقلاب اسلامی به عنوان انقلاب فرهنگی که صبغه فرهنگی آن غالب است؛ یکی از ارکان اساسی توسعه خود را توسعه و رشد فرهنگی جامعه تلقی می کند.

وی اظهار داشت: از آغاز انقلاب نیز حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری همواره در کنار فعالیت های اقتصادی و توجه به رشد و توسعه اقتصادی کشور بر عدالت اجتماعی و کاهش شکاف بین طبقات ضعیف و غنی تاکید کرده اند.



* استفاده از تمامی ابزارهای فرهنگی

وی تاکید کرد: بر همه ما است که در کنار فعالیت های اقتصادی و سیاسی به فرهنگ به عنوان زیر بنای همه فعالیت ها بنگریم و آنرا در همه فعالیت های خود مورد توجه قرار دهیم و از همه ابزارهای فرهنگی خود استفاده کنیم. کتاب یکی از ابزارهای دیرینه فرهنگی است که از آغاز تا امروز بیشترین نقش را در بالابردن سطح آگاهی و دانش ایفا کرده است.

وزیر فرهنگ گفت: سایر ابزارهای نوین دیگری که در اختیار داریم از جمله فیلم، هنرهای نمایشی، موسیقی که به تعبیر مقام معظم رهبری هنر رساترین و گویاترین وسیله انتقال فرهنگ به دیگران است؛ نیز باید مورد استفاده قرار گیرند.

وی افزود: نباید بر ابزارهای سنتی تاکید کنیم و لازم است از ایزارهای نوین نیز از جمله شبکه های اجتماعی، ابزارهای هنری نوین و غیره برای ارتقای سطح فرهنگی جامعه خود استفاده کنیم.



*وزارت فرهنگ حفاظت از ارزش های اسلامی را وظیفه خود می داند

وزیر ارشاد دولت یازدهم ادامه داد: متاسفانه جریانی که این روزها به عنوان جریان ضد هنری ایجاد شده و در برخی برگزاری های کنسرت های موسیقی با کارشکنی و مقابله برخی از عناصر مواجه هستیم که با این برگزاری ها مخالفت می کنند؛ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان یکی از متولیان امور فرهنگی و هنری کشور، حفاظت از ارزش های اسلامی را وظیفه خود می داند و صدور مجوزهای فیلم، تئاتر، هنرهای تجسمی، کنسرت های موسیقی اعم از سنتی، کلاسیک و پاپ را دنبال می کند و به معیارهای اسلامی و ارزشی پایبند است.

وی افزود: وزارت ارشاد در حوزه موسیقی هم اشعاری که در موسیقی مورد استفاده قرار می گیرد را در شورای شعر و ترانه خود بررسی می کند و هم آهنگ ها و اجرای آن توسط گرو های متخصص بررسی می شود و در نهایت بعد از طی این مراحل اقدام به صدور مجوز می کند.

جنتی گفت: در حوزه موسیقی اخلاف نظرهای متعددی وجود دارد و برخی ممکن است موسیقی را به طور کلی حرام بدانند ولی باید بدانیم ما حکومت اسلامی داریم که در راس آن فردی است که هم مرجع تقلید، هم رهبر و هم هنرشناس هستند. ما در بین روحانیت کسی را نمی شناسیم که به اندازه ایشان (مقام معظم رهبری) شعر، فیلم و موسیقی را بشناسند و به اندازه ایشان کتاب ازجمله ادبیات و رمان بخوانند. ایشان در زمینه هنر فرمایشات بسیاری دارند و نظرات ایشان کارشناسی است و آنچه برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ملاک است نظرات مقام معظم رهبری است.

وی تصریح کرد: استانداران از مجوزهای صادر شده از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حمایت کنند و معنا ندارد که یک مقام قضایی جلوی اجرای کنسرتی را که مجوز اجرا دارد را بگیرد. بنابراین انتظار می رود از سیاست های دولت در تمام کشور حمایت شود و یک بام و دو هوا نمی شود عمل کرد؛ به این معنا که مثلا اجرای کنسرتی که از سوی وزارت ارشاد مجوز دارد در یک نقطه از کشور حرام باشد و در جای دیگر نباشد زیرا همه تابع یک نظام هستیم و باید همگان در جهت سیاست های کلی نظام گام برداریم.