رئیس سازمان منابع طبیعی: دام‌ها، سالانه ۷۰۰ میلیون نهال را در جنگل‌های هیرکانی می‌خورند/ باقی ماندن درختان شکسته و افتاده در عرصه‌های جنگلی مفیدتر از برداشت آنهاست

ایلنا: رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با بیان این که سالانه بیش از ۷۰۰ میلیون اصله نهال در جنگل‌های هیرکانی توسط دام‌های اهلی خورده می‌شود، گفت: باقی ماندن درختان شکسته و افتاده در عرصه‌های جنگلی از برداشت آنها مفیدتر است، زیرا برداشت تمام درختان شکسته و افتاده موجود در جنگل‌ها، حداکثر ۱۰۰ هزار متر مکعب از نیاز چوبی صنایع را تامین خواهد کرد، اما وجود این درختان به غنی شدن خاک عرصه‌ها کمک می‌کند و در چرخه حیات جانداران جنگل‌ها نقش دارد.

در حالی که براساس بند ف ماده ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه، هرگونه بهره‌برداری چوبی از جنگل‌های کشور از سال چهارم اجرای این برنامه پنج‌ساله، یعنی از سال ۹۹ به بعد، ممنوع است و براساس این برنامه، قرار بود سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، در سه سال اول اجرای این برنامه، طرح‌های جنگلداری را تمدید نکند و در طول این مدت، برنامه‌هایی را به عنوان جایگزین طرح‌‌های قبلی جنگلداری با هدف مدیریت پایدار عرصه‌های جنگلی تدوین کند، اما در شرایطی که زمان اجرای برنامه ششم با یک سال و نیم تمدید، در پایان شهریور ۱۴۰۲ به اتمام می‌رسد، هنوز طرح‌های جایگزین تدوین نشده و تدوین این طرح‌ها به برنامه هفتم توسعه موکول شده است.

در این میان اما با وجود این که در ماده ۳۶ برنامه هفتم توسعه علاوه بر لزوم تدوین و اجرای طرح‌های جنگلداری نوین توسط سازمان منابع طبیعی، بر ممنوعیت هرگونه بهره‌برداری چوبی از جنگل‌ها تاکید شده است، ولی بازهم بندهایی در این برنامه وجود دارد که موجب نگرانی دوستداران محیط‌زیست نسبت به احتمال باز شدن مجدد پای پیمانکاران چوب به عرصه‌های جنگلی بخصوص جنگل‌های هیرکانی شمال کشور می‌شود؛ از جمله این که در برنامه هفتم توسعه که البته هنوز به تصویب مجلس شورای اسلامی نرسیده، به برداشت درختان شکسته، افتاده و ریشه‌کن زیر نظر سازمان منابع طبیعی مجوز داده شده است، حال آن که در برنامه ششم، حتی برداشت این نوع درختان از جنگل‌های کشور نیز از سال چهارم اجرای برنامه ممنوع شده بود.

همچنین در متن برنامه هفتم توسعه آمده است که سازمان منابع طبیعی می‌تواند از طریق فراخوان و تعیین برنده با انعقاد قراردادهای دوره‌ای، طرح‌های زراعت چوب را در اراضی مناسب و عرصه‌های جنگلی فاقد پوشش و مخروبه (بدون انتقال مالکیت) به بخش خصوصی واگذار کند و همچنین با هدف زراعت چوب، بهره‌برداری از درختکاری‌ها و جنگل‌های دست کاشت را نیز براساس طرح‌های مصوب به بخش خصوصی بسپارد. این مساله در کنار مجاز شدن برداشت درختان شکسته و افتاده از جنگل‌ها در برنامه هفتم، نگرانی‌ها را درباره احتمال حضور پیمانکاران چوبی در عرصه‌های جنگلی بخصوص جنگل‌های هیرکانی به بهانه برداشت درختان شکسته و افتاده یا اجرای طرح‌های زراعت چوب در حاشیه عرصه‌های جنگلی، افزایش داده است.

بخصوص که از ابتدای سال ۹۶ تا کنون شاهد اجرای بند ف ماده ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه بوده‌ایم که از آن به عنوان «قانون تنفس جنگل‌ها» یاد می‌شد و در این مدت، هرگونه برداشت چوب از جنگل‌ها ممنوع و به منزله قاچاق چوب به حساب می‌آمد، اما حالا که قرار است طرح‌های نوین جنگلداری توسط سازمان منابع طبیعی تدوین شود، برداشت درختان شکسته و افتاده مجاز باشد و طرح‌های زراعت چوب نیز در حاشیه عرصه‌های جنگلی اجرا شود، با توجه به تعداد کم نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی نسبت به مساحت جنگل‌های کشور، این نگرانی وجود دارد که در صورت تصویب برنامه هفتم توسعه با همین متن کنونی، میزان برداشت چوب از جنگل‌های کشور به‌ویژه جنگل‌های هیرکانی افزایش یابد و این مساله بیش از پیش به اکوسیستم این جنگل‌ها آسیب بزند.

ارسال پیشنهادهای اصلاحی سازمان منابع طبیعی به دولت درباره متن برنامه هفتم

این نگرانی‌ها را با عباسعلی نوبخت، معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در میان گذاشتیم و او نیز گفت: همکاران ما در سازمان منابع طبیعی با کمک متخصصان دانشکده‌ها و پژوهشکده‌های این حوزه، اصلاحاتی را در حوزه‌های جنگل، مرتع و بیابان، پیشنهادات اصلاحی خود درباره متن برنامه هفتم توسعه را به وزارت جهاد کشاورزی و دولت ارسال کرده‌اند. در حوزه جنگل‌ها، باید به سمت استانداردهای روز جهانی مدیریت پایدار عرصه‌های جنگلی حرکت کنیم و سعی می‌کنیم این استانداردها را در تدوین طرح‌های جایگزین یا همان طرح‌های جنگلداری نوین رعایت کنیم.

وی افزود: در سازمان منابع طبیعی کشور، اجرای طرح‌های جنگلداری بخصوص در جنگل‌های هیرکانی چند دهه سابقه دارد و اکنون هم در حال تدوین طرح‌هایی هستیم که براساس مطالعات انجام‌شده و در حال انجام در تک‌تک عرصه‌های جنگلی، در هر کدام از عرصه‌ها بسته به ویژگی‌های خاص آن، عملیات یا پروژه مخصوصی را اجرا کنیم؛ به نحوی که در جنگل‌های شمال کشور، عرصه‌های جنگلی به ۱۰۴ حوضه آبخیز تقسیم می‌شوند که در طول اجرای برنامه هفتم توسعه، برای هرکدام از این حوضه‌ها یک طرح تفصیلی جداگانه تهیه و اجرا خواهیم کرد.

زراعت چوب صرفا باید در اراضی مستثنیات انجام شود

نوبخت با بیان این که زراعت چوب یک طرح جنگلداری محسوب نمی‌شود، گفت: منظور از زراعت چوب، پرورش درختانی است که محصول اصلی آنها چوب است و ما نمی‌توانیم در فضاهای خالی جنگل که یک اکوسیستم طبیعی است، چنین اقدامی را انجام دهیم، چون این کار ممکن است باعث هجوم آفات شود و خسارت‌های جبران‌ناپذیری را برای جنگل‌ها به همراه داشته باشد. عرصه‌های جنگلی ما پذیرای این مساله نیستند که گونه‌های غیرجنگلی را وارد آنها کنیم و پرورش دهیم، بلکه جنگل‌های ما باید در قالب طرح‌های مطالعه‌شده مدیریت شوند و زراعت چوب نیز صرفا باید در اراضی مستثنیات انجام شود.

رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور تاکید کرد: برنامه هفتم توسعه هنوز تصویب نشده است و همکاران ما در حوزه اجرا، به همراه متخصصان دانشگاهی و تشکل‌های علمی حوزه منابع طبیعی، نظرات خود را به متولیان تصویب این برنامه در دولت و مجلس ارسال خواهند کرد تا در نهایت قانونی تصویب شود که براساس آن بتوانیم با حداقل خسارت به طبیعت، حداکثر انتفاع را از منابع طبیعی کشور داشته باشیم. البته با توجه به حساسیت و آسیب‌پذیری اکوسیستم‌های جنگلی کشور، قطعا هیچ‌گونه مجوزی برای بهره‌برداری تجاری از چوب جنگل‌ها در برنامه هفتم صادر نخواهد شد.

برداشت درختان شکسته و افتاده راهکار مناسبی برای بهره‌برداری از جنگل‌ها نیست

معاون وزیر جهاد کشاورزی با بیان این که برداشت درختان شکسته و افتاده راهکار مناسبی برای بهره‌برداری از جنگل‌ها نیست، عنوان کرد: سیاستگذاران کشور باید توجه داشته باشند که کاربری‌های غیربازاری جنگل مانند تولید آب و اکسیژن، جذب گرد و غبار و ... آن‌قدر زیاد است که حفظ اکوسیستم‌های جنگلی بسیار بیشتر از بهره‌برداری چوبی از آنها برای ما نفع خواهد داشت. بنابراین با وجود این که در حال حاضر کشورمان دچار کمبود مواد اولیه مورد نیاز صنایع چوبی است، ولی بازهم نباید به سراغ مجاز شناختن بهره‌برداری‌های چوبی گوناگون از عرصه‌های جنگلی برویم.

وی با تاکید بر این که باقی ماندن درختان شکسته و افتاده در عرصه‌های جنگلی از برداشت آنها مفیدتر است، اظهار داشت: در حال حاضر اگر تمام واحدهای صنعتی که چوب یکی از مواد اولیه مورد نیاز آنهاست، با حداکثر ظرفیت خود فعالیت کنند، به ۱۴ تا ۱۶ میلیون متر مکعب چوب در هر سال نیاز دارند، این در حالی است که اکنون سالانه بین ۵ تا ۵.۵ میلیون متر مکعب چوب در کشورمان تولید می‌شود. با این وجود، برداشت تمام درختان شکسته و افتاده موجود در جنگل‌ها، حداکثر ۱۰۰ هزار متر مکعب از نیاز چوبی صنایع را تامین خواهد کرد، اما وجود این درختان به غنی شدن خاک عرصه‌ها کمک می‌کند و در چرخه حیات جانداران جنگل‌ها نقش دارد.

سالانه بیش از ۷۰۰ میلیون نهال در جنگل‌های هیرکانی بر اثر چرای دام از دست می‌رود

نوبخت همچنین به معضل دامداری در جنگل‌های هیرکانی اشاره کرد و گفت: برآوردهای ما از تعداد واحدهای دامی موجود در جنگل‌های شمال کشور نشان می‌دهد که اگر گله‌داران بتوانند دام‌های خود را طوری تربیت کنند که روزانه فقط یک نهال بخورند، سالانه حدود ۷۰۰ میلیون اصله نهال در این جنگل‌ها توسط دام‌های اهلی خورده می‌شود. این در حالی است که معمولا دام‌های موجود در جنگل‌های هیرکانی بیش از یک نهال در روز می‌خورند و بنابراین می‌توان گفت در طول هر سال بیش از ۷۰۰ میلیون اصله نهال را در جنگل‌های شمال صرفا بر اثر چرای دام از دست می‌دهیم. این در حالی است که خود سازمان منابع طبیعی برای تولید یک میلیارد نهال به چهار سال زمان نیاز دارد.

وی در پایان تصریح کرد: از نمایندگان مجلس و سایر عزیزانی که در تصویب برنامه هفتم توسعه نقش دارند، خواهش می‌کنیم که در مواد و تبصره‌هایی که در خصوص جنگل‌های کشور تدوین می‌شود، به تمام فرآیندهایی که به پایداری سرزمین مربوط است، توجه داشته باشند و از بخشی‌نگری پرهیز کنند و حتما منافع بلندمدت طبیعت کشور را بر منافع کوتاه مدت اقتصادی ترجیح دهند.