بیابان‌زایی به معنای تخریب سرزمین و از دست رفتن قابلیت‌های حیاتی خاک است، به نحوی که اگر به طور مثال در جنگل‌های هیرکانی، درختان یک عرصه قطع شود و به جای آن ساختمان‌سازی انجام شود یا آن عرصه به محل دپوی زباله تبدیل شود، یا مثلا در عرصه‌های طبیعی زاگرس چرای مفرط دام یا کشاورزی ناپایدار صورت بگیرد و پوشش گیاهی تخریب شود یا کیفیت خاک از بین برود، در آن صورت گفته می‌شود که بیابان‌زایی رخ داده است و هدف از «بیابان‌زدایی» مقابله با این‌گونه اقدامات مخرب است.
ایلنا: مدیرکل امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با تاکید بر این که منظور از بیابان‌زدایی، مقابله با عرصه‌های بیابانی موجود نیست، گفت: در کشور خشک و کم‌آبی مثل ایران، قطعا اصلاح شیوه مدیریت منابع آب، اولویت نخست در میان تمام اقدامات لازم برای مقابله با بیابان‌زایی است.وحید جعفریان به مناسبت ۲۷ خردادماه «روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی» درباره ضرورت انجام اقدامات لازم برای جلوگیری از افزایش سطح عرصه‌های بیابانی کشور، در عین لزوم تلاش برای حفظ بیابان‌های موجود توضیح داد: موضوع مقابله با بیابان‌زایی متفاوت از مفهوم بیابان و لزوم حفظ عرصه‌های بیابانی کشور است. بیابان یک اکوسیستم طبیعی و منحصر به فرد با گیاهان و جانوران و کاربری‌ها و خدمات خاص خود است، ولی بیابان‌زایی پدیده‌ای است که می‌تواند در تمام عرصه‌های طبیعی از جمله جنگل و مرتع اتفاق بیفتد.
وی افزود: بیابان‌زایی به معنای تخریب سرزمین و از دست رفتن قابلیت‌های حیاتی خاک است، به نحوی که اگر به طور مثال در جنگل‌های هیرکانی، درختان یک عرصه قطع شود و به جای آن ساختمان‌سازی انجام شود یا آن عرصه به محل دپوی زباله تبدیل شود، یا مثلا در عرصه‌های طبیعی زاگرس چرای مفرط دام یا کشاورزی ناپایدار صورت بگیرد و پوشش گیاهی تخریب شود یا کیفیت خاک از بین برود، در آن صورت گفته می‌شود که بیابان‌زایی رخ داده است و هدف از «بیابان‌زدایی» مقابله با این‌گونه اقدامات مخرب است.
منظور از بیابان‌زایی، از دست رفتن قابلیت‌های حیاتی یک سرزمین است
مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور خاطرنشان کرد: به این علت به تخریب اکوسیستم در عرصه‌های طبیعی گوناگون واژه «بیابان‌زایی» اطلاق می‌شود که نتیجه از دست رفتن قابلیت‌های حیاتی سرزمین در یک عرصه، تبدیل شدن ظاهر آن منطقه به بیابان لم‌یزرع است. در واقع، برای نشان دادن اهمیت موضوع تخریب سرزمین در افکار عمومی، از واژه بیابان‌زایی استفاده می‌شود، وگرنه بیابان یک زیست‌بوم منحصر به فرد است که قابلیت‌های ویژه و حیات گیاهی و جانوری خاص خود را دارد.
وی در ادامه گفت: در ایران یا هیچ کشور دیگری برنامه‌های مقابله با بیابان اجرا نمی‌شود، بلکه هدف از انجام اقدامات در حوزه بیابان‌زدایی، جلوگیری از بیابان‌زایی و مبارزه با افزایش سطح عرصه‌های بیابانی است؛ بخصوص در کشور ما متاسفانه مجموع اقدامات تخریب سرزمین و اکوسیستم باعث می‌شود که سالانه یک میلیون هکتار به بیابان‌های کشور افزوده شود و نرخ بیابان‌زایی در ایران از میانگین جهانی بالاتر است.
برای مقابله با بیابان‌زایی باید به کنترل ریشه‌‌های این پدیده بپردازیم
جعفریان در پاسخ به این سوال که آیا اقداماتی نظیر کاشت نهال‌های بیابانی و گیاهان مقاوم به شوری و ایجاد بادشکن‌های غیرزنده که در عرصه‌های بیابانی کشور با هدف تثبیت خاک و کاهش شدت فرسایش بادی انجام می‌شود، برای مقابله با بیابان‌زایی کافی است یا خیر، توضیح داد: اقداماتی نظیر کاشت گونه‌های گیاهی بیابانی، ایجاد بادشکن‌ها و ... معمولا با هدف کاهش نرخ فرسایش بادی و مقابله با گرد و غبار انجام می‌شود، ولی ما برای جلوگیری از بیابان‌زایی، باید بیش از چنین اقداماتی، به کنترل ریشه‌ها و علل بروز این پدیده بپردازیم؛ یعنی باید بررسی کنیم که چرا تالاب‌ها خشک و به کانون ریزگردها تبدیل می‌شوند یا چرا حقابه‌های محیط‌زیستی به اندازه کافی تخصیص نمی‌یابند یا چه عواملی باعث افت سطح آب‌های زیرزمینی می‌شود که خود یکی از عوامل مهم تشدید بیابان‌زایی است؛ یا مثلا باید بررسی کنیم که توسعه صنایع و وارد شدن پسماندها و پساب‌های آنها به طبیعت چه نقشی در تخریب اکوسیستم و رشد بیابان‌زایی دارد؟
مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: اینها سوالاتی است که اگر به دنبال پاسخ آنها برویم، به عوامل زیربنایی تشدید فرسایش بادی و ایجاد کانون‌های گرد و غبار پی خواهیم برد، این در حالی است که کاشت گیاهان در عرصه‌های بیابانی صرفا یک اقدام روبنایی برای جلوگیری از گرد و غبار محسوب می‌شود که در نوع خود موثر است، اما قطعا وقتی به موفقیت بیشتری در حوزه مقابله با گرد و غبار دست خواهیم یافت که به حل مشکلات زیربنایی بپردازیم.
وی در پایان تصریح کرد: مساله بیابان‌زایی و لزوم جلوگیری از آن باید به عنوان یک مساله چندوجهی و توسط نهادهای بین بخشی مدیریت شود و در کشور خشک و کم‌آبی مثل ایران، قطعا اصلاح شیوه مدیریت منابع آب، اولویت نخست در میان تمام اقدامات لازم برای مقابله با بیابان‌زایی به حساب می‌آید.
ارسال نظر
