فعال محیط زیست: ساده‌انگاری است اگر علت آتش سوزی تالاب میقان را صاعقه بدانیم / شواهد نشانگر تغییر مسیر آب‌های ورودی تالاب میقان بدون مطالعات محیط‌زیستی است

ایلنا: ۴۰۰ هکتار از اراضی تالاب میقان اراک شنبه شب -دوم اردیبهشت ماه در آتش نیزار‌های این تالاب سوخت. این آتش‌سوزی از ساعت ۱۸ بر اثر رعد و برق در این منطقه آغاز شد و تا ۲:۳۰ بامداد یکشنبه ۳ اردیبهشت ماه ادامه داشت. آتش‌سوزی در ضلع شرقی تالاب، حدفاصل فرودگاه و تصفیه‌خانه رخ داد و باعث آلودگی محیط‌زیست شد. برآورد‌ها حاکی از آن است که این حادثه حدود یک میلیارد تومان خسارت به پوشش گیاهی این تالاب وارد کرده است.

صرف‌نظر از اینکه این آتش‌سوزی چگونه و به دلیل چه عواملی رخ داده است، باید بررسی شود که علت دقیق ایجاد آتش و منشاء اصلی آتش‌سوزی چه بوده است؟ فعالان حوزه محیط‌زیست بر این باورند که حتی اگر علت ایجاد آتش در تالاب میقان عامل طبیعی هم باشد، باید سناریو‌هایی که احتمال می‌دهد آتش‌سوزی در تالاب میقان اتفاق می‌افتد، پیش‌بینی شوند و با اتخاذ تدابیر مناسب از بروز آتش جلوگیری کنند و یا در حداقل‌ترین شرایط ممکن جلوی خسارت‌های گسترده بعداز این حادثه گرفته شود.

سناریو‌های محتمل بر آتش‌سوزی در تالاب میقان پیش‌بینی نشده است

مدیرعامل مؤسسه محیط‌زیستی سبزاندیشان اراک با بیان اینکه آتش‌سوزی در تالاب میقان برای اولین بار نیست که رخ می‌دهد و موضوع سابقه دار است، گفت: با توجه به اینکه آتش‌سوزی در گذشته نیز چندین دفعه در تالاب میقان رخ داده است، قاعدتاً می‌طلبید که دستگاه‌های مربوط و به خصوص مدیریت بحران نسبت به این موضوع پیش‌زمینه ذهنی داشته باشند تا بتوانند به نحو بهتری آتش‌سوزی را مهار کنند.

حمید اخوان افزود: همچنین می‌توانستند سناریو‌های محتمل بر رخداد آتش‌سوزی در تالاب میقان را پیش‌بینی کنند و در صورت اتفاق سریعاً وارد اقدام شوند و برای مقابله با بحران از گروه‌های مختلف مشارکت بگیرند. همچنین تجهیزات را تهیه و سازماندهی کنند و نواقصی را که در آتش‌سوزی‌های پیشین وجود داشت را چاره‌اندیشی کرده و به نحو بهتری بحران را مدیریت کنند. در صورتی که هیچ یک از این تدابیر اتخاذ نشده است؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که سناریو‌های محتمل بر رخداد آتش‌سوزی در تالاب میقان پیش‌بینی نشده است.

وی ادامه داد:، اما متأسفانه اتفاقی که رخ داده این است که فاجعه آتش‌سوزی اخیر از آتش‌سوزی دفعات پیشین نیز بزرگتر بوده و در وسعت بیشتری از تالاب میقان رخ داده است؛ بنابراین نه تنها آتش‌سوزی بهتر کنترل نشده، بلکه آسیب بسیار جدی‌تری به تالاب وارد شده و در مدت زمان کوتاهی، وسعت بسیاری از تالاب از بین رفته است. شواهد نشان می‌دهد که آتش‌سوزی اخیر بسیار بیشتر و گسترده‌تر از آتش‌سوزی دفعات پیشین خسارت وارد کرده است.

مدیرعامل مؤسسه محیط‌زیستی سبزاندیشان اراک اظهار داشت: باید بررسی کرد که علت آتش‌سوزی طبیعی است و یا به دست عوامل انسانی و عمداً رخ داده است. علت آتش‌سوزی دفعه پیشین به درستی بررسی نشده و مشخص نشد که علت آتش‌سوزی گذشته چه بوده است. چه بسا اینکه در صورت بررسی دقیق اگر مشخص می‌شد که علت آتش‌سوزی انسانی و عمدی است، باید با خاطیان برخورد‌های جدی صورت می‌گرفت تا دیگر شاهد تکرار مجدد ایجاد آتش‌سوزی توسط انسان‌ها در تالاب میقان نباشیم. چرا که عدم برخورد جدی و قانونی با عوامل انسانی سبب بروز مجدد آتش‌سوزی در تالاب می‌شود. همچنین اگر مشخص می‌شد که آتش‌سوزی طبیعی است، باید علل آن مورد بررسی قرار می‌گرفت تا با تدابیر مناسب و مقابله با عوامل طبیعی از بروز آتش‌سوزی تا حد امکان جلوگیری شود.

اخوان تصریح کرد: به هر حال فارغ از اینکه علت آتش‌سوزی، عوامل انسانی و یا عوامل طبیعی بوده است، باید سناریویی وجود داشته باشد برای آنکه تالابی مانند تالاب میقان که در گذشته دچار آتش‌سوزی شده و اکنون نیز دوباره چنین حادثه‌ای در آن رخ داده است، چگونه باید وقوع آتش در آن کنترل شود و دیگر گرفتار حریق نشود. شواهد نشان می‌دهد که از یک سو سناریویی وجود نداشته و از سوی دیگر تجهیزات و امکانات لازم تأمین نشده است. حتی برنامه‌ریزی خاصی برای چنین رخدادی انجام نشده است تا بتوانند به خوبی با آتش‌سوزی مقابله کنند و عمق آتش تا این حد فاجعه‌آمیز نباشد.

وی بیان داشت: موضوع دیگر اینکه باید نگاه کرد در لحظه چه اقداماتی می‌توان انجام داد. این موضوع نیز نشان می‌دهد که آمادگی کاملی وجود نداشته و مدیریت خوبی انجام نشده است. قاعدتاً آتش تا جایی که توان داشته، تالاب میقان را سوزانده است. اقداماتی هم که در راستای مقابله با آتش انجام شده موفق نبوده و نتوانسته به موقع آتش را مهار کند تا شاهد این حجم از آتش‌سوزی نباشیم.

مدیرعامل مؤسسه محیط‌زیستی سبزاندیشان اراک تأکید کرد: در راستای آینده‌نگری برای جلوگیری از وقوع مجدد آتش در تالاب میقان، باید بررسی شود چه تجهیزات و امکاناتی باید وجود داشته باشد تا از حوادثی که پتانسیل آن در استان مرکزی وجود دارد، جلوگیری شود؟! آیا این آمادگی وجود دارد یا خیر؟! آیا تجهیزات و امکانات موجود نسبت به گذشته بهتر و بروزتر شده است یا اینکه باید پیگیر بروزرسانی و تکمیل تجهیزات و امکانات باشیم.

شواهد نشانگر تغییر مسیر آب‌های ورودی تالاب میقان بدون مطالعات محیط‌زیستی است

مدیرعامل مؤسسه محیط‌زیستی بوم فناوران مرکزی با بیان اینکه در مورد حوادث مرتبط با آتش‌سوزی در درجه نخست باید منشاء آن‌ها دقیق‌تر مورد بررسی قرار گیرد، گفت: اینکه اگر صرفاً علت آتش‌سوزی را صاعقه بدانیم نوعی ساده‌انگاری واقعه است، چرا که زمینه‌های ایجاد آتش‌سوزی می‌تواند عامل انسانی بوده و در فرایند زنجیره عوامل، عامل طبیعی پایان‌بخش این زنجیره باشد. برای مثال این پرسش پیش می‌آید که چرا نیزار‌های منطقه تالاب میقان خشک شده بودند؟

حمیدرضا مهاجرانی افزود: در پاسخ به این پرسش باید عنوان کرد شواهد نشانگر تغییر مسیر آب‌های ورودی تالاب میقان بدون مطالعات محیط‌زیستی لازم بوده است؛ بنابراین انتظار دوستداران و فعالان محیط‌زیست از مسئولان این است که علاوه بر شفافیت بیشتر در بررسی و اعلام علل این حوادث و قرار دادن نتایج آن در معرض وجدان و افکار عمومی، اقدامات خود را بر اساس این مطالعات، اصلاح و بهبود ببخشند.

وی ادامه داد: از سویی دیگر سوابق آتش‌سوزی‌های عمده در تالاب میقان حاکی از نقش عامل انسانی در ایجاد آتش در دی ماه سال ۱۳۹۶ است. هر چند که طبق اعلام مقامات مسئول استان مرکزی، عامل آتش‌سوزی سال ۱۳۹۶ عامل انسانی تشخیص داده شد. اما هیچگاه مشخص و اعلام نشده است که این اقدام از سر بی‌احتیاطی اتفاق افتاده و یا به صورت عمدی رخ داده است.

مدیرعامل مؤسسه محیط‌زیستی بوم فناوران مرکزی اظهار داشت: هنگامی که مسئولان حاضر به اعلام نتایج نهایی بررسی‌های دقیق خود به مردم نباشند، زمینه شکل‌گیری شایعات در سطح جامعه فراهم می‌شود. برای مثال در زمان آتش‌سوزی سال ۱۳۹۶، این موضوع مطرح بود که آیا نیزار‌ها را به خاطر از بین بردن شرایط حضور پشه‌های خطرناک به آتش کشیده‌اند؟! یا اینکه برای خشک کردن حاشیه تالاب و از بین بردن پوشش گیاهی آن و با هدف تصرف زمین‌ها چنین خلافی را مرتکب شده‌اند؟! پاسخ این پرسش‌ها هیچگاه به صورت رسمی داده نشد.

مهاجرانی تصریح کرد: موضوع دیگر در خصوص تجهیزات اطفای حریق و همکاری بین‌بخشی در اطفای حریق است. آتش سوزی سال ۱۳۹۶ در روز رخ داده بود و تأمین هواپیمای آب‌پاش و اطفاء حریق هوایی با تأخیر بسیار انجام شد. پرسشی که از مسئولان مربوط باید پرسید این است که اگر آتش‌سوزی اخیر که در شب اتفاق افتاده است، اگر در روز رخ داده بود تجربه سال ۱۳۹۶ تکرار می‌شد؟! یا اینکه برای مدیریت اینگونه بحران‌ها چاره‌اندیشی لازم صورت گرفته است؟!

وی بیان داشت: امیدواریم اقدامات پیش از بحران، هنگام بحران و بعد از بحران با تکیه بر تجربیات علمی و فنی صورت گیرد و انتظار اصلی دوستداران و فعالین محیط‌زیست از مسئولان، اعلام شفاف بررسی‌های همه جانبه‌ای است که باید انجام شود. همچنین اقدامات همگرا توسط دستگاه‌های اجرایی، سازمان‌ها و ادارات مربوط باید با هدف هم‌افزایی باشد، نه اینکه سعی کنند همه چیز را عادی و طبیعی نشان دهند انگار که بشر هیچ نقشی در این حوادث ندارد. از سوی دیگر اینکه وانمود کنند که بهترین اقدامات در بهترین زمان‌ها و با مجهزترین امکانات لازم صورت گرفته است.

مدیرعامل مؤسسه محیط‌زیستی بوم فناوران مرکزی تأکید کرد: البته این بدان معنا نیست که زحمات ارگان‌های مختلف در زمان حادثه نادیده گرفته شود. اتفاقاً باید، فداکاری‌ها و تلاش‌های مسئولان و پرسنل سازمان آتش‌نشانی، ادارات کل حفاظت محیط‌زیست، منابع‌طبیعی و آبخیزداری و همچنین مدیریت بحران و سایر مسئولان در هر یک از این حوادث بیشتر مورد توجه قرار گیرد. همچنین تقدیر‌های لازم از تیم‌هایی که جلوی گسترش این آتش‌سوزی‌ها را گرفته‌اند، به عمل آید.