پشنهادها برای تحقق آرزویی بلند از زمان ملی شدن نفت

 مصباحی مقدم در نخستین نشست تخصصی بودجه بدون نفت که شامگاه یکشنبه در دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد با اشاره به ارایه گزارش بودجه از سوی رییس جمهور در خصوص بودجه بدون نفت، گفت: بنده برای نخستین بار این پیشنهاد را در مجلس ارائه کردم و در صحن مجلس مورد استقبال نمایندگان قرار گرفت.

وی اقتصاد بدون نفت و بودجه بدون نفت را دو موضوع متفاوت دانست و گفت: آرزوی داشتن اقتصاد بدون نفت بعنوان یک آرمان و آرزو عالی است اما کشور ما هنوز با آن فاصله زیادی دارد و ما ناگزیر هستیم همچنان از درآمد نفت برای اقتصاد کشور هزینه کنیم.

مصباحی مقدم در عین حال گفت: البته ما ناگزیر نیستیم بودجه خودمان را به نفت متکی کنیم و همین مسئله نیز از دیر باز و از زمان دکتر مصدق تاکنون به عنوان یک آرزوی بلند مطرح بوده که تاکنون تحقق پیدا نکرده است.

این نماینده مجلس با اشاره به اینکه در برنامه های سوم و چهارم توسعه به دنبال عدم وابستگی بودجه جاری با نفت بودیم، تصریح کرد: اما در شرایط فعلی می توان کل درآمدهای نفتی را از بودجه خارج کرد که براساس سیاست های اقتصاد مقاومتی باید به این سمت حرکت کنیم.

مصباحی مقدم با اشاره به رقم 837 هزار میلیارد تومانی بودجه سال 1394 کشور، در خصوص اینکه چگونه می توان اتکا بودجه را به نفت از بین برد وقتی رقم 224 هزار میلیارد تومانی بودجه عمومی دولت را که به اعتقاد وی بخش اعظم آن مربوط به شرکت های دولتی نظیر نفت، گاز، آب و فاضلاب و برق است، سئوال کرد که چرا این بودجه همواره از روند افزایشی برخوردار بوده است.

این عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس با بیان اینکه، برخی از شرکت ها از جمله نفت و گاز به بودجه نفت اتکا دارند و به هیچ وجه نمی توان آن را قطع کرد، اظهار داشت: شاید به صرفه باشد که بخش مهمی از درآمدهای نفتی را البته صرف نفت کنیم.

وی ضمن تاکید بر افزایش هرچه بیشتر سرمایه گذاری از نفت برای نفت، از عدم سرمایه گذاری مناسب در طول سال های گذشته در حوزه های مشترک نفت و گاز بین کشورمان و کشورهای همسایه جنوب و غرب، گفت: کشورهای همسایه مدت ها است که از میادین حوزه های مشترک نفتی در برخی از نقاط در حال استخراج و تخلیه منابع هستند در حالی که ما تقریبا در این مناطق عقب هستیم.

وی با اشاره به اینکه درآمدهای اقتصادی برای دستگاه های خاص مشخص است، گفت: البته همواره چنین نیست مثلاً برخی از دستگاه ها که درآمدهای اختصاصی دارند باید این درآمدها را به خزانه واریز کنند.

مصباحی مقدم با اشاره به منابع عمومی غیر اختصاصی که رقم 224 هزار میلیارد تومان برای سال آینده پیش بینی شده، گفت: در سال جاری این رقم 212 هزار میلیارد تومان پیش بینی شده بود اما عملکرد سال 93 نشان می دهد تنها 180 هزار میلیارد تومان آن قابل تحقق است.

مصباحی مقدم با تاکید بر اینکه، رقم 224 هزار میلیارد تومان بودجه منابع عمومی دولت برای سال آتی رقمی غیرواقعی است، گفت: اگر در سال جاری 180 هزار میلیارد تومان تحقق پیدا کند به طور قطع برای سال بعد نیز حداکثر200 هزار میلیارد تومان قابل تحقق خواهد بود که با این شرایط 12 درصد بیشتر رشد نخواهد کرد.

این نماینده مجلس گفت: البته اگر دولت در خصوص اقتصاد مقاومتی و استفاده از ظرفیت های خالی بخش های مختلف از جمله کشاورزی و صنعت و معدن رفتار بهینه داشت، می توانستیم شاهد رشد و یک جهش صادراتی نیز باشیم و بعنوان مثال در حال حاضر بخش صنایع کوچک و متوسط زیر 50 درصد ظرفیت کار می کنند.

مصباحی مقدم با اشاره به بودجه پیشنهادی دولت از درآمدهای نفتی در سال 94، گفت: دولت اعلام کرده 71 هزار میلیارد تومان در سال 94 از نفت درآمد کسب می کند که این رقم در سال جاری 77 هزار میلیارد تومان بود و علت کاهش این درآمد نیز کاهش شدید قیمت های نفت در بازار جهانی است.

این نماینده مجلس ادامه داد: در سال جاری هر بشکه نفت 100 دلار در نظر گرفته شد اما در ابتدای سال جاری به مجلس اعلام نکردند که شرایط قیمت نفت در آینده چگونه خواهد بود که در صورتی که اعلام می کردند، قیمت نفت کمتر از 100 دلار در بودجه بسته می شد.

مصباحی مقدم با بیان اینکه، براساس پیش بینی ها میانگین نفت در سال 93 حدود 90 دلار است، گفت:در صورتی که قیمت نفت به کمتر از 50 دلار و به حدود 43 دلار رسیده دولت با چه منطقی و قیمت نفت 72 دلاری را در بودجه سال 94 پیش بینی کرده است.

وی با اشاره به درخواست رییس جمهور از رهبر معظم انقلاب در خصوص برداشت 12 درصد از سهم صندوق توسعه ملی در سال 94 که رهبری هم به جهت همکاری مناسبی که در طول سال های گذشته با دولت ها داشته اند، با آن موافقت خواهند کرد، گفت: در صورتی که قرار باشد 71 هزار میلیارد تومان درآمد نفتی را از طرق دیگر به جز نفت تأمین کنیم باید گفت که این کار شدنی است.

مصباحی مقدم با بیان اینکه، اگر بند بودجه از نفت جدا شود، بسیاری از اقدامات خصمانه دشمنان کشور نیز خنثی خواهد شد، تصریح کرد: آنها فروش نفت، صادرات و حتی اخیرا ارز نفتی ما را نیز مدیریت کرده اند و حتی کار را به جایی رسانده اند که اگر از میز مذاکرات فاصله بگیریم، تحریم ها را تشدید خواهند کرد.

وی ادامه داد: آمریکایی ها اعلام کرده اند ایران می تواند در 3 ماه اول 700 هزار بشکه و در 3 ماه دوم 400 هزار بشکه و 3 ماه سوم تنها 100 هزار بشکه نفت صادرات داشته باشد که این نتیجه وابستگی به نفت است.

مصباحی مقدم با اشاره به اینکه در شرایط فعلی حتی ارز نفتی ما را نیز مدیریت می کنند، خاطرنشان کرد: کشورهای گروه 1+5 به ایران اعلام کرده اند چه مقدار از این ارز را می تواند برداشت کند و چه مقدار از این ارز باید در حساب های خارجی بماند.

مصباحی مقدم در خصوص از بین بردن اتکا بودجه کشور به نفت اشاره و قطع یارانه تمام اقشار جامعه به جز فقرا را یکی از این راهکارها ذکر کرد و با بیان اینکه، رقم سالانه 43 هزار میلیارد تومانی یارانه یک رقم نجومی است، افزود: رقم یارانه به میزان همان عددی است که ممکن است سال آینده از درآمدهای نفت محقق شود.

وی گفت: بنده معتقدم فقرا باید یارانه ای بیشتر از رقم فعلی بگیرند و حتی 20 درصد مورد حمایت کالایی قرار گیرند، ضمن آنکه با یک مدیریت اساسی می شود یارانه ثروتمندان را حذف کرد.

مصباحی مقدم با اشاره به اینکه، سازمان امور مالیاتی اعلام کرده سالانه حداقل 80 هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی در کشور اتفاق می افتد، به اصلاح قوانین مالیاتی به خصوص مالیات مستقیم در مجلس اشاره کرد و گفت: به طور قطع سازمان امور مالیاتی کشور تنها با افزایش پایه های مالیاتی و ایجاد شفافیت در داد و ستدها و معاملات بنگاه ها برای سال آتی این درآمد می توان 30 تا 40 درصد افزایش داشته باشد و این سازمان 86 هزار میلیارد تومان درآمد خواهد داشت.

وی گفت: ما نمی خواهیم ضریب مالیاتی را افزایش دهیم اما باید جلوی فرار مالیاتی را گرفت زیرا دولتی که نتواند در مقابل فرار مالیاتی ایستادگی کند در اداره امور ناتوان است.

وی، واگذاری طرح های عمرانی به بخش خصوصی کشور را از دیگر راهکارهای موجود به منظور مقابله با اتکا بودجه کشور به نفت ذکر کرد و ضمن تاکید بر غیر واقعی بودن بودجه 47 هزار میلیارد تومانی دولت در این خصوص، گفت: امسال پیش بینی عملکرد بودجه عمرانی 30 هزار میلیارد تومان بوده و تنها می توان با مشارکت بانک ها و صندوق توسعه ملی و اقدامات تشویقی میزان 17 هزار میلیارد تومان باقیمانده را از بخش خصوصی کمک گرفت.

مصباحی مقدم در خصوص راهکارهای دیگر قطع اتکا بودجه کشور به نفت، با اشاره به تاکید قانون هدفمند سازی یارانه ها مبنی بر رسیدن قیمت حامل های انرژی در طول پنج سال به حداقل 90 درصد قیمت فوب، تصریح کرد که در حال حاضر قیمت فوب انرژی پایین آمده است و به رقم مورد نظر نزدیک شده است.

وی گفت: باید با این راهکار و اصلاح 30 تا 40 درصدی حامل های انرژی بدون ایجاد شوک بتوانیم یک گام اساسی در خصوص کاهش اتکا به نفت برداریم تا حداقل 10 هزار میلیارد تومان از این بخش نیز درآمد داشته باشیم.

مصباحی مقدم با بیان اینکه، گران تر کردن حامل های انرژی اصلاح الگو مصرف را نیز به دنبال خواهد داشت، گفت: چرا باید ثروتمندان پرمصرف از بنزین، گاز، آب و برق یارانه ای و ارزان استفاده کنند در حالی که باید از این قشر تعرفه ها متناسب با قیمت تمام شده اینگونه خدمات باشد.

وی گفت: روشی که دولت یازدهم در خصوص اصلاح حامل های انرژی در پیش گرفته همان روش دولت های آیت الله هاشمی رفسنجانی و حجت الاسلام والمسلمین خاتمی است چرا که با اصلاح قیمت 20 تا 30 درصدی همچنان شاهد رشد مصرف حامل های انرژی هستیم.

مصباحی مقدم در بخش دیگری از سخنان خود درخصوص چگونگی شناسایی اقشار ثروتمند، گفت: ما می توانیم براساس اطلاعات موجود، پردرآمدهای جامعه نظیر پزشکان، مهندسین و یا کسانی که حداقل یک بار به سفر خارجی تفریحی رفته اند را جز اقشار ثروتمند محسوب کرده و آنها را از لیست حذف کنیم، این در حالی است که حتی مجلس پیشنهاد حذف افراد دارای درآمد بالای 2.5 میلیون تومان را مطرح کرد که براین اساس می توان گفت اگر شناسایی ثروتمندان مشکل است می توانیم فقرا را تشخیص دهیم که این کار بسیار راحتی است.


خوش چهره: راه برون رفت از مشکلات فعلی اقتصادی نگاه درونی به اقتصاد است

اما محمد خوش چهره از اقتصاددانان برجسته کشورمان مشکل فعلی دولت را در نگرش ها دانست و گفت: دولت فضا را در بازسازی مناسبات جهانی می بیند لذا با اینکه ما امیدواریم دولت در مذاکرات نتیجه بگیرید و موفق شود اما راه برون رفت از مشکلات نگاه درونی به اقتصاد کشور است.

این کارشناس برجسته اقتصادی کشورمان، اقتصاد حال حاضر کشور را به یک مصدوم تشبیه کرد و ضمن تاکید براینکه برای درمان این مصدوم ابتدا باید سطح بندی صورت گیرد، اظهار داشت: به طور حتم اقتصاد بیمار ما نیز نیازمند اقدامات آنی، کوتاه مدت و بلندمدت است.

وی با بیان اینکه، همواره نگران نامزدهای ریاست جمهوری به منظور اقدامات احتمالی آنی آنان به منظور درمان مشکلات اقتصادی کشور بوده است، گفت: اگر تشخیص اولویت ها به منظور رفع مشکل صورت نگیرد و موضوعات اقتصاد کشور را بر مبنای آنی، کوتاه مدت و بلندمدت دسته بندی نکنیم در واقع دچار یک خطای استراتژیک شده ایم.

این استاد دانشگاه با اشاره به تاکید رهبر معظم انقلاب در خصوص اقتصاد مقاومتی، گفت: اقتصاد مقاومتی یک بینش ونگرش است که باید در نظام تصمیم گیری، برنامه ریزی و سیاست گذاری کشور لحاظ شود.

وی با تاکید بر اینکه اقتصاد مقاومتی به هیچ وجه اقتصاد ریاضتی نیست و یک تاکتیک محسوب می شود، افزود: اقتصاد مقاومتی کاهش سطح ارائه خدمات و افزایش مالیات و همچنین منزوی کردن کشور نیست بلکه مفهوم آن ایمن سازی و مقاوم سازی اقتصاد و کاهش وابستگی های تهدیدزا است. ضمن اینکه همان طور که دنیا به ما نیاز دارد ما هم باید با دنیا در ارتباط باشیم.

خوش چهره وابستگی بودجه کشور به متغیر برون زا همچون نفت را خطرناک توصیف کرد و گفت: این درحالی است که اخیرا نیز میزان و قیمت فروش نیز از دست ما خارج شده است.

وی در ادامه، انجام اقدامات آنی به منظور کاهش هرچه بیشتر وابستگی بودجه به نفت را کاری اشتباه دانست و ضمن تاکید بر اینکه رسیدن به این هدف نیازمند یک پکیج است، تصریح کرد: به طور حتم وابستگی بودجه به نفت در طول سال های گذشته تعهداتی را بصورت ساختاری ایجاد کرده که هنر دولت در این است که اقدامات آنی در این خصوص را به اقدامات کوتاه مدت و میان مدت تبدیل کند.

خوش چهره با بیان اینکه، فضای سیاسی کشور به طور حتم در سال آینده شفاف تر خواهد شد و مذاکرات نمی تواند بدین شکل و بصورت ستاره دنباله دار مطرح باشد، گفت: واقعی کردن قیمت نفت، اصلاح درآمدهای مالیاتی و شیوه کنونی یارانه ها می تواند بعنوان یک اقدام کوتاه مدت از سوی دولت مورد استفاده قرار گیرد اما اقدامات مناسب اصلاحی در هرکدام از این حوزه ها ظرافت های خاصی را طلب می کند.

وی ضمن تاکید بر حرکت هرچه بیشتر اقتصاد کشور به سوی درآمدهای مالیاتی، این موضوع را بسیار منطقی دانست و با اشاره به مطالعات انجام شده درباره وضعیت درآمدهای مالیاتی در سایر کشورها، گفت: بیش از 98 درصد درآمد اقتصاد آمریکا از مالیات تامین می شود.

این کارشناس برجسته اقتصادی، افزود: دولت می تواند با استفاده از سیاست های پولی و مالی مناسب و افزایش پایه های مالیاتی بدون هیچگونه فشار مالیاتی رونق اقتصادی ایجاد و درآمدهای مالیاتی بیشتری را کسب کند در غیر اینصورت بدون ایجاد رونق اقتصادی و فعالان اقتصادی و مردم نسبت به پرداخت مالیات اعتراض خواهند کرد.

خوش چهره با تاکید براینکه، ظرفیت های خالی بسیاری در حوزه مالیاتی کشور وجود دارد و مالیات بعنوان یک ابزار بسیار مناسب به منظور برقراری هرچه بیشتر عدالت محسوب می شود، گفت: درحال حاضر حداقل 50 درصد بخش اقتصاد از پرداخت مالیات در امان هستند در صورتی که این بخش و جریانات سوداگری، دلالی و واسطه گری موجود در کشور تنها با یک خط موبایل میلیون ها تن کالا جابه جا می کنند.

این کارشناس برجسته اقتصادی از حذف یارانه پردرآمدها از ابتدای سال آینده با شیوه اثبات نیاز بعنوان یک راهکاری نام برد که دولت می تواند با کمک و همراهی مردم به منظور هدفمند کردن واقعی یارانه ها از آن بهره مند شود.


 صمصامی: نبود شفافیت اطلاعاتی مشکل جدی اقتصاد کشور است

اما حسین صمصامی دیگر کارشناس حاضر در نشست تخصصی بودجه بدون نفت با اشاره به نخستین بودجه ارائه شده از سوی دولت در سال 1327 شمسی، گفت: در آن برنامه 70 درصد بودجه جاری و 30 درصد عمرانی درنظر گرفته شده بود و مجلس وقت به این مسئله اعتراض کرد و دولت وقت نیز قول داد که برای سال بعد نفت را از بودجه خارج خواهد کرد.

وی افزود: قول دولت ها در خصوص قطع اتکا بودجه به نفت از سال 1327 تا امروز که 1393 است، همچنان پابرجاست و هیچگونه تغییری مبنی بر کاهش وابستگی بودجه به نفت صورت نگرفته و تازه در ابتدای راه هستیم.

صمصامی با بیان اینکه، تراز عملیاتی بودجه 46 هزار تومان منفی است، گفت: تلاش های بسیاری برای کاهش وابستگی بودجه به نفت صورت گرفته اما تمام این اقدامات صوری بوده چرا که مشکل اصلی هیچگاه شناسیایی نشده است و در طول سال های گذشته تنها نسخه های متفاوتی برای آن نوشته شده است.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به ایجاد حساب ذخیره ارزی در قانون برنامه سوم توسعه و صندوق توسعه ارزی و همچنین تغییرات صورت گرفته در شکل و شمایل بودجه نویسی مانند جداسازی بودجه جاری و عمرانی، این اقدامات را تنها ظاهری دانست و افزود: هیچیک از اقدامات صورت گرفته نتوانسته میزان وابستگی بودجه به نفت را کاهش دهد.

صمصامی به راهکارهای ارائه شده از سوی حجت الاسلام والمسلمین مصباحی مقدم در خصوص کاهش وابستگی بودجه کشور به نفت اشاره و خاطرنشان کرد: برخی از این راهکارها به خصوص اصلاح قیمت حامل های انرژی در سال های گذشته از سوی دولت مورد استفاده قرار گرفته است.

وی یکی از ایرادات کشور در حیطه مباحث نظری اقتصاد را اظهارات بدون مبنای کارشناسی عنوان کرد و با اشاره به آغاز سهمیه بندی بنزین و توزیع کارت های سوخت بدین منظور در سال 1386، گفت: انتقادات بسیاری از سوی تعداد زیادی از کارشناسان، نمایندگان و حتی مردم در خصوص اینکه چرا ثروتمندان از یارانه بنزین استفاده می کنند، وجود داشت.

وی با بیان اینکه این موضوع به تدریج برای خود ما هم بعنوان یک سوال ایجاد شد، گفت: ما تردید کرده بودیم که مبادا حجم زیادی از این بنزین یارانه ای از سوی ثروتمندان مصرف شود که بلافاصله از شرکت پخش فرآورده های نفتی که ریاست وقت آن را نعمت زاده وزیر فعلی صنعت برعهده داشت خواستیم میزان مصرف سوخت خودروهای مختلف را ارائه کند.

صمصامی ضمن جالب توصیف کردن نتایج آماری بدست آمده از میزان مصرف بنزین در خودروهای مختلف، گفت: حدود 60 تا 70 درصد بنزین از سوی خودروهای ارزان قیمت از جمله پیکان، پراید و وانت مصرف و 15 درصد مربوط به خودروهای سمند، پژو و تنها 8 درصد میزان مصرف بنزین خودروهای لوکس بود و این آمار در واقع یک بطلان بر اظهارات غیرکارشناسانه و احساسی برخی افراد در خصوص غیرهدفمند بودن مصرف سوخت در کشور بود.

این کارشناس اقتصادی بحث شفافیت اقتصادی را یکی از معضلات جدی کشور در طول سال های گذشته تا به حال عنوان کرد و ضمن تاکید بر اینکه حتی در کمتر از یکسال می توانیم با راهکارهای ارائه شده در این نشست وابستگی بودجه به نفت را از بین ببریم، گفت: این امر به طور حتم نیازمند یکسری لوازم است و گیر ما در همین مسئله نهفته است.

وی با بیان اینکه، امسال در بودجه تنظیمی از سوی دولت در بخش مالیات میزان 86 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده، به وضعیت درآمدی مالیات در سال جاری اشاره کرد و با اشاره به اینکه این رقم 70 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده بود، گفت: بیش از 90 درصد این درآمد تاکنون محقق شده و این درحالی است که برای سال 1392 رقم 49 هزار میلیارد تومان از مالیات درآمد داشته ایم که این افرایش نتیجه استفاده از راهکارهایی مانند ارزش افروده و افزایش نرخ مالیات است.

سرپرست اسبق وزارت اقتصاد با طرح این سوال که چرا 60 درصد فرار مالیاتی در کشور وجود دارد، این مسئله را یکی از دغدغه های خود در زمان تصدی گری وزارت امور اقتصاد و دارایی در دولت گذشته عنوان کرد و گفت: معضل کمبود درآمدهای مالیاتی در کشور تنها با ایجاد پایگاه های قوی اطلاعاتی در اقتصاد کشور رفع خواهد شد.

این کارشناس مسائل اقتصادی افزود: افزایش درآمد مالیاتی در کشور به طور حتم نیازمند شناسایی حرکت افراد، شرکت ها و بنگاه ها در چرخه بانک ها، بورس، گمرک و بیمه است.

وی گفت: هر کجا ما به دنبال شفافیت اقتصادی رفتیم، همه دست به دست دادند تا جلوی این کار را بگیرند و به طور حتم یکسری مفاسد اقتصادی در شبکه بانکی کشور است.

صمصامی در عین حال با اشاره به اقدامات مناسب وزارت اقتصاد و بانک مرکزی به منظور ایجاد پایگاه های اطلاعاتی و متصل کردن این پایگاهها به یکدیگر به منظور شفافیت هرچه بیشتر در اقتصاد کشور، تصریح کرد: متاسفانه وجود آنکه بیش از 80 درصد این کار انجام شده بود ابتر ماند و حتی اطلاعات موجود را از بین برده و پاک کردند که البته گفته می شود آن کار دوباره در دولت شروع شده است.

نخستین نشست تخصصی بودجه بدون نفت شامگاه دوشنبه با حضور غلامرضا مصباحی مقدم، محمد خوش چهره و حسین صمصامی در دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد.