کشف کتیبه ساسانی با موضوع آرزوی ازدواج مقدس برای یک بانوی ایرانی

ایلنا: یکی از زیباترین کتیبه‌های قرن اخیر از دوره ساسانی در مرودشت فارس با موضوع «آرزوی ازدواج مقدس برای یک بانوی ایرانی» کشف شد.

اخبار مربوط به کشف آثار باستانی و سنگ نوشته‌های متفاوت در کوهستان نقش رستم مرودشت در استان فارس، طی چند سال گذشته، همواره مورد توجه بسیاری از علاقمندان به رشته‌های باستان‌شناسی، تاریخ و زبان‌های باستانی قرار گرفته است. اما این بار «پژوهشگران بومی» خبر از کشف کتیبه جدیدی مربوط به اواخر دوره ساسانی دادند که به دیدگاه خودشان در یک سده گذشته، بی‌نظیر بوده است.

ابوالحسن اتابکی (دانش آموخته زبان‌های باستانی و دکتری تاریخ) از کشف کتیبه نادری با قدمتی حدود ۱۵۰۰ سال خبر داد که با همکاری فضلاله حبیبی (دانشجوی دکتری باستان شناسی) و نجمه ابراهیمی (کارشناس ارشد تاریخ) مورد شناسایی و خوانش قرار گرفته و کیفیت آن در مجله «آوای تاریخ» در تهران به چاپ رسیده است.

او اذعان داشت: نخستین واژه‌ای که ما در این سنگ‌نوشته با آن روبرو شدیم واژه «ازدواج با خویشاندان نزدیک» است که از ۲۵۰۰سال پیش، تفسیرها و تعبیرهای گوناگونی را در میان مغان ایرانی، مورخان باستان و پژوهشگران امروزی بوجود آورده است. واژه اوستایی xᵛaētuadaθa «خوئیت ودثه» (خوئیت=خویشاوند+ودثه=زناشویی) و در پهلویxwedodah «خویدوده» یا «خوئیتک دس» در بسیاری از متون اوستایی (از جمله «یسنای سیزدهم»، «ویسپرد» و «وندیداد») و متون پهلوی (کتاب‌ها و رساله‌های پهلوی «به خط پهلوی کتابی»، کتیبه کرتیر موبد اوایل دوره ساسانی به خط «پهلوی کتیبه ای») نام برده شده است.

وی گفت: همانگونه که زنده‌یاد شاهپور شهبازی در مقاله‌ای آشکار نموده، برداشت نادرست از واژه «خوئیت ک دس» به معنای «ازدواج با محارم» (خواهر یا مادر)، تنها تهمت ناروایی از سوی مورخان قدیم و برداشت نادرستی از این واژه، بوسیله مغانی بوده که سعی نموده‌اند رسم «ازدواج با محارم» را به خاطر منافع خویش در جامعه ایرانی گسترش دهند که از همان زمان، با مخالفت گسترده پیروان دین بهی زرتشتی و ایرانیان راستین روبرو شد.

اتابکی اذعان داشت: واژه «خویدوده» همانگونه که از ریشه‌شناسی آن برمی‌آید به معنای ازدواج با خویشاوندان نزدیک (عموزادگان و خاله زادگان) بوده که در منابع دین بهی زرتشتی و در میان ایرانیان کهن، امری مقدس، و برای حفظ پاکی خون (زاده شدن کودکی خوش اندام، خوش اخلاق، آزرم دار، خردمند، هنرپرور و توانا) به شمار می‌رفته است.

 نجمه ابراهیمی (کارشناس ارشد تاریخ) نیز در همین زمینه گفت: امروزه نیز ازدواج با خویشاوندان نزدیک، رسمی نیکو و در میان ایرانیان، فرهنگی بسیار زیبا و پسندیده به شمار می‌رود تا جایی که بن‌مایه‌های آن در ضرب‌المثل‌های ایرانی، رواج یافته است.

وی نمونه‌های بارز آن را چنین برشمرد: «پیوند عموزادگان و خاله زادگان از ازل در آسمان و بهشت بسته شده»؛ «آب از سر چشمه خوردن نیکوتر از پایین چشمه خوردن است»؛ «قوم و خویش نزدیک اگر گوشتت را بخورد، استخوانت را به دور نمی‌اندازد» و...

فضل اله حبیبی (دانشجوی دکتری باستان شناسی) نیز اظهار داشت: کشف این کتیبه دارای اهمیت زیادی در منابع باستان‌شناسی است؛ زیرا بر اساس خوانشی که از این کتیبه به عمل آمد، ما برای نخستین بار واژه «خویدوده» را «در کتیبه‌ای سنگی به خط پهلوی کتابی» بر بلندترین نقطه کوهستان نقش رستم کشف نمودیم که پیشتر این واژه به «خط پهلوی کتابی»، تنها در متون نوشتاری به نگارش درآمده بود نه بروی «یک سنگ نوشته».

 اتابکی نیز درباره اهمیت این کتیبه گفت: از آنجا که این سنگ‌نوشته به خاطر «یک بانوی ایرانی» به نگارش درآمده، بیانگر این موضوع است که ایرانیان باستان، احترام شایسته و قوانین ویژه‌ای برای آزادی زن و حقوق خانواده، قائل بودند. چنانچه در این سنگ‌نوشته نیز صفت بسیار شایسته‌ای برای یک بانوی ایرانی بکار گرفته شده است.

وی گفت ترجمه این کتیبه که ما برای نخستین بار مورد خوانش قرار دادیم، بدین شرح است: «ازدوج با خویشاوندان نزدیک، آرزویی (است) برای ایزدماه درخشان (زیبا)».