روزنامه جوان نوشت: روزنامه شرق در یادداشتی تلویحاً توصیه کرده که برجام نادیده گرفته شده و راه‌های دیگر امتحان شود. این توصیه البته در قالب یک فرض است؛ فرض اینکه برجام قرار نیست به سرانجامی برسد.شرق در این یادداشت با عنوان «ایران بی برجام» نوشته: «فرض کنیم اصلاً چیزی به نام برجام وجود ندارد و تحریم‌ها ماندنی است و از بین نمی‌رود. در چنین شرایطی چاره‌ای جز پیداکردن راه‌های بومی و غیرجهانی باقی نمی‌ماند. حداقل، این است که اقتصاد را با شرقی‌ها (چین و روسیه) و همسایگان ببندیم. با سیستم بانک جهانی هم عجالتاً کاری نداشته باشیم و با سیستم تهاتر، اقتصاد را پیش ببریم. خریداران نفت‌مان را به چین و یکی، دو کشور دیگر منحصر کنیم و برنامه‌ای برای توسعه بنویسیم که بیش از پیش به داخل متکی است. لازمه چنین رفتاری شاید این باشد که در برخی موارد، از اول چرخ را اختراع کنیم و بعضی کارها را از صفر شروع کنیم. خوب چه اشکالی دارد؟ اگر همین را باید انجام دهیم، بهتر از آن است که روزها سپری شود و فرصت‌ها از دست برود.»
مدح تعامل اقتصادی با چین هم در این یادداشت قابل تأمل است: «از آن‌سو، چین به‌عنوان یک قدرت اقتصادی برتر که در رؤیای ایستادن بر سکوی اول جهان است، می‌تواند در زمینه‌های مختلف، کمک‌حال ایران باشد. بدبینی تاریخی نسبت به چینی‌ها نیز در چند دهه اخیر، وجود ندارد. شاید به لحاظ بنیان‌های تفکر اقتصادی، شباهت‌هایی نیز با هم داشته باشیم. آن‌ها سختکوش‌اند و مردم ما نیز از چنین خصوصیتی برخوردارند. به‌علاوه تقریباً صنعتی در جهان وجود ندارد که چینی‌ها از آن بی‌نصیب باشند. همچنین ریسک‌هایی که در تعامل اقتصادی-سیاسی با اروپا و امریکا وجود دارد، بالفعل در ارتباط با چین متصور نیست. چینی‌ها البته مدلی برای اقتصاد خود طراحی کرده‌اند که به سمت سرمایه‌داری میل می‌کند؛ اما آن را کنترل کرده‌اند. هنوز هم قیمت تمام‌شده به دلایل مختلف در این کشور پایین است و این برای ما مغتنم است. در موضوع تهاتر نیز چین نیازمند به نفت است و شاید ترجیح بدهد آن را از طریق یک شریک مطمئن تأمین کند.»
جالب آنکه در انتهای یادداشت می‌خوانیم «اگر قرار است به برجام برنگردیم، چه بهتر که از آن فاصله بگیریم، وقت‌مان را تلف نکنیم و کار را یکسره کنیم. این خودش یک مانیفست تازه برای اقتصاد، سیاست و شاید فرهنگ ما باشد.».
اما آنچه نوشته شده، حرف تازه‌ای نیست. چه آنکه دولت رئیسی همانند همان توصیه‌هایی که طیف سیاسی حامی او به دولت سابق می‌کرد، معطل برجام نمانده و توصیه‌های یادداشت شرق همچون یافتن راه‌های بومی و تکیه به خود، توسعه تعامل اقتصادی با چین و روسیه و همسایگان‌مان را در دستور کار دارد و اجرایی کرده است. در واقع گویا مانیفست تازه روزنامه شرق برای کشور، چندان هم تازه نیست و کپی دست چندمی از نظرات و مواضع منتقدان دولت حسن روحانی است. اگرچه به نظر می‌رسد، پیشنهاد شرق بیش از آنکه یک توصیه یا پیشنهاد باشد، نوعی تجاهل و تمسخر سیاست همسایگی و نگاه به شرق دولت سیزدهم است که اگر غیر از این بود طعنه نمی‌زد که دولت رئیسی دنبال اختراع چرخ از نو است؟!
ارسال نظر
