مذاکره با ایران فرصتی تاریخی برای غرب است

دور دوم مذاکرات هسته ای میان ایران و گروه 1+5 (شامل آمریکا، روسیه، انگلیس، فرانسه، چین و آلمان) در مهلت هفت ماهه برای تدوین سند نهایی توافق، امروز برگزار می شود. این دور از گفت و گوها در حالی برگزار می شود که به رغم تلاش دو طرف برای پیشبرد دیپلماسی هنوز اختلاف هایی بین دو طرف وجود دارد.

سوم آذر امسال در سالگرد توافق اولیه ی هسته ای ایران و گروه 1+5 موسوم به «برنامه ی اقدام مشترک»، این توافق به مدت هفت ماه دیگر (تا دهم تیر 94-اول ژوییه 2015) تمدید شد. در این فرصت هفت ماهه پیش بینی شده است که در چهار ماه نخست، 2 طرف به توافق سیاسی دست یابند و در سه ماه بعدی، جزییات و ضمایم توافق را روی کاغذ به ثبت برسانند.

در ارتباط با چرایی تقدم رسیدن به توافق سیاسی، عوامل مداخله گر در روند مذاکره ها، سیاست های مسکو، کارشکنی های کشورهای عربی منطقه و رژیم صهیونیستی، تاثیر انتخابات آمریکا بر روند گفت و گوها و همچنین نقش و جایگاه آژانس بین المللی انرژی اتمی، گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا با حسن بهشتی پور کارشناس مسایل بین المللی و مدیر پیشین شبکه ی عربی زبان «العالم» به گفت و گو نشست.

وی بیشتر اختلاف های ایران و گروه 1+5 را بیش از آن که فنی و حقوقی بداند سیاسی دانست و بر لزوم رسیدن به توافق سیاسی تا اسفندماه تاکید کرد. بهشتی پور به دستاوردهای مثبت توافق ژنو برای ایران اشاره کرد و لغو تحریم ها از جانب غرب را مهم ترین اقدام اعتمادساز دانست. این تحلیلگر مسایل بین المللی به نقش دوگانه ی روسیه اشاره کرد که در برخی از موارد با غرب اشتراک داشته و در جاهایی نیز با ایران همراه بوده است. وی بر این باور است که امروز نیاز مسکو به تهران به خاطر اختلاف بر سر اوکراین و تحریم شدن از سوی غرب بسیار زیاد است.



در ادامه مشروح گفت و گوی ایرنا با حسن بهشتی پور آمده است؛

*** ایرنا: همانطور که در جریان هستید ایران و 1+5 پس از آنکه نتوانستند تا سوم آذر امسال به توافق نهایی دست یابند، گفت و گوها را برای هفت ماه دیگر تمدید کردند. در این میان این پرسش مطرح است که چه ضرورتی داشت که دو طرف این هفت ماه را به چهارماهه نخست برای توافق سیاسی و سه ماهه دوم برای توافق در زمینه مسایل فنی و حقوقی تقسیم کنند؟

** بهشتی پور: اختلاف های دو طرف به طور کامل سیاسی است. از نظر فنی بعد از گذشت بیش از یکسال از روند مذاکره ها، دو طرف سطح انتظارهای خود را از یکدیگر مشخص کرده اند و نقاط اختلاف طی هفت فصل مشخص شده است. به عنوان مثال موضوع نطنز، اراک و فردو هر کدام به عنوان یک فصل محسوب می شوند. موضوع مورد بحث و پر اهمیت بجز فردو، راکتور آب سنگین اراک است که آب سنگین جدا از این که پلوتونیوم تولید می کند که در سلاح های هسته یی می توان از آن استفاده کرد برای موارد دیگری غیر از مسایل هسته یی نیز کاربرد دارد. موضوع مورد بحث دیگر تجهیزات هسته یی (p1، p2، p3 تا p8) است که ایران نوع هشت آن را نیز آزمایش کرده است (هرچه عدد P بالاتر می رود قدرت«سو» نیز بیشتر خواهد شد و نشان دهنده ی این است که قدرت هسته یی ایران بالاتر رفته است). غرب بر روی این موضوع حساسیت دارد و به دنبال محدودسازی آن است.

فصل دیگر در رابطه با تحریم ها یا به عبارتی اختلاف بر سر چگونگی لغو تحریم ها است. ایران تمایل دارد که تحریم ها به صورت یکجا برداشته شود اما غرب اصرار به تعلیق تحریم ها دارد. اصرار غرب برای تعلیق به این دلیل است که اگر ایران دوباره به سمت غنی سازی حرکت کرد بتواند به سرعت واکنش نشان دهد.

بعد از گذشت حدود یک سال از فرایند مذاکره ها اکنون دیدگاه های دو طرف مشخص شده است. طرح هایی که برای حل مساله وجود دارد نیز بین طرف های مذاکره کننده مطرح و مورد بحث قرار گرفته است. بر روی بخش قابل توجهی از این طرح ها توافق حاصل شده است اما در اصلی ترین آن ها یعنی توان هسته یی ایران و موضوع تحریم ها هنوز توافقی صورت نگرفته است. غرب به توان هسته یی ایران نام «گریز هسته یی» داده است به این معنی که از زمان تصمیم ایران برای ساخت بمب هسته یی تا ساخت آن چه مدت زمانی طول می کشد. غرب در نظر دارد توان هسته یی ایران در حدی باشد که این فرایند حداقل یکسال زمان نیاز داشته باشد تا بتواند در این فرصت اقدام های دیپلماتیک و نظامی لازم را انجام دهد.

منظور از توافق سیاسی این است که اراده ی سیاسی وجود داشته باشد که بر روی موضوع های فنی و حقوقی که در هفت فصل طبقه بندی شده است از نظر سیاسی توافق شود. در توافقنامه نیز پرانتزها و نقطه چین های فراوانی وجود دارد که برای برداشته شدن آن ها باید اراده ی سیاسی وجود داشته باشد. لازمه ی رسیدن به توافق جامع و پایدار توافق سیاسی است که طرف های مذاکره کننده قول داده اند تا 10 اسفند به توافق سیاسی دست یابند.



*** ایرنا: مذاکره ها قبل از این به مدت چهار ماه تمدید شده بود که متاسفانه در پایان آن موعد مقرر توافق نهایی حاصل نشد. چه موانعی بر سر راه گفت و گوها قرار داشت که باعث تمدید هفت ماهه ی آن شد؟

** بهشتی پور: این که مذاکره ها برای هفت ماه دیگر تمدید شد به دو طرف بستگی داشت چرا که هنوز نگاه ایران و گروه 1+5 به یکدیگر نزدیک نشده است و آنها به رای و نظر مشترکی نرسیده اند. غرب به دنبال آن است که تحریم ها به عنوان اهرم فشار بر ایران مورد استفاده قرار گیرد از این رو آن ها قصد لغو تحریم ها را ندارند بلکه تنها تمایل دارند تنها بخشی از تحریم ها را به حالت تعلیق درآورند. این موضوع باعث خواهد شد که یک فرصت تاریخی از دست برود و آمریکا مسوول بی نتیجه ماندن مذاکره ها به حساب آید. پس در صورتی می توان به توافق نهایی امیدوار بود که طرف غربی به لغو تحریم ها اقدام کند.



*** ایرنا: لغو تحریم ها یکی از مهم ترین خواسته ی طرف ایرانی بوده که تاکنون جامه ی عمل نپوشیده است. باوجود برآورده نشدن این درخواست مهم، مذاکره ها تا به امروز چه دستاوردهای مثبتی برای ایران دربر داشته است؟

** بهشتی پور: ایران با ورود به مذاکره ها در قالب توافق ژنو در وهله ی اول جلوی تحریم های غرب را گرفت چرا که غرب برنامه ریزی کرده بود در ادامه ی تحریم های خود هر ماه مانع از فروش 200 هزار بشکه ی نفت ایران شود و صادرات نفت ایران را بعد از گذشت 6 ماه به صفر برساند. اول این که توافق ژنو جلوی گسترش تحریم ها را گرفت. دوم این که توافق هسته یی از اتحاد و یکپارچگی غرب کاست و در پیکره ی آن شکاف ایجاد کرد.

تاکنون ایران همکاری لازم را با قدرت های جهانی داشته و در فعالیت های خود نیز شفافیت لازم را نشان داده است. این موضوع تا جایی پیش رفته است که آلمان و فرانسه بر آمریکا فشار می آورند تا هر چه سریعتر از مانع تراشی بر سر رسیدن به توافق نهایی دست بردارد. بنابراین پرواضح است که میان گروه 1+5 اختلاف وجود دارد.

آغاز روند آزادسازی پول های بلوکه شده ی ایران در بانک های غربی یکی دیگر از دستاوردهای توافق ژنو است. هرچند که اموال بلوکه شده از دارایی های ایران محسوب می شود اما تلاش و پشتکار لازم بود تا آن ها را به کشورمان بازگرداند. بنابراین، براساس توافق ژنو بود که تیم مذاکره کننده ی ایران توانست هفت میلیارد دلار از این دارایی ها را بازپس گیرد. این مبلغ بخشی از دارایی های کشور است که می تواند در اقتصاد ایران مفید واقع شود.

توافق میان ایران و غرب باعث شد که بخشی از تحریم ها در حوزه ی پتروشیمی، فلزهای گرانبها، قطعات اتومبیل، هواپیما و غیره برداشته شود. متاسفانه به این دستاوردها توجه نمی شود و تنها جنبه های منفی توافق مورد تاکید قرار می گیرد.

ترمیم چهره ی ایران در عرصه ی بین المللی یکی دیگر از دستاوردهای دیپلماسی هسته یی است. ایران به خاطر همکاری هایی که با آژانس بین المللی انرژی اتمی داشته و این سازمان بین المللی نیز اقدام های مثبت و همکاری جویانه ی ایران را تایید کرده است بر نقش سازنده ی خود افزوده است. ایران از 18 سوال آژانس به 16 سوال اساسی آن پاسخ داده است و آژانس نیز پذیرفته است که این پاسخ ها قانع کننده است. امروز تنها 2 سوال باقی است که ایران در تلاش است تا به آن ها نیز پاسخ دهد.



*** ایرنا: رفتار روسیه به عنوان عضوی از اعضای گروه 1+5 همیشه مورد توجه تحلیلگران بوده است و برخی از ناظران سیاست های اعمالی و اعلانی مسکو را در قبال موضوع هسته یی ایران متناقض می پندارند. روسیه در مواجه با این موضوع در کدام سو حرکت می کند؟

** بهشتی پور: در این موضوع روسیه در 2 سمت حرکت کرده است. قسمت هایی با غرب اشتراک داشته و در جاهایی نیز با ایران همراه بوده است. من با این موضوع که می گویند روسیه به منافع خودش توجه می کند انتقاد دارم. کدام کشور به منافع خود توجه نمی کند؟ مشکل آن است که ایران باید در این توافق منافع 6 کشور را تامین کند. به این معنی که منافع ایران مخل منافع این 6 کشور نباشد در غیر این صورت جلوی رسیدن به توافق گرفته می شود و هر کدام از این کشورها توانایی ایجاد اختلال در رسیدن به توافق را دارند.

نقش روسیه دوگانه است. جایی با ایران و در جایی دیگر با غرب بوده است. روسیه در هفت قطعنامه یی که تاکنون علیه ایران تصویب شده رای مثبت داده است. در آن قطعنامه ها از ایران خواسته شده بود که غنی سازی را متوقف کند و همچنین از کشورهای دیگر خواسته شده بود که از فروش تجهیزات نظامی و تجهیزات مربوط به ساخت موشک به ایران خودداری کنند. بنابراین روسیه به مواردی که مربوط به توان هسته یی ایران است به اتفاق آرا رای داده زیرا منافع خود را در همسو بودن با غرب دیده است. اگر ایران غنی سازی اورانیوم را ادامه دهد برای خرید اورانیوم به روسیه محتاج نخواهد بود این در حالی است که روسیه صادر کننده ی اورانیوم غنی شده است بنابراین نمی خواهد مشتری خود را از دست بدهد از طرفی نیز نمی خواهد خطر هسته یی در کنار کشورش شکل گیرد.

جنبه ی مثبت روسیه این است که در تمام قطعنامه ها مانع از دور زدن تحریم ها توسط برخی از کشورها شده است. به عنوان مثال در قطعنامه ها نفت، بانک مرکزی ایران جزو تحریم ها نبود اما غرب آنها را نیز تحریم کرد. چین و روسیه در مقابل این که غرب نفت و بانک مرکزی را در تحریم های ایران بیاورد مقاومت کردند. در قطعنامه یی دیگر ایران به فصل هفتم منشور سازمان ملل برده شد. این فصل مربوط به کشورهایی است که تهدید کننده ی صلح و امنیت محسوب می شوند (طبق فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد، شورا قدرت گسترده یی برای ارزیابی تصمیم های گرفته شده در وضعیت های تهدید صلح جهانی، تخطی از رویه های صلح یا اعمال خشونت و زور در سطح جهانی دارد. در چنین وضعیت هایی، کار شورا محدود به توصیه نمی شود و می تواند اقدام های جدی مانند استفاده از نیروهای مسلح نظامی برای نگهداری یا بازگرداندن صلح و امنیت جهانی انجام دهد). این موضوع برای ایران تبعاتی به دنبال داشت و این روسیه بود که ایران را در بند 41 نگاه داشت (براساس ماده 41 منشور، شورای امنیت می تواند تصمیم بگیرد که برای اجرای تصمیم های آن شورا مبادرت به چه اقدام هایی که متضمن بکار بردن نیروی مسلح نباشد لازم است. همچنین می تواند از اعضای سازمان ملل متحد بخواهد که به این قبیل اقدام ها شامل متوقف ساختن تمام یا قسمتی از روابط اقتصادی و سیاسی دست یازند). برای اولین بار است که کشوری به فصل هفت منشور سازمان ملل می رود و بدون جنگ و خونریزی از آن خارج می شود.

روسیه با 2 سال قبل تفاوت های زیادی دارد چرا که خود این کشور نیز تحریم شده است. روسیه به دنبال آن است که در صحنه ی بین الملل از کشورهایی که منتقد سیاست های غرب هستند اتحاد مشترک ایجاد و موضع خود را تقویت کند. از این رو «ولادیمیر پوتین» رییس جمهوری این کشور به منظور دنبال کردن منافع ملی کشورش به عربستان، ترکیه و سایر کشورها سفر کرده است. ایران می تواند نقش سازنده یی در تقویت موضع روسیه داشته باشد بویژه در یکسال گذشته روسیه به دنبال این بوده است تا توازنی در مناسبات ایجاد کند تا از یک سو از نظر اقتصادی به ایران نزدیک باشد و از سوی دیگر به غرب نشان دهد که اگر مشکل ایجاد کند با کشورهایی مانند چین، هند و دیگر کشورها جبهه مشترکی علیه منافع آن ها ایجاد خواهد کرد.



*** ایرنا: همان طور که از صحبت های شما بر می آید در میان گروه 1+5 شکافی عمیق وجود دارد که یک طرف آن آمریکا و طرف دیگر آن روسیه است. البته این شکاف می تواند یکپارچگی گروه 1+5 را از بین ببرد و موضع ایران را در برابر آن ها تقویت کند. اما عمیق تر که نگاه کنیم این شکاف می تواند به نتیجه رسیدن مذاکره ها را با چالش مواجه کند. با توجه به این شکاف سیر مذاکره ها به کدام سو می رود؟

** بهشتی پور: ایران پیش از این هیچ توضیحی در ارتباط با توان هسته یی به جامعه ی بین المللی ارایه نمی کرد و سیاستی در پیش گرفته شده بود که حل و فصل موضوع هسته یی را با مشکل مواجه کرده بود. اکنون ایران شفاف سازی لازم را انجام داده و محدودیت ها، کنترل ها و نظارت های بیشتر را پذیرفته است. به این دلیل بعضی از مقام های کشورهای مذاکره کننده با ایران بر این باورند که ادامه ی روند تحریم ایران بی اساس است. مقام های گروه 1+5 به این نتیجه رسیده اند که 10 سال فشار و اعمال تحریم ها نه تنها باعث کاهش تجهیزات ایران نشده است بلکه این تجهیزات افزایش نیز یافته اند. اکنون کمترین دستاورد مذاکره ها این است که دست کم تجهیزات ایران ثابت مانده است.

از طرف دیگر این چالش و ناهماهنگی بین اعضای گروه 1+5 باعث نمی شود که رسیدن به توافق مشکل شود زیرا آن ها علاوه بر داشتن منافع فردی، منافع جمعی نیز دارند و به آن توجه می کنند. اختلاف بوجود آمده به نفع ایران است زیرا زمانی که این کشورها با یکدیگر متحد شوند فشار علیه ایران بیشتر خواهد شد. اختلاف موجود بین گروه 1+5 ناشی از عملکرد ایران است چرا که ایران با شفاف سازی طرف مقابل را خلع سلاح کرده و بهانه را از آن ها گرفته است.



*** ایرنا: با وجود این شفاف سازی ها چرا ایران نتوانسته است تاکنون اعتماد غرب را جلب کند مگر نه این است که گزارش های ماهانه و فصلی آژانس از اقدام های اعتمادساز ایران حکایت دارد. این موضوع بیش از آن که واقعیت داشته باشد به یک بازی سیاسی شبیه نیست؟ آیا اتهام بخاطر خرید تجهیزات برای راکتور اراک در این زمره جای نمی گیرد؟

** بهشتی پور: در اینجا 2 موضوع مورد بحث است. آژانس در گزارش های ماهانه ی خود تایید می کند که ایران توافق ژنو را نکته به نکته عملی کرده است یعنی هیچ موردی از تخلف در توافق ژنو دیده نمی شود. چندی پیش خبری مبنی بر خرید قطعات از سوی ایران منتشر شد که این جزو تحریم نیست و بحث راه اندازی و توسعه ی پروژه است. ایران به موضوع هایی زیر عنوان مطالعات یا «اتهامات ادعایی» متهم شده است. طبق این مطالعات، ایران به تلاش برای ساخت چاشنی های انفجاری متهم شده است و باید پاسخگو باشد. ایران به این سوال ها پاسخ داده است اما از میان پاسخ های ایران سوال های جدیدی توسط غرب مطرح شده است که کشور ما باید به آن ها نیز پاسخگو باشد. ایران باید فرصت کافی برای پاسخگویی به این سوال ها را داشته باشد. این سوال ها نه مرتبط با توافق ژنو بلکه مربوط به سال 2003 میلادی است.

عناصر اطلاعاتی 10 کشور برای ایران سناریوسازی کردند و آن را در قالب 18 سوال به آژانس تحویل داده اند. اکنون آژانس به دنبال پاسخ برای این سوال ها است. ایران تاکنون به 16 سوال پاسخ داده است اما 2 سوال هنوز باقی است که یکی مربوط به چاشنی های انفجاری از راه دور و دیگری تلاش ایران برای فعالیت های شماتیک ساخت کلاهک های هسته یی در پارچین است. غرب بر این باور است که در پارچین به صورت آزمایشگاهی انفجارهایی صورت گرفته است و اصرار دارد که باید از این محل بازدید شود اما ایران این مساله را تکذیب کرده است.



***ایرنا: آیا آژانس یک قاضی بی طرف و منصف است و تاکنون نسبت به ایران منصفانه عمل کرده است؟

** بهشتی پور: آژانس یک سازمان بین المللی معتبر است. در صورتی که ایران بخواهد اعتبار آژانس را زیر سوال ببرد اعتبار خود را زیر سوال برده است. آژانس به طور قطع سیاسی است و از برخی کشورها تاثیرپذیری دارد اما یک نهاد بین المللی معتبر است. ایران نمی تواند این نهاد بین المللی را زیر سوال ببرد به این دلیل که کشورمان در نظر دارد حق مسلم خود را که انرژی هسته یی است از طریق آژانس مطالبه کند. ایران باید بجای این که به اساس آژانس نقد داشته باشد سیاسی کاری و عملکرد آژانس را زیر سوال ببرد. کشورمان هیچگاه نباید به اساس سازمان ملل نقد کند زیرا در آن تریبونی برای صحبت با دیگر کشورها دارد و از آژانس استفاده های خوبی می کند.



*** ایرنا: مهم ترین درخواست ایران از غرب و بخصوص آمریکا لغو تحریم هاست نه تعلیق آن، چرا غرب تا این حد در برابر خواست ایران ایستادگی می کند؟

** بهشتی پور: تحریم ها به سه دسته تقسیم می شوند. دسته ی اول که تحریم تجهیزات نظامی است. ایران 35 سال است که از این نظر تحریم شده است و دیگر به دنبال لغو این تحریم ها نیست. به این معنی که لغو این تحریم ها نکته ی مثبتی است اما در صورت لغو نشدن نیز آسیبی به ایران وارد نمی شود زیرا در این زمینه به خودکفایی رسیده است.

دسته ی دوم تحریم تجهیزات هسته یی است. در این زمینه نیز ایران به خودکفایی لازم دست یافته است اما ایران از لغو این تحریم ها استقبال می کند. با لغو این تحریم ها ایران به فناوری نوین دست پیدا می کند. از طرفی لغو این تحریم ها برای غرب نیز نکات مثبتی به همراه دارد از این جهت که می تواند با دیدن تمام تجهیزاتی که به ایران وارد یا از آن خارج می شود به ایران اعتماد کند.

دسته ی سوم تحریم -به عنوان اصلی ترین تحریم ها- تحریم های اقتصادی است. یعنی فروش نفت ایران، بانک مرکزی، سوئیفت (بانکداری الکترونیک در سوییس است که می توان از این راه نقل و انتقال های پولی انجام داد) و غیره را دربر می گیرد. این بدترین نوع تحریم در چند سال گذشته است و ایران در پی لغو آن ها است. این تحریم ها بسیار ناجوانمردانه علیه ایران اجرا شد زیرا کشورمان نه تنها تهدید کننده ی صلح نیست بلکه به امنیت منطقه نیز کمک کرده است چرا که عملکرد ایران این موضوع را ثابت می کند. برای کره ی شمالی که بمب هسته یی دارد و به آزمایش آن ها نیز مبادرت می کند چنین تحریم هایی وضع نشده است زیرا غرب با این کشور زمینه ی ارتیاطی ندارد.

ایران معتقد است سرمایه گذاری بلندمدت همیشه بهتر است به این دلیل که سرمایه گذار نباید همیشه نگران آینده باشد. برای جذب سرمایه گذاری و همکاری بیشتر تحریم ها باید به صورت کامل لغو شود اما تعلیق نیز گامی به سوی جلو است.



***ایرنا: آیا موضع گیری سرسخت غرب و در صدر آن آمریکا در برابر لغو تحریم ها می تواند سیاسی باشد؟

** بهشتی پور: بله؛ آمریکا نگران گریز هسته یی ایران است. بنابراین سر باز زدن این کشور از لغو تحریم ها علیه ایران نوعی اقدام سیاسی است. با اعتماد 2 طرف به یکدیگر بسیاری از مسایل و مشکل های پیش رو حل می شود. با وجود گذشت یکسال از مذاکره ها هنوز اعتماد لازم بین طرف های مذاکره کننده بوجود نیامده است. در داخل کشور اعتمادسازی را به وادادگی تعبیر می کنند در صورتی که این اقدام ها شفاف سازی است و لازم است از سوی ایران انجام شود. طرف مقابل نیز باید انعطاف هایی از خود نشان دهد.



*** ایرنا: از چهار نوع تحریم علیه ایران، دو تحریم از سوی آمریکا صورت گرفته است. آیا پیروزی حرب جمهوریخواه در انتخابات میان دوره یی کنگره ی این کشور، تاثیری بر روند آتی گفت و گوها خواهد گذاشت؟

**بهشتی پور: کنگره ی آمریکا اختیارهای محدودی دارد و رییس جمهوری این کشور هم می تواند تصمیم های کنگره را وتو کند و هم می تواند مصوبه های کنگره را به حالت تعلیق درآورد. بنابراین از این جهت جای هیچ گونه نگرانی نیست. تصویب هر لایحه یی در کنگره نیازمند کسب دو سوم آرا است و در صورت نرسیدن به حد نصاب، رییس جمهوری 180 روز می تواند آن را معلق نگهدارد. اگر ایران با آمریکا به توافق برسد کنگره از یک سو با رییس جمهوری این کشور و از سوی دیگر با متحدان آمریکا همچون اتحادیه ی اروپا -که این توافق را امضا کرده اند- دچار اختلاف خواهد شد.



*** ایرنا: همان طور که اشاره کردید روش تصویب یک لایحه در کنگره ی آمریکا به دست آوردن دو سوم آرا است که به راحتی به دست نمی آید. از طرفی قانون اساسی این کشور حق وتو -که بر اساس آن 180 روز تصمیم های کنگره معلق نگهداشته می شود- در اختیار رییس جمهوری است. آیا درباره ی نقش کنگره در مذاکرات هسته یی بزرگنمایی نمی شود؟

** بهشتی پور: آمریکا از این موضوع به عنوان اهرم فشار استفاده می کند. در داخل ایران نیز عده یی وجود دارند که تمایلی به ارتباط با آمریکا ندارند. از نظر این گروه آمریکا همیشه محکوم است. این عده از ابتدای مذاکره ها بر این باور بودند که توافق صورت نمی گیرد به این دلیل کنگره را بزرگ جلوه می دهند. در این مرحله 2 رویکرد به وجود می آید. اول این که اجازه دهیم مخالفان نارضایتی خود را نشان دهند به این دلیل که موضع ایران در توافق ژنو تقویت می شود. به این ترتیب ایران می تواند نشان دهد که عده یی مخالف رسیدن به توافق هستند. رویکرد دوم این است که به واقع این افراد مردم را به هراس می اندازند و نمی دانند که تا چه حد رسیدن به توافق خوب برای کشور مهم است. این گروه بر این باورند که تیم مذاکره کننده در نظر دارد به هر قیمتی به توافق برسد که اگر این گونه بود نشست وین به نتیجه رسیده بود.



*** ایرنا: مذاکره های هسته یی از سال گذشته تا به امروز نشان داد که برخی از تابوها شکستنی هستند؛ از تماس تلفنی دو رییس جمهوری ایران و آمریکا گرفته تا نشست های دوجانبه ی وزرای امور خارجه ی آن ها؛ به نظر شما امکان دارد تابوهای دیگری که تا به امروز مطرح بوده اند در جریان مذاکره ها شکسته شوند؟

** بهشتی پور: این موضوع ها از اول نیز خط قرمز نبودند. خط قرمز ایران غنی سازی اورانیوم بود که محکم بر سر آن ایستاده است. مذاکره به معنی رابطه و کوتاه آمدن از حقوق نیست. مذاکره یی که مجوز داشته باشد خط قرمز نیست و مجوز این رابطه را رهبر معظم انقلاب صادر کرده است. به عنوان مثال درصد غنی سازی خط قرمز محسوب نمی شود بلکه این خود غنی سازی است که خط قرمز است. غنی سازی به صورت نمایشی نیز مدنظر ایران نیست بلکه کشورمان داشتن غنی سازی را به صورت جدی دنبال می کند.

آنچه خط قرمز است در طول زمان خط قرمز باقی می ماند. خط قرمز غرب جلوگیری از ساخت بمب هسته یی توسط ایران بود که البته ایران به دنبال آن نیست. خط قرمز ایران نیز غنی سازی اورانیوم است و غرب این موضوع را پذیرفته است و ایران حدود یکسال است که غنی سازی خود را از سر گرفته است. مذاکره کردن به معنی انعطاف داشتن در امتیاز گرفتن و امتیاز دادن است اما راجع به مسایل موشکی که خط قرمز ایران است هیچگونه مذاکره یی صورت نمی گیرد.



*** ایرنا: پس همان طور که اشاره کردید اگر روابط ایران و آمریکا را در زمره ی خطوط قرمز به حساب نیاوریم گفت و گوهای مستقیم و دوجانبه ی ظریف و کری در وین چه تاثیری بر پیشبرد گفت و گوهای هسته یی خواهد گذاشت؟

** بهشتی پور: پرونده ی مسایل ایران و آمریکا بسیار قطور است پس لازم است که دو طرف تنها بر موضوع هسته یی -که مهم ترین آن هاست- تمرکز کنند. مذاکره ی دوجانبه تاثیر چشمگیری در حل مسایل دارد. در طول یکسال گذشته تاثیر این نوع مذاکره به طور کامل مشهود بود. اگر در گذشته بجای واسطه هایی همچون عمان، ایران و قدرت های بزرگ زودتر وارد مذاکره می شدند روند مذاکره ها دقیق تر و سریع تر پیش می رفت. این مذاکره ها زیر نظارت رهبر معظم انقلاب است و ایشان از آن حمایت می کنند و ریز این مذاکره ها به شورای عالی امنیت ملی ارسال می شود که البته مذاکره با این ویژگی ها امر مطلوب و درستی است.

به نظر من به جز مذاکره، هیچ راهکار دیگری برای برطرف کردن مسایل بین ایران و قدرت های بزرگ وجود ندارد. البته باید در داخل ایران بر اقتصاد مقاومتی و این که اتکای کمتری بر تولید و صادرات نفت داشته باشد تاکید شود چرا که ممکن است غرب با مشاهده ی چنین اقدام هایی، از تحریم ها به عنوان اهرم فشار استفاده نکند.



*** ایرنا: موضع رژیم صهیونیستی و برخی از کشورهای عربی منطقه از جمله عربستان از زمان تصویب توافق ژنو بر همگان آشکار است. آن ها در نشست وین 8 چه اندازه در به نتیجه نرسیدن مذاکره ها و تمدید مجدد آن مداخله داشته اند؟

** بهشتی پور: کشورهای عربی منطقه بخصوص عربستان سعودی در موقعیتی نیستند که بتوانند روند مذاکره ها را زیر تاثیر خود بگذارند اما با مخالفت های خود می توانند بر طرف غربی مذاکره کننده فشار وارد کنند. طبیعی است که عربستان تقویت موقعیت ایران را به عنوان یک کشور رقیب تحمل نمی کند و تلاش می کند به هر نحوی که شده از شکل گیری توافق نهایی جلوگیری کند. به هر حال عربستان نمی تواند تاثیر تعیین کننده یی بر فرایند مذاکره ها داشته باشد.

وضعیت رژیم صهیونیستی با کشورهای عربی متفاوت است. اسراییل جدا از این که در کنگره ی ایالات متحده لابی قدرتمندی به نام «آیپک» دارد در رسانه های جهان نیز از جایگاه ویژه یی برخوردار است. پس رژیم صهیونیستی نقش تعیین کننده یی در مذاکره ها دارد. این رژیم به دنبال فشار بر آمریکاست تا واشنگتن بر موضع گیری تندتر خود بیفزاید و امتیازهای بیشتری را از ایران طلب کند. این تحریک ها به بهانه ی اهمیت امنیت اسراییل صورت می گیرد که با دست یافتن ایران به فناوری هسته یی امنیت این رژیم به خطر خواهد افتاد.



*** ایرنا: آیا پس از رسیدن به توافق نهایی احتمال بهبود روابط میان ایران و این کشورهای عربی وجود دارد یا خیر؟

** بهشتی پور: باید برای کشورهای عربی توضیح داد که تقویت موضع ایران چه نتیجه یی خواهد داشت. کشورهای عربی نیاز دارند که بدانند ایران به عنوان قدرت منطقه یی رو در رو یا در کنار آن ها قرار دارد. از سوی دیگر رابطه باید دو طرفه باشد. ایران اراده ی انجام این کار را دارد و با کشورهایی مانند عمان، قطر و کویت این رابطه را تا حدودی برقرار کرده است و تنها کشورهای بحرین، عربستان و امارات باقی مانده اند. ایران باید اقدام های اعتماد ساز را برای روابط خود با این کشورها انجام دهد.



***ایرنا: آیا دولت روحانی با مبنا قراردادن شعار تعامل سازنده با کشورهای منطقه و جهان، اقدامی در این راستا انجام نداده و گامی برای بهبود روابط با کشورهای عربی برنداشته است؟

** بهشتی پور: ایران برای ایجاد رابطه با عربستان اقدام هایی انجام داده اما عربستان تاکنون تمایلی به ایجاد رابطه نداشته است. البته می توان جلسه هایی برگزار کرد و در این جلسه ها راهکارهایی برای بهبود رابطه ارایه داد. در سیاست گفته می شود که همسایه ها قابل انتخاب نیستند به این دلیل باید برای پیشبرد اهداف با آن ها رابطه یی دوستانه داشت.

نوع رفتار عربستان به طرز برخورد ایران بستگی دارد. اگر مقام های ایران از موضع قدرت با عربستان برخورد کنند و به آن ها اهمیت ندهند دشمنی بین دو کشور بیشتر خواهد شد اما اگر به نحو بهتری با عربستان برخورد شود روابط تاحدودی بهبود خواهد یافت. ایران باید با کشورهای همسایه نیز رفتاری مشابه رفتار با غرب داشته باشد. بهبود روابط ایران و عربستان به نفع هر دو کشور است زیرا زمینه های دخالت غرب در کشورهای منطقه از بین می رود.



*** ایرنا: پیش بینی شما از آینده ی مذاکره ها در چند ماه آتی چیست؟ آیا تلاش و اراده ی دو طرف موانع را برای رسیدن به توافق سیاسی از میان برمی دارد؟

**بهشتی پور: ایران و غرب اراده ی جدی برای رسیدن به توافق دارند و تمام تلاش خود را می کنند تا اسفندماه به توافق سیاسی دست یابند. پیش بینی می کنم که 70 درصد احتمال رسیدن به توافق سیاسی در این مدت وجود دارد.