مرور دو نزاع پارلمانی در ایران؛ از مدرس تا مطهری

مجلس شورای ملی و مجلس شورای اسلامی در ادوار مختلف شاهد فراز و فرودهای بسیاری بوده اما برخی رویدادهایش ماندگار شده‌اند. مجلس را خانه ملت نامیده‌اند و البته وظیفه سنگین عصاره فضائل ملت بودن را نیز بر دوش خود می‌کشد؛ مجلسی که گاهی رفتار نمایندگانش در شان ملت نیست.

«نزاع‌های پارلمانی» از دیرباز جزء پر توجه‌ترین اخبار حواشی مجالس بوده است. آنچه در پی می‌آید، دو برش از تاریخ دعواهای پیش آمده در مجلس است؛ سعی شده با بررسی روایات و منابع تاریخی، گزارشی از دو رویداد متفاوت اما با رویه‌ای مشابه بدون هرگونه قضاوت ارائه شود.

برداشت اول

مجلس پنجم ملی (1302 خورشیدی): فراكسیون تجدد به رهبری «سیدمحمد تدین» و فراكسیون سوسیالیست به رهبری «سلیمان میرزا» در قضیه جمهوری با سردار سپه تبانی داشتند و قبلاً به او قول داده بودند كه وی را به ریاست جمهوری برسانند؛ اكثریت نمایندگان مجلس نیز با دخالت نظامیان، از طرفداران رضاخان انتخاب شده‌ بودند.

حسن مدرس در دفاع از میرزا هاشم آشتیانی (از رهبران اقلیت محلس و علما متنفذ تهران) و در پاسخ به اکثریت، سیدمحمد تدین را مخاطب قرار داد و گفت: تدین می‌کوشد جنگ بیرون از مجلس را که عبارت از جمهوری‌خواهی (رضاشاه) است و همه تلاش‌ها و سینه‌چاک کردن‌ها برای آن است، به درون مجلس بکشاند.

تدین هم تمام حرف‌های مدرس را اشتباه دانست و تاکید کرد که وی حرف‌های خصوصی خود را مطرح می‌کند و او باید سخنان خود را پس بگیرد. مدرس هم برداشت‌های تدین را غلط ارزیابی کرد و گفت اگر انتخابات تهران مشکل داشته باشد، به دلیل اینکه دارای یک رویه مشخص است، به همه نمایندگان پایتخت مربوط می شود نه به شخص آشتیانی.

در این هنگام تدین با تحکم گفت: نوبت تو نیز به زودی فرا می رسد. مدرس پاسخ داد: بنده و آشتیانی و صد تن امثال بنده فدای این جنگ‌های بیرونی می‌شویم.

در ادامه بحث، تدین از صندلی خود بلند شد تا از مجلس خارج شود و با اشاره او، فراکسیون تجدد و نیز موتمن‌الملک (رئیس مجلس) از جا برخاست و مجلس را به تنفس فراخواند.

پس از آنکه جلسه تعطیل شد، نمایندگان به اتاق‌های فراکسیون خود رفتند. اما مدرس به عنوان سخنگوی اقلیت، باقی‌مانده نطق خود را در اتاق تنفس ایراد کرد و ظاهرا به دلیل حمله‌ای که به رضاخان کرده بود، دکتر حسین بهرامی (احیاء السلطنه) در حالی که نمایندگان فراکسیون‌های مختلف مشغول بحث و تبادل نظر بودند، به تحریک تدین، سیلی محکمی به صورت مدرس نواخت که از شدت آن عمامه مدرس بر زمین افتاد، متقابلاً سیلی محكم‌تری نیز از جانب سید محی‌الدین مزراعی وكیل شیراز به ضارب زده شد؛ به تعبیر حسین مکی (نماینده ادوار مجلس ملی)، «صدای این سیلی مانند رعد در تهران و اطراف آن منعکس و پراکنده شد».

برداشت دوم

مجلس نهم شورای اسلامی (1393 خورشیدی): علی مطهری در جلسه علنی امروز (21 دیماه) در نطق میان‌دستور خود با تبریک میلاد پیامبر اسلام(ص) با اشاره به عملکرد سازمان صداوسیما گفت: متاسفانه صداوسیما در این‌باره در مقایسه با بزرگداشت جشن ملی چون نوروز٬ بسیار ضعیف عمل کرده است.

مطهری در ادامه نطق خود به حصر خانگی مهدی کروبی، میرحسین موسوی و زهرا رهنورد اشاره کرد و گفت: این موضوع بر اساس قانون‌اساسی، غیرقانونی است. ادامه نطق مطهری با تذکر سید محمدحسن ابوترابی‌فرد (نایب رئیس اول مجلس) همراه بود که وی متقابلا گفت: «بهتر است آقای ابوترابی این تذکر را پس از نطق به من می ‌داد».

 بین صحبت‌های مطهری، در حالیکه میکروفن او برای ادامه نطق هفت دقیقه‌ای باز شده بود٬ نمایندگان با فریادهای مکرر «دو – دو»، اجازه شنیدن صدای مطهری را ندادند و مطهری توضیح داد که رایش در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 88 به محسن رضایی بوده است.

صحبت‌های ابوترابی‌فرد٬ آغاز فریاد‌های برخی نمایندگان مانند نادر قاضی‌پور (نماینده ارومیه)٬ صفر نعیمی‌رز (نماینده آستارا)، حسینعلی حاجی دلیگانی (نماینده شاهین‌شهر، میمه و برخوار) و سید مهدی موسوی‌نژاد (دشتستان) بر سر نماینده مردم تهران در خانه ملت بود که با اعلام مکرر «دو – دو»، اجازه شنیدن صدای مطهری را ندادند و با شعارهای «فتنه‌گر» و «منافق» پای تریبون، نطق مطهری را قطع کردند و به سمت وی هجوم بردند.

در این حال، تعدادی از نمایندگان سعی داشتند علی مطهری را از پشت تریبون پایین بکشند٬ اما مطهری همچنان قصد داشت به نطق خود ادامه دهد. با ادامه صحبت‌های مطهری که در جایگاه ناطق ایستاده بود، جمع زیادی از نمایندگان اطراف وی حلقه زدند.

درگیری نیز بین فتح‌الله حسینی (نماینده قصرشیرین، سرپل ذهاب و گیلانغرب) و عزیز اکبریان (نماینده کرج) با علی مطهری در صحن علنی مجلس پیش آمد. عابد فتاحی (نماینده ارومیه) در این درگیری جلوی مطهری ایستاده بود تا نگذارد نمایندگان به او  نزدیک شوند. نمایندگانی همچون مسعود پزشکیان (نماینده تبریز، آذرشهر و اسکو)٬ موسی‌الرضا ثروتی (نماینده بجنورد، جاجرم، مانه، سملقان و گرمه) و جواد جهانگیرزاده (نماینده ارومیه) نزد مطهری رفتند تا از وی دلجویی کنند.

ابوترابی‌فرد (که ریاست صحن را برعهده داشت) پس از برهم خوردن نظم مجلس، تنفس کوتاهی اعلام کرد تا بیش از این، جو پارلمان متشنج نشود. بعد از این جریانات، خبرنگاران از صحن علنی مجلس به بیرون هدایت شدند. در ادامه این ماجرا ابوترابی‌فرد اعلام کرد مطرح کردن این نوع صحبت‌ها در فضای کنونی مجلس مصلحت نیست و شما نیز باید شان نمایندگی خودتان را حفظ کنید و در این راستا با همه نمایندگان همکاری و هماهنگی داشته باشید.

اما علی مطهری، نماینده مردم تهران در حالی که هیچ مستعمی نداشت، تا پایان وقت نطق میان دستور خود (حتی در زمانی که ابوترابی‌فرد تنفس اعلام و برای زمان کوتاهی پارلمان را تعطیل کرد) همچنان بر مواضع خود باقی ماند و پشت درهای بسته صحن علنی پای تریبون ایستاد.