کنترل کرونا با دوبار واکسن محقق نمی‌شود/لزوم مطالعه ابعاد اجتماعی کووید-۱۹ در دراز مدت

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: هرچند که در کشور ما، وضعیت واکسیناسیون چه به‌لحاظ تامین واکسن و هم به‌دلیل میزان مصرف آن، سبب کاهش قابل توجه میزان ابتلا و مرگ ناشی از کووید شده است، اما لازم است که کووید در کشور ما به معنی واقعی کنترل شود و مرگ و میر به صفر برسد و باید تلاش کنیم تا این شرایط حفظ شود و این هدف، صرفا با دو بار تزریق واکسن محقق نمی‌شود.

به گزارش ایسنا، دکتر یونس پناهی در اولین کنگره ملی «رصد اجتماعی پاندمی کووید ۱۹ »، ضمن خشنودی از اقدامات رصدخانه اجتماعی کووید ۱۹ و دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در زمینه ابعاد اجتماعی کووید، گفت: بررسی ابعاد اجتماعی کووید در درازمدت، قطعا مورد حمایت وزارت بهداشت قرار می‌گیرد.

پناهی ضمن عرض خداقوت به متخصصان و محققان دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و رصدخانه اجتماعی کووید ۱۹ که موضوع کاربردی بررسی ابعاد اجتماعی کووید را پیگیری می‌کنند، گفت: هر از گاهی نظام بهداشت و درمان مورد امتحانات درمانی قرار می‌گیرد که پدیده کووید نیز از جمله آنها بود.

وی با اشاره به اینکه پاندمی کووید ۱۹ از ابتدا، چهار پیام جدی داشت، افزود: در ابتدای همه‌گیری کووید، به‌نظر می‌آمد موضوع بیماری، منطقه‌ای باشد و کشور چین به مدیریت آن می‌پردازد، ولی اینطور نبود و همه دنیا را درگیر کرد و نشان داد که در مقابله با بیماری‌های نوپدید، باید همه کشورهای دنیا آمادگی مقابله را داشته باشند.

پناهی ادامه داد: از طرفی، همه کشورها در ابتدای پاندمی، دنبال درمان‌های دارویی بودند و خیلی به مقوله پیشگیری توجه نمی‌کردند، ولی بعد با شناخت بیشتر ویروس، مشخص شد که باید پیشگیری بر درمان مقدم باشد و هزینه برای پیشگیری، سرمایه‌گذاری در این زمینه است که باید به آن توجه جدی شود، همان‌طور که در ایران با اجرای وسیع برنامه واکسیناسیون، آمار ۷۰۰ تا ۸۰۰ مرگ در روز، به کمتر از ۵۰ مورد رسیده است و این برنامه با رعایت اصل پیشگیری و رعایت پروتکل‌های بهداشتی از سوی مردم، تاثیرگذاری بیشتر خواهد داشت.

لزوم انجام تحقیقات در عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت درمان کرونا

وی همچنین اظهار کرد: نگرش رشته‌های تحصیلی جهت پشتیبانی از مدیریت بحران‌هایی مانند کووید، در ابتدای پاندمی بر علوم پزشکی استوار بود و توجهی به دیگر ابعاد جامعه که می‌توانستند از بیماری متاثر بشوند، نشده بود. درصورتی که این همه‌گیری ضمن داشتن ابعاد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، چالش‌هایی در روابط بین الملل نیز ایجاد کرد.

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، درباره راهکارهای مسائل مطرح شده نیز گفت: یکی از نگرانی‌های ما، هزینه‌های گران برای تحقیقات است و لذا، باید به ارزان تمام شدن اقدامات پیشگیری و درمان توجه شود تا هزینه قابل توجهی به جامعه تحمیل نشود. ضمن آن‌که در کنترل کووید، ارزیابی‌های زیادی مانند داروهای تجویزی برای درمان این بیماری و عوارض مختلف آن انجام شد، ولی هم اکنون باید رصد شود که چه درمان‌هایی دارای عوارض کوتاه و بلندمدت هستند.

پناهی، همچنین به تغییر شیوه زندگی مردم در اثر پاندمی کووید ۱۹ اشاره کرد و افزود: همه‌گیری کرونا به‌دلیل قرنطینه طولانی‌مدت و عدم مراجعه بیماران غیرواگیر به کلینیک‌ها و عدم کنترل سلامتی خود، باعث افزایش بیماری‌های غیرواگیر شده که می‌تواند تهدیدی برای سلامتی جامعه محسوب شود و باید با رصد این وضعیت، برنامه مربوطه تدوین و اجرا شود.

وی ادامه داد: بحث اجرای برنامه واکسیناسیون که در برخی کشورها مانند ژاپن، خوب اجرا شد و اثربخشی داشت و یا مانند افریقا، خوب نبوده، قابل رصد و بررسی است و اینکه عدم تمایل مردم به واکسن و یا مسایل پیرامون آن مورد بررسی قرار بگیرد.

وی اظهار کرد: هرچند که در کشور ما، وضعیت واکسیناسیون چه به‌لحاظ تامین واکسن و هم به‌دلیل میزان مصرف آن، سبب کاهش قابل توجه میزان ابتلا و مرگ ناشی از کووید شده است، اما لازم است که کووید در کشور ما به معنی واقعی کنترل شود و مرگ و میر به صفر برسد و باید تلاش کنیم تا این شرایط حفظ شود و این هدف، صرفا با دو بار تزریق واکسن محقق نمی‌شود.

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت با اشاره به سه پلتفرم واکسن های تولید شده در ایران، افزود: این پلتفرم‌ ها که کارایی و ایمنی آنها به‌لحاظ علمی و تخصصی تایید شده است، نشان می‌دهند که مسیر قابل قبولی در این زمینه طی شده و ادامه آن منجر به چه نتایجی خواهد شد.

لزوم مطالعه ابعاد اجتماعی کووید-۱۹ در دراز مدت

پناهی، بررسی و مطالعه ابعاد اجتماعی کووید در درازمدت را نیز لازم دانست و گفت: در حوزه اجتماعی کووید، ابعاد کوتاه مدت و درازمدت وجود دارد که کوتاه مدت آن، مانند تعطیلی مدارس، بازار و کاهش روابط اجتماعی است که تحت تاثیر کووید تجربه کردیم و اما ابعاد درازمدت آن می‌تواند پیدایش بیماری‌های جهش‌زا و یا بیماری‌های غیرواگیر باشد که باید مورد بررسی و رصد قرار بگیرند.

وی در همین زمینه افزود: از عوارض درازمدت حوزه اجتماعی و روانی کووید، تاثیر پاندمی کووید بر روابط اجتماعی مردم است که سبب بیماری‌هایی مانند افسردگی و اضطراب شده که در نهایت صدمات طولانی مدت بر زندگی افراد می‌گذارد.

وی در عین حال گفت: ممکن است که در آینده مردم دنیا مجبور باشند که با این بیماری، زندگی کنند و این سبب متاثر شدن زندگی مردم از تبعات این بیماری خواهد شد.

پناهی افزود: کشور ما دارای بنیه فرهنگی قوی است که در حوادث و بحران‌ها خیلی خوب عمل می‌کنیم و این شرایط هم جنبه مثبت دارد و هم منفی. به‌طوری که وقتی نشان می‌دهد ما مرد مبارزات هستیم، خوب است؛ ولی از سویی بد است، چون نشان می دهد که ما منتظر می شویم تا یک حادثه یا بحرانی اتفاق بیفتد و بعد برای مقابله با آن وارد عمل می‌شویم. درصورتی که باید همیشه یک قدم از بحران جلوتر باشیم و آن، با پیشگیری از حوادث امکان‌پذیر خواهد بود.

 وی تصریح کرد: رصد این شرایط سبب خواهد شد که مشکل را قبل از اینکه به ما برسد، حل کنیم و خوشبختانه دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی که ترکیبی از گروه‌های پزشکی مانند ژنتیک، پرستاری، روان‌شناسی و روان‌پزشکی و علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی را دارد، می‌تواند در این زمینه بررسی کرده و تهدیداتی را که به‌واسطه بیماری‌ها به‌صورت عام و برخی بیماری‌ها به‌صورت خاص خواهیم داشت، مورد رصد قرار بدهند تا با ایجاد آمادگی در این زمینه، هزینه کمتری به جامعه تحمیل شود.

در این کنگره همچنین دکتر حمیدرضا خانکه، رئیس دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و رئیس رصدخانه اجتماعی کووید ۱۹ به ارائه تعاریف سلامت اجتماعی با نگاه فردی، جامعه سلامت‌ساز و عوامل تاثیرگذار بر سلامت که اگر کم توجهی به آن بشود، تبعات ناعادلانه خواهد داشت، پرداخت.

وی با اشاره به آخرین آمار مبتلایان در دنیا که ۲۹۶ میلیون نفر است و بیش از ۵ میلیون فوتی داشته است، گفت: در کشور ما نیز تاکنون حدود ۶ میلیون نفر مبتلا داشتیم که ۱۳۱ هزار تن فوت شده‌اند. شرایط کنونی ایران به نسبت کشورهای پیشرفته دنیا، از وضعیت خوبی برخوردار بوده و جزو کشورهای سفید دنیا تلقی می‌شود.

میزان تمایل به واکسن زدن کاهش یافته است

خانکه با نمایش جداول مربوط به آخرین آمار مربوط به واکسیناسیون در کشورهای مختلف دنیا، افزود: شاخص نابرابری اجتماعی و نابرابری در دسترسی به واکسن در دنیا وجود دارد، ضمن آنکه مقاومت در مقابل تلقیح واکسن در کشورهای گوناگون مشاهده می شود.

وی اظهار کرد: ایران هم اکنون مانند کشور آلمان حدود ۷۰ درصد واکسن زده است و وضعیت کشور ما در میانگین جهانی، از سطح بالایی برخوردار است و در مقایسه با کشورهای همسایه، بهتر هستیم، اما بر اساس مطالعات انجام شده، میزان تمایل به استفاده از واکسن از فروردین ماه امسال که ۸۶ درصد بوده، نسبت به شهریورماه امسال که ۶۴ درصد را نشان داده، روند کاهشی داشته است که می‌تواند تاثیر فعالیت رسانه‌های کمتر تخصصی و با نفوذتر در جامعه باشد که باید به‌عنوان یک هشدار مورد توجه قرار بگیرد.

وی افزود: شاخص نسبت تعداد کشته‌ها به ۱۰۰ مورد مثبت، در ایران عدد دو است که تقریبا با جامعه جهانی برابری می‌کند و این درحالی است که در کشور ، میزان ۸ و بالاتر را هم تجربه کرده‌ایم.

خانکه با اشاره به چالش‌های اقتصادی کووید که دنیا و ما با آن‌ها روبه رو شدیم، تصریح کرد: مطالعات نشان می‌دهد که حوزه‌های مختلفی همچون حوزه حمل و نقل، هتل‌ها، رستوران‌ها و بیمارستان‌ها از کووید متاثر شدند و حوزه هایی که کمتر از کووید متاثر شدند، مدیریت عمومی، برق، پل و ارتباطات است و این درحالی است که هتل‌ها، خرده فروشی‌ها و عمده فروشی‌ها وابسته به حاکمیت هستند. بیمارستان‌ها بویژه بیمارستان‌های خصوصی بشدت از کووید متاثر شدند، چرا که عمل‌های جراحی و مراجعات بیماران غیرواگیر انجام نشده و یا کاهش پیدا کرده است.

در سال گذشته ۲۳ درصد افراد شغل خود را به خاطر کرونا از دست دادند

وی در مورد نتایج بررسی‌های مربوط به افرادی که شغل خود را در اثر شیوع کرونا از دست دادند، گفت: در سال ۹۹، ۲۳ درصد افراد کلا شغل خود را در اثر کووید، از دست داده‌اند که خانم‌ها و شهرنشینان بیشترین آمار را در این جمعیت دارند.

وی افزود: ما برنامه حمایت اجتماعی قوی از سوی دولت نداشتیم و یا اعلام نکردیم و بیشتر گروه‌های بسیج و داوطلبان، طرح شهید سلیمانی و خیرین بودند که کمک می‌کردند، ولی در کشورهای توسعه یافته تا ۷۶ درصد، کشورهای با درآمد متوسط تا ۳۷ درصد کمک مالی به افراد نیازمند داشتند و کشور ما تا ۱۷ درصد کمک کردند.

رئیس رصدخانه اجتماعی کووید ۱۹ نتایج بررسی تبعات اجتماعی کووید از نظر وضعیت درآمدی شهروندان را ارائه کرد و گفت: حدود ۵.۳ درصد شاغلین ما، درآمدشان کاهش پیدا کرده و یا از دست دادند که جامعه شهرنشین در این آمار بیشتر از روستائیان صدمه دیده‌اند و از نظر حمایت مالی دولت، حدود ۷ درصد از تولید ناخالص ملی برای حمایت از آسیب دیدگان ناشی از کرونا هزینه شده است و در مقابل این ۷ درصد، به میزان ۷۲ درصد توفیق و موفقیت در درمان داشته است.

حمایت صرفاً پرداخت پول نیست

خانکه از اقدامات حمایتی کشورها سخن گفت که بیشتر حمایت‌های مستقیم مالی، معافیت‌های مالیاتی و پرداخت وام بوده، ولی باید در نظر داشت که حمایت، صرفا پرداخت پول نیست، همانطور که در کشورهای دیگر، به اشکال مختلف کمک شده است و در کشور ما نیز باید به این حمایت‌ها فکر کنیم تا تبعات اجتماعی و روانی ناشی از کووید را کاهش دهیم.

وی مقایسه کشورها در هزینه‌کردشان از تولید ناخالص را در این زمینه بیان کرد و افزود: ما به نسبت سهمی که از تولید ناخالص ملی هزینه کردیم، وضعیت خوبی داریم و این ناشی از مشارکت خوب مردم بوده، ضمن آنکه عملکرد حاکمیت و دولت و حجم زیاد واکسنی که تامین شد و حرکت جهادی دولت و ارگان‌های همکار برای انجام واکسیناسیون را نمی‌توان نادیده گرفت، اما مردم نیز همکاری و تبعیت خوبی داشتند و فقط ۱۲ تا ۱۵ درصد مردم به تلقیح واکسن تمایل نشان نمی‌دهند، درصورتی که کشور آلمان با جمعیتی مشابه ایران و هزینه‌کرد ۲۳ درصد از تولید ناخالص کشورش در کرونا، به اندازه ایران موفق نبوده و ۳۵ درصد از مردم این کشور هنوز تمایل به استفاده از واکسن ندارند.

وی استفاده از آموزش مجازی را اتفاق خوبی دانست، ولی به مشکلات مردم در این ارتباط به‌لحاظ امکانات لازم و یا آگاهی و سواد استفاده از این سیستم آموزشی پرداخت که به عقیده او، این شرایط فرصتی است که نباید از دست داد، بلکه می‌توان به این مشکلات فائق آمد و از مزایای آموزش‌های مجازی استفاده کرد.

خانکه به چالش‌های اصلی کووید نیز پرداخت و گفت: یافته‌های علمی در دوران کووید، متضاد و متفاوت بودند و رسانه‌ها با انعکاس آنها، در مواقعی باعث شدند که مردم در سردرگمی قرار بگیرند، عدم حمایت و یا کمبود حمایت اجتماعی نیز از چالش‌های کووید بود، به‌طوری که مطالعات ما نشان داد که حمایت اجتماعی کافی نداشتیم و بحث خستگی بیش از حد نظام سلامت و بی انصافی نسبت به کادر درمان از دیگر چالش‌هاست.

به‌گفته وی، «مدیریت نامناسب منابع و توزیع نامناسب، عدم تبعیت همه نظام سلامت از پروتکل‌های تدوین شده، لزوم توجه به سلامت روان مردم که از کووید متاثر شده‌اند»، از دیگر چالش‌های اصلی کووید است.

وی در بیان مهمترین چالش‌ها و آسیب‌پذیری مدیریت کرونا در ایران، به " لزوم اطلاع رسانی شفاف در جامعه، محدودیت مدیریت کرونا در مناطق مختلف با توجه به شرایط و لزوم اعطای اختیارات لازم به مسئولان محلی، حمایت مالی و مدیریت تماس‌ها و اطلاع رسانی" اشاره کرد و گفت: اما به نظرم هم اکنون در مورد «اُمیکرون» اطلاع رسانی خوبی صورت نمی گیرد و باید منابع اطلاعاتی خود را تقویت کنیم.

خانکه به شاخص های بازگشایی در جهان اشاره کرد و گفت: در ایران اتفاق خوبی که افتاد، بازگشایی‌ها را به مسئولان مراکز آموزشی و دانشگاه ها سپردند، اما آنچه که مهم است، نظارت بر اجرای صحیح شاخص‌هاست تا سیاستگذاری‌ها در مسیر درست انجام شود.

وی همچنین، "تمایل کم مردم به تزریق دز دوم و سوم واکسن کرونا و واکسن هراسی در بعضی از گروه‌ها، یا تصورات نادرست مانند اینکه کرونا را بهانه‌ای برای تورم و سیاسی کردن جامعه می‌دانند" را از جمله چالش‌های کووید ذکر کرد.

دلایل عدم تمایل برخی از مردم به واکسن

رئیس رصدخانه اجتماعی کووید ۱۹ به مطالعه انجام شده در دو فاز، جهت بررسی میزان تمایل مردم به تزریق واکسن اشاره کرد و افزود: این مطالعه در فروردین ماه و مردادماه امسال انجام شد و برخی از چالش‌های استخراج شده از این مطالعه، "عدم تمایل به تزریق واکسن، کاهش اعتماد اجتماعی، عدم اطمینان به اثربخشی واکسن، عدم اعتماد نسبت به ماهیت واکسن، ناباوری و بی اعتمادی نسبت به واکسن، تردید در تاثیرگذاری واکسن و یا ایمنی افراطی که با تزریق واکسن، نسبت به رعایت پروتکل‌های بهداشتی و استفاده از ماسک بی‌توجه می‌شوند و در خصوص تسهیلات در زمینه واکسن " است که با تکرار این مطالعه و اجرای آن بصورت کوهورت می‌توان مقایسه بهتری در این خصوص داشت.

خانکه بر اساس مطالعات انجام شده، مداخلات غیردارویی مانند مدیریت کووید در ارتباط با مدارس، تجمعات، مشاغل پرخطر را بسیار تاثیرگذار دانست و گفت: در این مداخلات، از ۱۰ تا ۵۰ روز تاثیرگذاری و کاهش ابتلا و مرگ و میر قابل مشاهده است و مدیریت مؤسسات آموزشی تاثیر زیادی دارد.

وی، مشکلات شایع روانی و اجتماعی ناشی از کووید را بیان کرد و افزود: استرس، ترس، وسواس و دیگر مشکلات شایع روانی و اجتماعی ناشی از شرایط کرونایی، احساس تنهایی و نبودن تعاملات اجتماعی و خانوادگی است.

رئیس رصدخانه اجتماعی کووید ۱۹ تاکید کرد: پژوهش‌ها در دنیا تمایل بسیار وحشتناکی به موضوع کووید پیدا کرده‌اند و حوزه‌های دیگر فراموش شدند که لازم است پژوهش در دیگر حوزه‌ها نیز انجام شود و در نهایت، حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر، زنان، سالمندان و افرادی که بیماری‌های زمینه ای دارند، به دلیل تاثیرپذیری این گروه ها مورد توجه قرار بگیرد.

خانکه در بیان توصیه‌های لازم برای رفع چالش‌ها، گفت: اطلاع رسانی شفاف، توجه به ابعاد اجتماعی، روانی و اقتصادی، نیاز به انجام و ارزیابی مدیریت خطر و توجه به نتایج مثبت ناشی از پاندمی که اجرای برنامه دورکاری در ادارات و سازمان‌ها، استفاده از آموزش‌های مجازی برای ادامه تحصیل دانشجویان که سبب توسعه امکانات الکترونیک در کشور شد، از جمله نکات مثبت در دوران کرونا بود.

وی، استفاده از امکانات ارتباطی از راه دور برای برگزاری گردهمایی‌ها و نشست‌ها و بویژه بهره گیری از اساتید خارجی که با برقراری ارتباطات از راه دور، از مسائل پیرامون سفر و اقامت این اساتید در ایران جلوگیری می‌کند و در داخل کشور نیز به کاهش سفرهای غیرضرور منجر خواهد شد، لازم دانست.

وی در پایان سخنانش بر این نکته تاکید کرد که واکسیناسیون قادر به کم کردن ابتلا و مرگ و میر و پیشگیری از انواع جدید کرونا خواهد شد.

این کنگره ملی دارای شش پنل علمی تحت عناوین « چالش های سیاست کنترل پاندمی کووید ۱۹، پیامدهای پاندمی کووید ۱۹ در جمعیت آسیب پذیر، نابرابری‌ها در پاندمی کووید ۱۹ و چالش ها و موانع پذیرش واکسیناسیون، چالش‌های سلامت روانی اجتماعی در پاندمی کووید ۱۹ و چالش های سلامت اجتماعی در پاندمی کووید ۱۹ » است که توسط متخصصان و محققان از دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور ارائه می‌شود.

بنابر اعلام روابط عمومی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، این کنگره دو روزه به صورت حضوری در سالن اجتماعات احمدی روشن دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و از طریق لینک   https://connect.uswr.ac.ir/csms   به صورت مجازی در حال برگزاری است.