۵ راهبرد ایران در رابطه با افغانستان

یک استاد ژئوپلیتیک دانشگاه با تشریح راهبردهای جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با مسئله افغانستان در تمامی ابعاد این موضوع پیشنهاد کرد که کمیته‌ای به نام کمیته راهبردی افغانستان در دستگاه دیپلماسی تشکیل شود و همه مسائل از نظر ژئوپلیتیکی، سیاسی و... مورد بررسی قرار گیرد زیرا مسئله افغانستان امروز بسیار مهم است و دنیا به آن توجه دارد.

عبدالرضا فرجی راد در گفت و گو با ایسنا در تحلیلی درباره این که راهبرد جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با تحولات افغانستان چیست؟ گفت: همان طور که می دانید امروز افغانستان با دیروز و روزهای قبل تر تفاوتی نکرده و به نظر بنده دولتی هم در این کشور شکل نگرفته حتی خود طالبان گیج هستند.

وی تصریح کرد : اتفاقی هم که در کابل افتاد برخلاف این که انتظارش را نداشتند یکدفعه همه چیز فرو پاشید و در حال حاضر در یک سر درگمی به سر می برند لذا باید توجه داشت که ایران در این مقطع چه کاری را باید انجام دهد.

این استاد دانشگاه افزود: اولین نکته این است که ایران باید صبر کند تا ببیند در افغانستان چه اتفاقی در روزهای آتی می افتد و شناخت کافی از وضعیت پیدا کند، اکنون شناخت وجود ندارد، بنابراین ایران باید سکوت خبری خودش را حفظ کند، البته نه به این معنا که فعالیت های غیر دیپلماتیک خود را متوقف کند.

 اقدام خوب ایران در تماس با کرزای، عبدالله عبدالله و احمد مسعود

فرجی راد یادآور شد: اقدامی که آقای طاهریان نماینده ایران در تماس تلفنی با آقایان کرزای، عبدالله  عبدالله و احمد مسعود داشت، کار خوبی بود؛ این اقدام دو ویژگی داشت اولا به کشورهای همسایه و خود طالبان نشان داد که ایران بیکار نیست، فعال است، ثانیا متوجه شد که نظرات این اشخاص چیست و آن ها در چه وضعیتی به سر می برند.

سفیر سابق کشورمان در نروژ همچنین در ادامه بیان کرد : نکته دومی که باید به آن پرداخت این است که ایران باید بر روی مساله دولت فراگیر تاکید داشته باشد و طالبان بداند که ایران نسبت به این مساله حساس است و اگر طالبان وقت صرف می کنند تا جامعه جهانی را فریب دهند و مصاحبه کنند که ما از همه گروه ها استفاده می کنیم، بدانند که همه جهان نسبت به این مسائل حساس هستند و حتما باید طالبان یک دولت فراگیر را تشکیل دهند.

 تشکیل دولت فراگیر، ثبات سیاسی را تحقق می بخشد

وی با طرح این پرسش که چرا باید دولت فراگیر تشکیل شود؟ ادامه داد: چون دولت فراگیر ثبات سیاسی را تحقق می بخشد، افغانستان و جنگی که سالهاست ادامه دارد پایان می یابد، اگر دولت فراگیر شکل نگیرد در افغانستان  نوعی از نزاع و انتقام شروع  شده و گسترش می یابد.

این دیپلمات پیشین کشورمان یادآور شد: عملیاتی که داعش در فرودگاه کابل انجام داد نوعی خودنمایی بود که در مقابل طالبان انجام دهد و بگوید حالا که شما حکومت را به دست گرفتید ما هم هستیم. اخیرا نیز یکی از فرماندهان داعش که ۶۰۰ نیرو را تحت اختیار دارد طی مصاحبه ای اعلام کرده که آنها نیز از این به بعد خود را نشان می دهند و به دنبال اهداف خودشان هستند.

اگر طالبان حکومت فراگیر تشکیل ندهند، برای امنیت ما مشکل ایجاد می کند

فرجی راد همچنین خاطرنشان کرد: اگر طالبان نخواهند حکومت فراگیر را شکل دهند، طبیعتا می تواند برای امنیت ما مشکل ایجاد کند و اگر گروه های تروریستی بتوانند جان بگیرند و از کشورهای ثروتمند عرب و... کمک بگیرند قطعا نیروهای غربی هم نفوذ می کنند و برای امنیت ما خیلی خطرناک است، با گفت و گوهایی که قبل از تشکیل دولت باید داشته باشیم باید نسبت به این گروه های تروریستی به طالبان متذکر شویم که این ها در درجه اول خطر برای خود آن ها هستند.

 با چین، روسیه، آسیای  مرکزی و حتی اروپا در مساله افغانستان هماهنگ باشیم

این استاد ژئوپلیتیک دانشگاه در ادامه در ارتباط با سومین مساله ای که ایران به عنوان راهبرد باید مد نظر داشته باشد، گفت: دولت سیزدهم تازه کار خود را آغاز کرده و هنوز فعالیت های دیپلماتیک خودش را شروع نکرده، اما لازم است ما هماهنگی های خودمان را با چین، روسیه و کشورهای آسیای مرکزی دیگر و همچنین تاجیکستان و ازبکستان داشته باشیم، ضمن این که با اروپایی ها هم هماهنگی هایی را به عمل آوریم اگر چه در داخل دولت جدید تمایلی وجود ندارد تا گفت‌وگوهایی در رابطه با افغانستان با اروپا انجام شود، به هر حال در راستای سیاست کار با شرق لازم است با چین و روسیه هماهنگی هایی را داشته باشیم.

پیشنهاد نشست ۶ جانبه از سوی ایران در مورد افعانستان

وی ابراز عقیده کرد که تلاش هایی باید صورت گیرد، نشست هایی باید برگزار شود. وزیر خارجه جدید ما برای نشست ۶ جانبه اعلام آمادگی کرده که به جای نشستی که روس ها می خواهند انجام بدهند، البته روس ها برای شرکت ایران در نشست ابراز تمایل کردند، اما ایران چون آمریکایی ها هستند پاسخ مناسبی نشان نداده اند.

این کارشناس مسائل بین الملل خاطرنشان کرد :  تصور می کنم که نباید نسبت به این مسائل مقداری کوتاهی کنیم، نشست عمومی است نماینده ای از آمریکا و یا نماینده ای هم از اروپا شرکت دارند، معتقدم که ما باید فعال عمل کنیم. از این جهت هم ایران در مقابل نشست ۶ جانبه در تهران را مطرح کرده که پاکستانی ها هم باشند.

این استاد دانشگاه گفت: البته معتقدم که قضایای افغانستان و پاکستان تا حدود زیادی مجزا است از آن چیزی که ما می توانیم با روس ها، چینی ها و آسیای مرکزی ها صحبت کنیم، ضمن این که با پاکستان هم حتما باید صحبت کنیم اما بیشتر مذاکرات دو جانبه چون ایران و پاکستان دو همسایه قوی افغانستان هستند. هر کدام منافعی دارند، منافع مان بیشتر امنیتی، اقتصادی و فرهنگی است و منافع پاکستان بیشتر استراتژیک، ژئوپلیتیک و اقتصادی است هر چند که به مسائل امنیتی هم توجه دارند.

دیپلماسی طالبان را بیرون از مرزهای افغانستان، پاکستانی ها پیش می برند

وی تصریح کرد: پاکستانی ها در ارتباط با رقبا دارند کار می کنند، هزینه زیادی را  انجام می دهند، در واقع الان دیپلماسی طالبان را در بیرون از مرزهای افغانستان، پاکستانی ها دارند به پیش می برند و تلاش می کنند طالبان از طریق جامعه جهانی به رسمیت شناخته شوند، ولی خودشان نمی خواهند ابتدا این کار را کنند چون ۲۰ سال پیش این اشتباه را با سعودی ها و اماراتی ها کردند که در واقع آن را یک نوع شکست تلقی می کنند از آن تجربه استفاده کنند.

فرجی راد خاطر نشان کرد : ما یکسری شروط برای خودمان در به رسمیت شناختن طالبان داریم که آن شروط را پاکستانی ها نمی توانند داشته باشند، آن ها هر لحظه می توانند طالبان را به رسمیت بشناسند و اگر تاکنون این کار را نکردند می خواهند جامعه جهانی اول به رسمیت بشناسد،  اگر پاکستان به رسمیت بشناسد بعد از آن قطر، امارات و عربستان نیز به رسمیت می شناسند. چون نوعی هماهنگی بین این ها وجود دارد و طبیعتا ذهنیت جامعه جهانی می رود به سمت اتفاقات ۲۰ سال پیش که مگر همین ها نبودند که ۱۱ سپتامبر را  به وجود آوردند و این کشورها نیستند که به تروریست ها کمک می کنند.

پاکستانی ها اکنون نقش بازوی دیپلماتیک طالبان را بازی می کنند

این دیپلمات پیشین کشورمان گفت: هر چند که اسم این کشورها متحدین آمریکا است، بله متحد هستند از این طریق که سودش را از این اتحاد غربی ها می برند اما از دیدگاه امنیتی این ها با هم متحد نیستند و طبیعتا در خیلی جاها با هم اختلاف نظر دارند، بنابراین پاکستانی ها اکنون نقش بازوی دیپلماتیک طالبان را بازی می کنند.

وی در بخش دیگری از این گفت و گو یادآور شد: نکته دیگر این است که ایران  بیشتر تمرکز  را بر  روی حزب وحدت و آقای مزاری گذاشت و  می دانید نماد مزاری را طالبان در بامیان از بین بردند، اما بنده معتقدم ایران باید با همه گروه ها کار کند که دو امتیاز برایش دارد، نخست این که نفوذش بیشتر می شود البته منظورم این نیست که سلاح دهیم و یا کمک مادی کنیم، نه نظرات شان را بشنویم و به حساب آوریم، مردم افغانستان هم می فهمند و اکثریت جامعه شهرنشین با طالبان مخالف هستند.

 ارتباط مان را با گروه‌های مختلف افغانستان حفظ کنیم

سفیر سابق کشورمان در نروژ تصریح کرد : حتی با گروه هایی که زاویه داریم نیز گفت و گو کنیم، حکمتیار زمانی در  سیستان و بلوچستان بود، بعد با قهر رفت، اکنون ادعایی دارد و با ما بد است برخی مواقع مصاحبه هایی داشت و  به ایران تیکه می انداخت، طبیعتا دنیای سیاست و دیپلماسی متغیر است باید اول با واسطه و بعد مستقیم با حکمتیار هم در تماس باشیم، حکمتیار در داخل افغانستان نیرو دارد و  همان طور که به کرزای و عبدالله نزدیک شده ما هم به همان میزان باید جلو برویم، غیر از احمد مسعود که باید ارتباط داشته باشیم، با ژنرال دوستم و پسرش، اسماعیل خان،  عبدالله عبدالله، مجاهدین و حکمتیار و گروه های مختلفی که در افعانستان فعال هستند ارتباط مان را باید حفظ کنیم، ضمن این که باید ارتباطات مان را با مدیریت کابل و طالبان هم داشته باشیم.

این دیپلمات پیشین کشورمان اظهار داشت: بالاخره اکنون ما موضعی گرفتیم که این موضع تاکنون مورد رضایت طالبان است، یعنی در  راس آن ها ۳ یا ۴ گروه هم راضی هستند، ممکن است یکی از آنها مانند گروه حقانی نسبت به ایران حساس تر باشند اما با همه باید ارتباط داشته باشیم و فعالیت های توجیهی را انجام داده و بگوییم دنیا عوض شده است.

اروپا نگران مهاجرت افغان‌ها است /همپای پاکستانی‌ها کار کنیم

فرجی راد با بیان این که فعالیت ما یک مقدار کم است و باید همپای پاکستانی ها که در داخل و بیرون افغانستان کار می کنند، ما هم  کار کنیم با قطر، ترکیه، حتی امارات و عربستان و گوشزد کنیم که شرایط، شرایط متفاوتی است، گفت: بعضی کشورهای ناتو مثل ایتالیا، اسپانیا و نروژ در افغانستان نیرو داشتند، فعال بودند اکنون نیروهایشان را خارج کردند اما توجهشان را که از افغانستان خارج نمی کنند با این کشورها ارتباط خوبی داریم، خانم مرکل صدراعظم آلمان هم پیشنهاد کرده برای مهاجرینی که به ایران وارد می شوند، کمک می کند آنها نگران مهاجرت به اروپا هستند، ترکیه هم که در حال به عهده گرفتن کنترل فرودگاه کابل است.

کمیته ای به نام  «کمیته راهبردی افغانستان» در دستگاه دیپلماسی تشکیل شود

این دیپلمات پیشین کشورمان پیشنهاد کرد: ما باید کمیته ای در دستگاه دیپلماسی تحت عنوان کمیته راهبردی افغانستان ایجاد و راه اندازی کنیم، البته در وزارت خارجه بخشی وجود دارد که بیشتر حالت کمک کننده داشته و کمک ها وفعالیت های خدماتی انجام می دهد، اما معتقدم کمیته ای باید تشکیل شود تا همه مسائل سیاسی، ژئوپلیتیکی، تروریستی، مالی، فرهنگی و... را تحت نظر بگیرد و اگر لازم است با کشورهایی که نام برده شد رفت و آمد داشته باشیم، از اروپا بگیر تا قطر و امارات و....

 مساله افغانستان مهم است، دنیا به آن توجه دارد

وی تاکید کرد : امروز، مساله افغانستان خیلی مهم است و دنیا به آن توجه دارد، نسل جدیدی در افغانستان رشد کرده اند که بسیاری از آنها تحصیل کرده اند، از کمک مالی کشورهای غربی هم استفاده کردند، با فیلم، آی تی، سینما، هنر، نقاشی و.... آشنا شده اند، این نیروها با توجه به این که بیشتر در مناطق فارس زبانان هستند برای ایران اهمیت خاصی باید داشته باشند چه آن ها که مهاجرت کردند به کشورهای اروپایی یا کشورهای عربی و چه آن هایی که داخل افغانستان هستند.

این استاد دانشگاه در ادامه بیان کرد: این نکته بسیار مهمی است باید با نیروی جوان چند میلیونی زن و مرد در تماس باشیم، تعدادی از دانشگاه های ما گفتند که بورسیه اعطا می کنند لذا دستگاه دیپلماسی با وزارت علوم جلسه داشته باشد، مسئولان مربوطه هم اعلام کرده بودند بیش از یک میلیون صندلی خالی در دانشگاه ها داریم طبیعتا می توانند از طریق بورس یا بدون شهریه دانشجو پذیرش کنند.

 ایران پایه کار اقتصادی و تجاری با افغانستان فراهم کند

این کارشناس مسائل سیاسی در ادامه این گفت و گو با تاکید براینکه ایران باید پایه یک کار اقتصادی و تجاری با افغانستان فراهم کند، گفت: اینگونه نیست که پاکستان بیاید مرزها را باز کند و مناطقی که ما از نظر اقتصادی پوشش می دادیم تحت کنترل بگیرد،  در دوره قبل هم این اتفاق افتاد ولی نه کامل، پاکستانی ها در بازارهای کابل و شمال این کشور نفوذ داشتند و ایران بیشتر در غرب افغانستان فعال  بود، ما باید این ۳ میلیارد دلار روابط تجاری که با افغانستان داشتیم و برای طالبان به عنوان کار اقتصادی تعریف کنیم.

سرمایه گذاری استراتژیک و دراز مدت اقتصادی در افغانستان انجام دهیم

وی ادامه داد: بعد از آن باید بیاییم کارهای استراتژیک و دراز مدت اقتصادی با افغانستان انجام دهیم، طالبان رسما اعلام کردند که از هر سرمایه گذاری اقتصادی استقبال می کنند، دولت ما باید روی یکسری سرمایه گذاری که منفعت دارد در افغانستان سرمایه گذاری  کند به ویژه مناطق غربی و شمالی کشور و حتی حوزه پیرامونی کابل، منطقه شرق و جنوب حوزه نفوذ پاکستان است ما باید این را هم در نظر داشته باشیم.

این کارشناس مسائل بین الملل افزود: باید سرمایه گذاری را در بخش هایی انجام دهیم که برای ما منفعت دارد، در واقع هم سودش را افغان ها ببرند که اشتغالزایی شود هم قیمت کالا ارزان تر باشد به عنوان مثال یکسری از تولیدات اتومبیل سازی و قطعه سازی را می توانیم با احداث کارخانه در شهرهای افعانستان پی گیری کنیم. حتی می توان دانشگاه هایی را به صورت خصوصی در دوره طالبان تاسیس کرد در دوره غنی اجازه نمی دادند تمایل شان دانشگاه های غربی بود که استقبال هم شد.

فرجی راد یادآور شد: ایران امکانات و تولیداتی دارد که می تواند به افغانستان کمک کند علاوه بر این بخش نیمه دولتی می تواند در حوزه تولید وارد کار شود و یا حتی آستان قدس با سرمایه ای که دارد در حوزه هایی مانند کشاورزی سرمایه گذاری کند و در مناطقی با اجاره زمین و کارگران افغان محصولات استراتژیک را تولید کند این ها اقدامات گسترده ای است که می توانیم با افغانستان امروز انجام دهیم.

تلاش کنیم افغانستان با ثبات و با مشارکت گروه ها شکل بگیرد

این استاد ژئوپلیتیک دانشگاه با تاکید بر این که باید فعالیت هایمان را  بیشتر کنیم، گفت: اخباری که منتشر می کنیم نباید یک طرفه باشد، باید واقعی باشد، آنچه واقعیت در رابطه با طالبان یا مخالفین می گذرد باید منعکس شود، نباید حمایت خاص از طالبان  یا احمد مسعود و هر جریان دیگری باشد، اکنون باید وضعیت همگرایی داشته باشیم، این تلاش ها را می کنیم که افغانستان جامع، با ثبات و با مشارکت گروه هایی که برای خود وزنی در داخل افغانستان دارند، شکل بگیرد.

وی خاطرنشان کرد: به نوعی با احترام به طالبان بفهمانیم از چیزی نمی ترسیم خواهان ثبات افغانستان هستیم شما با هر ترفندی بوده پیروز میدان هستید اما این پیروز میدان نمی تواند یک‌ طرفه باشد، اگر امنیت ما و دوستان ما و یا فارس زبانان و شیعیان مانند قبل مورد تهاجم قرار بگیرد کلاه مان در هم می رود و در روابط مان مشکل ایجاد می شود، اگر مشکلات تداوم یابد ثبات افغانستان نمی تواند شکل بگیرد.

 اگر منافع ما را نادیده بگیرید، منافع شما را نادیده می گیریم

این دیپلمات پیشین کشورمان تصریح کرد: نمی گویم علنی کنیم و یا مستقیم بگوییم، اما وقتی آدم مذاکره می کند حرف های خوبش را می زند، به طور غیر مستقیم در دیپلماسی به طرف بفهمانیم شما نمی توانی ما را نادیده بگیری. ایران مهم است، اهمیت استراتژیک دارد فکر نکنید همه نیازهای تان را از آسیای مرکزی تامین می کنید طبیعتا ما هزینه هایی برای افغانستان کردیم مانند چابهار، اگر بخواهید منافع ما را در نظر نگیرید ما هم منافع شما را در نظر نمی گیریم ما شروع کننده بازی نخواهیم بود ما کمک می کنیم به یک افغانستان با ثبات تا همه گروه های قومی و مذهبی در آرامش به سر ببرند اما اگر بخواهید نادیده بگیرید ما هم نادیده می گیریم.