هشدار درباره طرح جنجالی مجلس

عبدالجبار کاکایی در واکنش به مطرح شدن طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی در مجلس، آن را یک تصمیم کلان سیاسی که بازخورد بدی دارد، می‌داند و می‌گوید که این یک عقب‌نشینی بسیار بد است و هر کسی این تصمیم را گرفته، از سر ناآگاهی بوده است.

این شاعر در گفت‌وگو با ایسنا درباره آسیب‌شناسی اجرایی شدن طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی برای حوزه فرهنگ و ادبیات، آن هم با توجه به این‌که در سال‌های اخیر با وجود وضعیت صنعت نشر بخش قابل توجهی از آثار ادبی در فضای مجازی (شبکه‌های اجتماعی خارجی) منتشر می‌شوند، در حدود دو سال کرونایی اغلب محافل ادبی به پلتفرم‌های مجازی کوچ کرده‌اند و این روزها بسیاری از اهالی فرهنگ و ادبیات از فضای مجازی و به‌ویژه پلتفرم‌های مرسوم خارجی برای فعالیت‌های خود استفاده می‌کنند، اظهار کرد: من به موضوع فضای مجازی و نسبت آن با ادبیات خیلی خوش‌بین هستم. غالبا با وجود این نظریه که می‌گویند میزان مطالعه کم شده و موضوع مطالعه در حال به حاشیه رفتن است اما اتفاقا من معتقدم که گردش اطلاعات در این فضا بالاست و تربیت فرهنگی برای استفاده از فضای مجازی هم روزبه‌روز در حال بهتر شدن است.

او در ادامه گفت: استفاده ما از فضای مجازی در سال ۱۴۰۰ به نسبت دهه ۹۰ و ۸۰ خیلی بهتر شده است؛ کانال‌های متعددی به راه افتاده و تبادل اطلاعات صورت می‌گیرد؛ هم در حوزه فرهنگ، هم در حوزه سیاست، هم در حوزه هنر و ... . به اعتقاد من، نسبت فضای مجازی با شهروند ایرانی دارد همانند نسبت دریا و ماهی می‌شود. به قول مولانا که می‌گوید «ماهیان را با یبوست جنگ‌هاست»، این نسبت در حال حاضر برای مردم با فضای مجازی برقرار شده و بدون آن، ادامه حیات‌شان به مخاطره می‌افتد.

کاکایی سپس این طرح را نوعی عقب‌گرد دانست و بیان کرد: من نمی‌دانم این طرح‌ها را چه کسی می‌نویسد و چه کسی مصوب می‌کند. یا چطور می‌خواهند آن را پیاده کنند و با چه ذهنیتی این کار را انجام می‌دهند. اما این رسما نوعی عقب‌نشینی، شبیه به عقب‌نشینی‌هایی است که ما از دوره قاجاریه در مقابل جهان توسعه داشتیم تا حالا. و این به‌جای این‌ است که خودشان را قوی کنند و صفحات مجازی پرقدرت فرهنگی و فکری راه بیندازند و به فکر درمان باشند.

این شاعر در عین حال به چالش‌های موجود در فضای مجازی نیز اشاره کرد و گفت: در فضای مجازی خیلی اتفاقات دیگر هم می‌افتد، اما راه دارد. این فضا فضایی است آزاد برای عرضه و تبادل اطلاعات و باید در آن حضور پیدا کرد. نه این‌که یک مشت کارمند حق‌الزحمه‌ای را به اسم جنگ نرم راه انداخت تا وارد فضای مجازی شوند و با فحاشی، هتاکی و تهدید بخواهند جلو نظریه‌پردازی، گفت‌وگوها و اظهارنظرهای فضای مجازی را بگیرند.

عبدالجبار کاکایی افزود: به نظر من، این یک عقب‌نشینی بسیار بد و غیرمنطقی است. هر کسی، مقامی و منصبی که این تصمیم را گرفته، از سر ناآگاهی بوده است. جهان مجازی نه تنها الان در اروپا و امریکا بلکه در جهان سوم هم دارد بخشی از حیات معنوی مردم می‌شود. این پروژه‌ها و طرح‌ها هم مثل قطع شدن برق و کمبود آب احتمال دارد همان «شورش‌های خیابانی» را در پی داشته باشد. اما کسانی که این طرح را نوشته‌اند، به این‌جای ماجرا فکر کرده‌اند؟ یا همچنان ساده‌اندیشانه فکر می‌کنند مثل زمانی که دیش ماهواره‌ها را جمع می‌کردند تا زمانی که بعضی سایت‌ها و کانال‌ها را فیلتر کردند و حالا هم که به این صورت پیش می‌روند.

او با بیان این‌که به فضای مجازی بسیار خوش‌بین است و آن را بسیار فضای مفیدی می‌بیند، گفت: حداقل در فضای ادبیات می‌توانم راندمان کاری فضای مجازی را مثبت ببینم. اگرچه در آغاز یک‌سری اتفاقات افتاد که مثل سیلی بود که از کوه پایین آمد و با خودش خار و خاشاک را هم آورد، اما کم‌کم در حال سیال و شفاف شدن است و تبادل اطلاعات و سایت‌های قوی در حال شکل گرفتن هستند.

این شاعر و ترانه‌سرا اظهار کرد: دفترهای شعر ما در تیراژهای دو یا سه‌هزار جلدی چاپ می‌شد اما حالا بازدیدکننده‌های آثارمان حدود ۴۰، ۵۰ هزار نفر هستند، طبیعی‌ است که برای من به عنوان یک شاعر خیلی خوب است که ارتباطم با این تعداد از افراد اهل مطالعه و خوانش زیاد شده و حتی برای هر کسی که مثل من کار فرهنگی انجام می‌دهد.

تا کنون شرکت‌ها و گروه‌های مختلفی با صدور بیانیه‌ها و به راه انداختن کارزار مخالفت خود را نسبت به این اجرای طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی نشان داده‌اند. عبدالجبار کاکایی در پاسخ به این سوال که واکنش اهالی فرهنگ و ادبیات هم دراین‌باره می‌تواند اثربخش باشد گفت: در حوزه شعر، شاعران صنف ندارند اما در حوزه ادبیات و فرهنگ، باید بیانیه بدهند و مخالفت کنند یا حداقل روشن‌گری انجام شود. آن افرادی که این طرح‌ها را به مجلس می‌برند، با بزرگان و اهالی ادبیات جلسه بگذارند و گفت‌وگو کنند و با مشورت این کار را انجام دهند، چون صدمه این کار به حوزه فرهنگ می‌رسد. نمی‌دانم با کدام فرهنگی نشسته‌اند و بحث کرده‌اند و به نتیحه رسیده‌اند. این تصمیمات تصمیمات کلان سیاسی است و متاسفانه بازخورد بدی دارد.  

پس از واکنش‌های متعدد، طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی که بنا بود در روز دوشنبه (۴ مردادماه ۱۴۰۰) در صحن علنی مجلس شورای اسلامی مطرح شود، از دستور کار مجلس خارج شد؛ با این حال گفته شده که این طرح به جلسات آینده مجلس موکول خواهد شد.

پی‌نوشت: نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی امروز (ششم مردادماه) مجلس درخواست عده‌ای از نمایندگان به منظور بررسی طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام رسان‌های اجتماعی را  بررسی کرده و در نهایت با ۱۲۱ رای با این درخواست موافقت کردند.