انتقاد شدید رییس سازمان محیط زیست: طبیعت ایران قربانی سیاست‌های کلان شده؛ جنگ آب از استان‌ها به روستا‌ها می‌رسد / ایران درحال محو شدن است / مسئولین ۴۰ سال اخیر بابت ویرانی طبیعت باید پاسخگو باشند

عیسی کلانتری رییس سازمان حفاظت محیط زیست با انتقاد شدید از سیاست های کلان و متخصصان کشور بخصوص در حوزه بحران آب،گفت: جنگ آب که از استان ها آغاز شده به روستاها خواهد رسید چرا که طبیعت ایران قربانی سیاست‌های کلان شده است و متخصصان کشور نیز یاید بابت سکوت خود برابر تاریخ پاسخگو باشند.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، کلانتری در وبینار علمی - تخصصی با موضوع " استراتژی های ملی و بین المللی برای مقابله با پدیده های زیست محیطی خشکسالی و گرد و غبار"، افزود: سیاستمداران کشور به توسعه پایدار اعتقاد ندارند.

وی تصریح کرد: سالانه ۲۰ میلیارد متر مکعب از منابع طبیعی و آب های زیر زمینی اضافه برداشت و منابع آب نیز غارت می‌شود که با این روند ۲۰ سال دیگر ( ۱۴۲۰ ) اطراف زاگرس دیگر اثری از کشاورزی نخواهد بود چون منابع آب را غارت می‌کنیم.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: این سرزمین هفت هزار سال سابقه زیست دارد و نسل حاضر می‌خواهد با ابزاری که به دست آورده همه منابع را غارت کند چرا که تکنولوژی وارد شده شدت تخریب را بیش از پیش افزایش داده است.

کلانتری در سخنرانی خود با انتقاد نسبت به سکوت متخصصان کشور درباره بحران آب گفت: جنگ آب بین استان ها شروع شده است و به روستاها می رسد و طبیعت ایران که قربانی سیاست های کلان کشور شده است اکنون به تجاوز این نسل خودخواه پاسخ می‌دهد.

وی یادآور شد: تقریبا تا اوایل دهه ۶۰ نابسامانی های طبیعی کمتری داشتیم. با توجه به افزایش جمعیت و سیاست های کلان کشور و با در نظر گرفتن اینکه ناپایداری در توسعه در کشور یک رسم بود و الان هم هست، تجاوز به طبیعت و آب و خاک و محروم کردن طبیعت از منابع خودش سبب شد که کشور به این روز بیافتد؛ گرد و غبار، خشکسالی و فرسایش آن را می بینیم.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: زمانی که توسعه پایدار در اوایل دهه ۷۰ و در سال ۱۹۷۰ میلادی در دنیا شروع شد ما تا سال های دهه ۱۳۸۰، توسعه پایدار را به عنوان سوغات غرب می شناختیم که برای جلوگیری از توسعه کشور ما به وجود آمده است. تاکنون به منابع آب و خاک، منابع آب های سطحی و آب های زیر زمینی، مراتع و بیابان ها تجاوز شده است.

۱۰۰ برابر شدن بیلان منفی آب

کلانتری با اشاره به پروژه هایی که در دهه ۶۰ آغاز شد، گفت: مراتع را شخم زده و گمان می شد که همه نیاز های مردم را در داخل کشور به هر قیمتی باید تهیه کنیم.

وی ادامه داد: ما در سال ۱۳۶۰، در مجموع ۲۰۰ میلیون متر مکعب در سال بیلان منفی داشتیم اما این رقم به ۲۰ میلیارد متر مکعب رسیده است؛ یعنی ۱۰۰ برابر شده است.

معاون رییس جمهوری با اشاره به دست اندازی به آب های فسیلی و کشاندن آن به سطح زمین، استفاده از این آب برای تولید، استفاده غیر علمی از آب های سطحی، عدم توجه به حق آبه های زیست محیطی، سدسازی های غیرپایدار و توجه نکردن به حق طبیعت، ادامه داد: بر مبنای توافق ریو در سال ۱۹۹۲ و در سال ۱۹۹۷ سازمان ملل متحد آن را تایید کرد، کشورها حق دارند تنها از ۴۰ درصد منابع آب تجدیدپذیر استفاده کنند؛ سال هاست که ما بیش از ۱۰۰ درصد ظرفیت آب های تجدیدپذیر استفاده می کنیم.

وی با تاکید بر تمرکز بر تولید داخل به هر قیمتی و استفاده منابع آب در کشاورزی گفت: طبیعت ایران قربانی سیاست های کلان کشور شده است. سیاست های کلان نیز به دستگاه های اجرایی ابلاغ شد و این دستگاه ها گاه، خود پیش قراول این امر هستند.

افزایش جمعیت خوب است مشروط به حفظ طبیعت

رییس سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه افزایش جمعیت چیز خیلی خوبی است به شرطی که عوامل افزایش جمعیت به طبیعت کشور تحمیل نشود؛ نیاز غذایی و توسعه جمعیت با در نظر گرفتن محدودیت منابع پیگیری شود. در فروردین ماه سال ۱۳۶۱ که مهندس موسوی که آن هنگام نخست وزیر بود دستور دادند که من در برنامه ریزی اول پنج ساله آن زمان که اجرایی نشد، به عنوان نماینده ایشان حضور داشته باشم. به یاد دارم که بین کارشناسان منابع طبیعی و کارشناسان سازمان دامپروری درگیری رخ داد. در آن زمان صحبت از این بود که تعداد دام در کل کشور به ۶۵ میلیون واحد می رسد. کارشناسان سازمان جنگل ها معترض بودند به دلیل اینکه تحمیل این میزان دام به مراتع باعث از بین رفتن پوشش گیاهی می شود.

کلانتری افزود: امروزه ۶۵ میلیون واحد دامی به ۱۲۰ میلیون واحد دامی در کشور رسیده است. سالیانه بیش از ۲۰ میلیارد متر مکعب اضافه برداشت از منابع آب های زیر زمینی داریم. و منشاء بخش عمده ای از گرد و غبار، داخلی است. بخش عمده ای از گرد و غباری که در استان کرمان در حوزه جازموریان دیده می شود، گرد و غبارهای استان فارس و گرد و غبارهای استان خوزستان، با استفاده از منابع صندوق توسعه محیط زیست و با تخصیص ۳۷۰ میلیون دلار مهار شد.

وی با تاکید بر اینکه طبیعت به عملکرد ما پاسخ می دهد، به تاثیر سیاست های ناپایداری که بخش های کشاورزی به منابع طبیعی تحمیل کرده است، اشاره کرد و گفت: جازموریان را قبل از ساخت سد جیرفت و پس از آن، در نظر بگیرید. ما فکر کردیم آبی که به سمت جازموریان به عنوان حق آبه زیست محیطی می رود را باید صرف کشاورزی بکنیم. آب را مهار کردیم، کشاورزی را توسعه دادیم و جازموریان را خشک کردیم.

معاون رییس جمهوری تصریح کرد: در هر هکتار از فرسایش ، یک درصد زیر ۱۰ میکرون و ۱۰ درصد آن ها زیر ۱۰۰ میکرون است؛ وقتی از صحرای گبی در چین غبار کمتر از ۱۰ میکرون بلند می شود از اقیانوس آرام عبور می کند و به امریکا می رسد. ما باید به سیاست گذاران و تصمیم گیرندگان فشار بیاوریم که طبیعت را حفظ کنیم.

کلانتری تاکید کرد: خودکفایی بسیار خوب است اما خودکفایی ای که ریشه کن نباشد؛ ما از کیسه نسل های آینده داریم تولید انجام می دهیم. منابع آنها را در همه جای کشور، در جیرفت، در کرمان و ... غارت می شود. ۴۰ سال پیش در استان کرمان سطح زیر کشت باغات پسته ۳۵ تا ۴۰ هزار هکتار بود و امروز افتخار می کنیم که میزان آن به ۲۰۰ هزار هکتار رسیده است؛ چگونه؟ آب های زیرزمینی را به سطح زمین آوردیم و تبخیر کردیم. به دلیل سیاست های غلط، منابع کشور از دست می رود. فشار بر منابع طبیعی بیش از اندازه است.

وی با اشاره به اینکه با امکاناتی چون قرق نمی توان منابع را حفظ کرد، گفت: در سال ۱۳۵۲ برای جمعیت ۳۵ میلیون نفری گفته بودند که برای رشد پایدار نمی توانید هم زمان در کشور در حوزه پروتئین و غلات به خودکفایی برسید. امروز طبیعت با فشاری که تصمیم سازان کشور تحمیل می کنند، مواجه است.

خودخواهی نسل کنونی و عدم تاب آوری زمین

معاون رییس جمهوری با تاکید بر اینکه مخالف افزایش جمعیت نیستم، ادامه داد: منتها افزایش جمعیت هر سال نباید با تخریب منابع طبیعی همراه باشد و به قیمت غارت منابع آبی کشور تمام شود. با ادامه این روند که همچنان ادامه دارد، در سال ۱۴۲۰ حوزه زاگرس و جنوب البرز تا دریاهای جنوب و مرزهای شرقی، اثری از کشاورزی نخواهد بود چون همه منابع آبی را غارت می کنیم؛ این سرزمین چقدر تحمل دارد؟ این نسل چقدر خودخواه است؟ این سرزمین هفت هزار سال سابقه زیستن دارد؛ نسل حاضر با استفاده از تکنولوژی هایی که امروز به وجود آمده می خواهد همه منابع را غارت کند.

کلانتری اظهار کرد: حدود ۷۰ سال پیش همه مردم شمال کشور جمع می شدند، هیزم های افتاده جنگل های شمال را نمی توانستند خارج کنند؛ وقتی تکنولوژی وارد شد، سرعت تخریب به شدت افزایش پیدا کرد و کشور به این روز افتاد. اگر همه مردم ایران مقنی بودند ۱۰۰ سال پیش نمی توانستند آب هایی که باید از زمین خارج می شد را استخراج کنند اما با ورود تکنولوژی، تا عمق ۳۰۰ تا ۵۰۰ متر حفر کردند و منابع آب را تخلیه کردند.

توسعه جنگ آب از استان ها به روستاها

وی خاطر نشان کرد : ۲۰ تا ۲۵ سال پیش از استان فارس، دو میلیون تن خرید گندم صورت می گرفت اما امسال ۵۰۰ هزار تن گندم هم ندارد چون آبهای زیرزمینی و کارستی(karst)، تمام شد. جنگ آب بین استان های اصفهان، چهار محال بختیاری، یزد، خوزستان و لرستان، شروع شد و این جنگ از استان به استان در حال رسیدن از روستا به روستا است.

" آب های کارستی به آب هایی اطلاق می شود که در سازندهای سخت کربناتی (آهکی و دولومیتی) بر اثر انحلال و شکستگی در طول زمان زمین شناسی تجمع پیدا می کنند"

وزارت نیرو حقابه دریاچه ارومیه را به نام نیاز کشاورزی نمی دهد

رییس سازمان حفاظت محیط زیست علت ایجاد شرایط کنونی و جنگ آب را عدم باور سیاست مداران و تصمیم سازان به توسعه پایدار دانست و گفت: با وزارت نیرو به تفاهم رسیدیم که برای تالاب ها، حق آبه تعیین شود. حق آبه را زمانی می دهند که سدهایشان پر و سر ریز شده باشد. قانون گفته است که اهمیت حق آبه محیط زیست به اندازه حق آبه کشاورزی است. همین دریاچه ارومیه را که دولت آقای روحانی توانسته احیا کند، ببینید؛ در همین دولت، حقابه دریاچه ارومیه را در شرایطی که بارش ها در سال آبی جاری در آن حوضه 12 درصد کاهش داشته، 75 درصد کاهش دادند؛ یعنی باور ندارند.

کلانتری یادآور شد: هزاران میلیارد تومان خرج احیای دریاچه کردیم، همین وزارت نیرو ای که حقابه دریاچه ارومیه را تعیین کرده است، می گوید به دلیل اینکه کشاورزان آب کم دارند، جقابه دریاچه ارومیه را نمیدهم. در همین دولت اتفاق می افتد، یعنی باور ندارند؛ وقتی توسعه پایدار در عمل قبول نداریم، ما چه کار می توانیم انجام دهیم؟ نسل بعد چه کار می تواند بکند؟ چقدر می توان جنگل کاری کرد؟

وی ادامه داد: برویم بگوییم برای جلوگیری از گرد و غبار پول بدهید؛ چقدر؟ عملکرد ما در مقابل تجاوز به طبیعت بسیار ناچیز است. عملکرد ما در مقابل سیاست های نادرست کلان پاسخگو نیست. انتظار نداشته باشید با رفتارهای موضعی بتوانیم جلوی تجاوز و تخریب طبیعت را بگیریم؛ باید در عمل سیاست پایداری توسعه را قبول کنیم.

ایران درحال محو شدن است

رییس سازمان حفاظت محیط زیست در واکنش به اینکه درحالی که خطوط انتقال آب سد صفارود در حال اجراست اما هنوز مجوز محیط زیست را اخذ نکرده، گفت: وزارت نیرو بر اساس قانون، مسوولیت تخصیص آب را دارد و هیچ کس دیگر نیز حق دخالت ندارد اما این قانون زمانی نوشته شده است که در دنیا تازه توسعه پایدار مطرح شده بود. وزارت نیرو مانند وزارت کشاورزی است؛ وزارت کشاورزی می گوید در حوزه گندم، ذرت و ...باید به خودکفایی برسیم. با چی؟ با تجاوز به حقوق طبیعت و برداشت آب. به وزارت نیرو هم گفته می شود که باید آب را تامین کند.

کلانتری هشدار داد: باید به طور کل و هر چه سریع تر در مورد سیاست های کلان تجدیدنظر کرد. هر چه سریع تر این کار صورت نگیرد، کشور به مراتب ضررهای بزرگ تری را متحمل می شود. امروز می گویند از سرشاخه ها یک قطره آب هم نباید به جازموریان برود. در سال 1351 شاید بیش از 30 – 40 چاه آرتزین به سمت جازموریان بود که امروزه محو شده است؛ جازموریان محو شده و کشو در حال محو شدن است. مساله جیرفت نیست، مساله کشور است.

وی ادامه داد: کارون و زاینده رود همین طور است. زمان شاه عباس وقتی شیخ بهایی تخصیص آب را برای زاینده رود نوشته بود، 700 میلیون متر مکعب آورد سالانه آب بود؛ امروز زاینده رود یک میلیارد و 850 میلیون متر مکعب آب آورد دارد و زاینده رود کماکان خشک است. گاوخونی زنده بود و الان خشک است، مانند جازموریان و بدتر از جازموریان؛ هر از گاهی سیلاب به جازموریان می رسد اما به گاوخونی نه. همه قانون گذاران و متخصصین باید پیگیر باشند تا سیاست های کلان اصلاح شود.

کلانتری با انتقاد تند از سکوت متخصصان، تاکید کرد: متخصصان تسلیم سیاست مداران شدند؛ کسی که هیدرولوژی هریررود را کاملا می فهمد، در مقابل تصمیمات بالادست خود سکوت کرده است و جرات و جسارت حرف زدن را از دست داده و می ترسد حرف تخصصی بزند! متخصصان ما در درازمدت باید پاسخگوی سکوت خود باشند.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست، گفت: وقتی دولتی می آید و شعاری را بیان می کند، ما که می بینیم آن شعار اشتباه است باید عمل بکنیم؟ ما متخصصان باید پاسخگوی تاریخ باشیم؛ ممکن است سیاستمداران اشتباه کنند، در اینجا نباید سکوت کرد. متخصصان باید حرف های تخصصی بزنند و روی حرف های خود بایستند تا تصمیم گیران تصمیمات درستی بگیرند.

رودخانه های ایران مردند

معاون رییس جمهوری با اشاره به اینکه مشکلات ما ربطی به خارج ندارد، اظهار کرد: البته تحت تاثیر قرار می گیریم مانند تاثیر گرد و غبارهایی که از جنوب غرب یا سمت هامون وارد کشور می شود اما مشکلات ما داخلی است؛ همه مشکلات را به خارج ربط می دهیم و به نتیجه هم نمی رسیم.

کلانتری با تاکید براینکه خود، طبیعت را تخریب کردیم و خودمان هم باید اصلاح کنیم، گفت: 500 میلیارد مترمکعب منابع آب فسیلی داشتیم که 300 میلیارد متر مکعب از آن شور و لب شور است و 200 میلیارد متر مکعب هم شیرین بود، این 200 میلیارد متر مکعب را تمام کردیم. مسیر آب جاری را بستیم. دیگر آب جاری نداریم.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه رودخانه های ایران مرده اند، گفت: غیر از سفید رود و رودخانه کارون که کمی نفس دارد، بقیه رودخانه ها به مقصد نمی رسند. هیچ رودخانه ای در کشور غیر از دو رودخانه مذکور، زنده نیست. انتهای رودخانه ها شامل تالاب ها، محل گرد و غبار شدند.

مسوولین 40 سال اخیر بابت ویرانی طبیعت باید پاسخگو باشند

وی افزود: مراتع که خود از بروز گرد و غبار جلوگیری می کرد، به علت تجاوز به مراتع خود منشا گرد و غبار شده است. ما مسوولین 40 سال اخیر باید به تاریخ و در قبال تصمیماتی که در کلان گرفته شده و کشور را از نظر طبیعی ویران کرده، پاسخگو باشیم.

معاون رییس جمهوری با تاکید بر اینکه سیل های دهه 60، به علت تجاوز به جنگل 10 برابر دهه 30 شده بود. در بخش گرد و غبار در مرتع و تالاب ها نیز همین طور. نسل ما و به ویژه نسل های بعد به دلیل مسایل سیاسی و نادانی، قربانی سیاست های کلان کشور شده است. در استفاده روزمرگی گفته می شود 40 درصد آب تجدیدپذیر استفاده کن اما 20 سال است که بیش از 100 درصد استفاده می کنیم.

کلانتری تصریح کرد: میزان آب های تجدیدپذیر در دهه 60، 132میلیارد مترمکعب بود، اکنون به 90 میلیارد متر مکعب رسیده است. ما از 90 میلیارد متر مکعب، 96 میلیارد متر مکعب برداشت می کنیم؛ دیگر چیزی برای طبیعت نگذاشتیم.

وی یادآور شد: هزینه گوشت را محاسبه کنید، عشایر کشور سالانه 200 میلیون دلار تولید دارند، هزینه بازگشت خاک به مراتع صدها برابر این مقدار هست، اگر قابل دسترس باشد؛ یعنی به باد بگویید این خاک را در جنوب کرمان دپو کن من به کوه ها برگردانم. با این شرایط منابعی نمی ماند که گرد و غبار نداشته باشیم. ما دانشگاهیان و تصمیم سازان باید با تصمیمات اشتباه کلان مبارزه کنیم و نگذاریم کشور بیش از این تخریب شود.