«ربّنا»ی شجریان برای نخستین بار نت نویسی شد

ایرنا: مناجات «ربّنا» که در سال ۱۳۵۸ به سفارش صداوسیما توسّط محمدرضا شجریان ساخته و اجراشده بود بعد از ۴ دهه نت نویسی شد.

مناجات موسوم به ربنا با صدای محمد رضا شجریان که بیش از چهار دهه در ماه رمضان و در هنگام افطار همراه و همدل روزه‌داران بود بعد از چهار دهه نت نویسی شد.

این مناجات مشتمل بر چهار آیه از قرآن است که همه با کلمۀ ربّنا آغاز می‌شوند و از سوره‌های بقره، مؤمنون، کهف و آل‌عمران انتخاب شده‌اند.

محسن حسینی آهنگساز ،مدرس و مولف کتاب هایی چون دریاچه قو و از مشق تا نقش در تازه ترین فعالیت پژوهشی خود درحوزه موسیقی اقدام به نت نویسی این اثر ماندگار کرده است.

او در یادداشتی درباره هدف خود نوشته است: این اقدام صرفاً فعالیتی پژوهشی است و معتقدم نوتاسیون این اثرِ شناخته شده که توسط یکی از اساتید بزرگ موسیقی ‌ایرانی ساخته و اجرا شده است و جنبه های هنری و موسیقایی و حتّی اجتماعی بسیار مهمّی هم دارد، می‌تواند برای علاقه‌مندان مفید باشد.

حسینی در ادامه افزود: در نت‌نویسی دعای ربّنا با توجه به آوازی بودن آن سعی کرده‌ام تا جایی که باعث پیچیده‌شدن بیش‌ از حد نشود، جزئیات اجرا را ثبت کنم. طبیعی است که برای اجرای این نت‌نویسی همان‌گونه که مرسوم است بهتر است از نسخۀ صوتی اثر هم در کنار نت استفاده شود.

این آهنگساز که سابقه همکاری با خوانندگانی چون علیرضا افتخاری، سالار عقیلی، علیرضا قربانی و حسام الدین سراج را دارد درباره خصوصیات موسیقایی اجرای این اثر گفت: کوک اجرای اصلی به هر دلیلی با دیاپازون منطبق نیست و به منظور سهولتِ اجرای نت با آواز یا ساز، تونیکِ(شاهد) گام را نت فا در نظرگرفته‌ام. البتّه کوکِ شاهد در اجرای اصلی حدود ۵۵ سانت(سِنت) موسیقایی پایین تر از فا دیاپازون است.

این دانش آموخته کارشناسی ارشد موسیقی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در پایان اظهار داشت: انتشار و هرگونه استفادۀ علمی و هنری از این نت‌نویسی بلامانع است.

«ربّنا»ی شجریان یکی از آثار برجستهٔ این هنرمند فقید و شامل ۴ دعا از آیات قرآن است که در دستگاه سه‌گاه خوانده شده است. این اثر در تیر سال ۱۳۵۸ ضبط شده و برای مدت ۳۰ سال، جزو برنامه‌های اصلی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در ماه رمضان بوده‌است.

این اثر در ۱۹ اردیبهشت سال ۱۳۹۶ در فهرست آثار معنوی (ناملموس) ایران با شماره ۱۳۹۶ به ثبت رسید.

بنا به گفتهٔ شجریان، به دلیل اینکه پیشتر سید جواد ذبیحی، مناجاتی با عنوان ربنا خوانده بود و سال‌ها مردم به شنیدن آن در زمان افطار عادت کرده بودند، او ربنای جدید را با اضافه کردن ۲ آیهٔ قرآن ساخت و در یکی از استودیوهای رادیو ایران ضبط کرد.

انگیزهٔ اصلی وی از ضبط این اثر، تدریس آن به هنرجویانی بود که قرار بود برای مراسم پیش از افطارِ صدا و سیما، مناجات بخوانند.

شجریان ربنا را در دستگاه سه‌گاه خوانده‌است. در بخش‌هایی از آن، موسیقی به دستگاه‌ها و آوازهای دیگر ردیف موسیقی ایرانی از جمله آواز افشاری و گوشهٔ عراق نیز پرده‌گردانی می‌کند اما در انتها به سه‌گاه برمی‌گردد.

ربنا در نواری که محمدرضا شجریان با نام به یاد پدر ضبط کرده، منتشر شده‌است.

این اجرا تقریباً فاقد تحریر است و بجز چند نت، تماماً بوسیلهٔ غلت و ویبراسیون اجرا شده‌است. ربنای شجریان از ابتدا، روی نتهای سی بمل و سپس دو اوج می‌گیرد (روی خط حامل کلید سل) و در حوالی این نت‌ها گردش دارد و تا نت می بمل به بالاترین نت خود می‌رسد.