باز شدن تنها درِ تاریخی کاخ گلستان پس از ۴۰ سال

آفرین امامی مدیر کاخ گلستان گفت: قرار است درب قدیمی و تاریخی کاخ گلستان که از آن به نام باب عالی یاد می‌شود، در هفته میراث فرهنگی بازگشایی شود. ما برنامه‌ها را طوری تنظیم کرده بودیم که این اتفاق در اواخر سال ۹۹ بیفتد اما مدتی این کاخ به دلیل شیوع کرونا تعطیل بود.

وی در ادامه گفت: بازگشایی باب عالی همیشه از سالهای قبل مطرح می شده و مدیران کاخ هم وعده آن را می‌دادند اما اجرایی نمی‌شد. چون برخی از مشکلات را چالش آن می‌دانستند. اما زمانی که مدیریت این کاخ را تحویل گرفتم از معاون میراث فرهنگی خواستم تا این چالش‌ها مورد بررسی قرار گیرد و آن را پیگیری کنم. بنابراین از ابتدای مهر ماه ۹۹ با مشورت‌های زیادی که با کارشناسان انجام دادیم محسنات و معایب آن را تحلیل کردیم و متوجه شدیم نه تنها بازگشایی این درب زیانی ندارد بلکه محسناتی هم خواهد داشت.

این مقام مسئول تصریح کرد: برخی از کارشناسان مخالف بازگشایی، می‌گفتند که محل اصلی ورودی کاخ از سمت میدان ارگ بوده که از گذشته هم سردری داشته ولی در دوره پهلوی تخریب شده است. بنابراین تنها راه ورودی به کاخ را باید همان درب میدان ارگ بدانیم. درحالیکه موافقان بازگشایی می‌گفتند بازگشایی تنها درب تاریخی کاخ، مداخله‌ای با درب میدان ارگ نخواهد داشت و می‌توان هر دو درب را باز کرد. درب شرقی یا همان باب عالی تنها درب تاریخی این کاخ بوده است.

امامی گفت: چالش دیگر برای معطل ماندن بازگشایی باب عالی، نصب سیستم‌های حفاظتی و امنیتی و گیت های فروش بلیت بود. عده‌ای تصور می‌کردند که نمی‌توان این سیستم را در ضلع شرقی ایجاد کرد درحالی که توانستیم به لحاظ الکترونیکی و پرسنلی این تجهیزات و امکانات را فراهم کنیم و اکنون سیستم‌های حفاظتی هم داخل کاخ و هم خیابان ناصر خسرو را پوشش می‌دهد. گیت و سیستم فروش بلیت نیز به صورت کامل حتی بهتر از درب غربی تجهیز شد چون در سمت درب میدان ارگ، بخش امانت داری نداشتیم اما در باب عالی داریم. حتی در نظر داریم تا با نام کاخ گلستان سردر مناسبی را در بخش شرقی نصب کنیم. بر سر این موضوع نیز مشورت کردیم که آیا کلمه جهانی باشد یا نه. اما چون معتقد بودیم اینجا اول کاخ بوده و بعدها به واسطه تاریخی بودنش، عنوان جهانی گرفته از عبارت «کاخ گلستان» برای سردر استفاده خواهیم کرد نه «مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان». بنابراین در بخش‌های دیگری قرار گیری کاخ را در فهرست جهانی اطلاع رسانی خواهیم کرد.

مدیر کاخ گلستان بیان کرد: ما برای بازگشایی باب عالی، پاکسازی های نما، مرمت و حفاظت‌های اضطراری را نیز در بخش شرقی انجام دادیم چون در تمام مدتی که این در بسته بوده، وضعیت مناسبی نداشت و حتی فضولات پرندگان به نمای بنا آسیب زده بود، که اکنون پاکسازی و مرمت شده است. یکی از بهترین دلایل برای بازگشایی این درب هم، مرمت این بخش از کاخ بوده است.

وی افزود: باب عالی در دوره قاجار محل رفت و آمد اختصاصی شاهان بوده است ولی بعدها در دوره پهلوی دوم برای استفاده از کتابخانه سلطنتی آن هم به صورت موردی باز می‌شد، اما در دوره انقلاب این در برای همیشه بسته بود و همه از سمت میدان ارگ رفت و آمد می‌کردند. ولی حالا می‌خواهیم باب عالی را که بیش از ۴۰ سال بسته بوده باز کنیم تا همه مردم از تنها درب تاریخی کاخ هم بتوانند رفت و آمد کنند البته با این اقدام قرار نیست درب غربی بسته شود بلکه کاخ گلستان دو درب ورودی خواهد داشت.

امامی گفت: مهمتر از همه اینکه محور گردشگری از سمت میدان امام خمینی، خیابان ناصر خسرو، خانه امام جمعه و بازار تهران وجود داشت اما کاخ گلستان این محور را قطع می‌کرد و در محور گردشگری این منطقه اصلاً وجود نداشت. درحالیکه با بازگشایی درب شرقی، کاخ گلستان هم به این محور اضافه می‌شود. شاید این هم یکی از بهترین دلایل برای بازگشایی باب عالی بود.

امامی توضیح داد: وقتی گردشگری از سمت باب عالی وارد کاخ گلستان می‌شود، کاملاً می‌تواند المان‌های باغ ایرانی را مشاهده کند چون از دری وارد می‌شود که اگرچه چوبی است اما قدمتی ندارد پس از آن وارد یک هشتی و راهرو و بعد وارد باغ می‌شود و کم کم به بنای اصلی یا همان کاخ‌ها می‌رسد. این المان‌ها در تمام باغ‌های ایرانی قابل مشاهده است. اما چنین امکانی از درب غربی وجود نداشت.

وی ادامه داد: از طرف دیگر، ورودی غربی برای اینکه درب اصلی کاخ باشد، چندان مناسب نیست ما با مشکلاتی زیادی در آن سوی کاخ مواجه هستیم از جمله پارک خودروها تا جلوی در و مسدود شدن ورودی در روزها و ساعاتی که کاخ تعطیل است. ما این نگرانی را داریم که اگر اتفاقی در کاخ بیفتد چطور خودروهای آتش نشانی از سمت غربی با وجود مسدود بودن، راه، وارد کاخ شوند. در واقع ورودی غربی دیگر هویت ورودی یک کاخ را از دست داده است درحالی که ما می‌توانیم تنها ورودی تاریخی این کاخ را بازگشایی کنیم.

وی افزود: برای اینکه مردم بتوانند از باب عالی رفت و آمد داشته باشند؛ یکی دیگر از زیرساختها که همان ساعت شمس العماره بود را نیز مرمت و راه اندازی کردیم. این ساعت سال‌ها خاموش بود و چند باری هم مرمت شد ولی دوباره از کار افتاد چون هزینه نگهداری آن سنگین بود. این بار ما از شهرداری منطقه ۱۲ خواستیم تا به ما برای تعمیر ساعت شمس العماره کمک کند. آنها هم طی تفاهمنامه ای از آقای ساعتچی خواستند که کار تعمیر و نگهداری ساعت را به سرانجام برساند. این ساعت چون قدیمی است نیاز به نگهداری دائمی دارد. همچنین قرارداد شهرداری تا پایان سال ۱۴۰۰ است به همین دلیل ما از آقای ساعتچی خواستیم که در کنارشان یکی از کارکنان فنی کاخ هم حضور داشته باشد و نحوه نگهداری از ساعت را به او آموزش دهد. اکنون ساعت شمس العماره دوباره شروع به کار کرده و صدای آن را اهالی و رهگذران ناصرخسرو می‌شنوند.