آیا آنکارا به درک جدیدی از خطر گسترش داعش رسیده است؟

دیپلماسی منطقه‌ای با محوریت سوریه و عراق و خطر گسترش «افراط‌گرایی و خشونت» و آثار آن بر منطقه و دنیا در چند هفته اخیر بار دیگر فعال شده است و این بار نیز تهران محور و میزبان این تحرکات دیپلماتیک است.

وزیر خارجه ترکیه بامداد روز چهارشنبه و در چارچوب رایزنی درباره مسایل منطقه‌ای و دوجانبه با همتای ایرانی خود در راس هیاتی وارد تهران شد.

مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه در سفر یک روزه خود به تهران با محمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان دیدار می کند.

این اولین سفر وزیر خارجه کابینه احمد داود اوغلو، نخست‌وزیر جدید ترکیه است که به گفته محمد جواد ظریف رابطه‌ای بسیار صمیمانه با یکدیگر دارند.

ظریف پیش از این در یک برنامه تلویزیونی و در زمانی که احمد داود اوغلو هنوز وزیر خارجه ترکیه بود، گفته بود که «من و آقای اوغلو با هم رفیق هستیم و علاوه بر این، هم کار علمی و هم کار اجرایی‌مان در حوزه روابط بین‌الملل است و در این زمینه کتاب هم داریم و تدریس هم کرده‌ایم. از سویی تفاوت سنی‌مان هم چند ماه بیش‌تر نیست. داود اوغلو کسی است که راحت با او صحبت می‌کنم.»

با وجود رابطه دوستانه و صمیمی دو دوست که حال یکی از آن‌ها در مقام رییس دولت قرار گرفته است، روابط سیاسی و دیپلماتیک ایران و ترکیه مدتی است تحت الشعاع مساله سوریه و داعش واقع شده است. هر چند دیگر از روابط پر طمطراق سیاسی، دیپلماتیک و اقتصادی تهران - آنکارا در سال‌های اخیر کمی کاسته شده است، اما دو کشور هم‌چنان از مهم‌ترین و با نفوذترین کشورهای منطقه در تحولات جاری هستند.

مقامات ایرانی از ابتدای شروع درگیری‌ها در سوریه و عراق همواره اعلام کرده‌اند که در هر شرایطی در کنار دولت و ملت این دو کشور ایستاده‌اند و برای رهایی این کشورها از خشونت‌های ساختگی و تحمیلی توسط برخی کشورهای منطقه و بین‌الملل در چارچوب تحرکات دیپلماتیک تلاش خواهد کرد. امروز خشونت و افراط افسار گسیخته نه تنها عراق و سوریه و کشورهای منطقه را تهدید می کند، بلکه اثرات منفی آن به کشورهای دیگر در عرصه بین‌الملل راه یافته است و نگرانی‌ها از خارج شدن گروه‌ها و افراد تروریست از کنترل گردانندگان و حمایت کنندگان بیش از پیش افزایش یافته است و این مساله ناشی از حضور شهروندان بیش از هشتاد کشور جهان در سوریه و عراق است که در کنار داعش می‌جنگند. در این میان ایران همواره بر این نظر بوده و هست که فهم صحیحی از خطر داعش و گسترش آن برای منطقه داشته است و آن چه امروز مهم است این که معیارهای دوگانه و سیاست‌های غیرمنطقی و توجه نکردن به خطر افراط و تلاش برای پیگیری سیاست‌هایی که در جهت کمک به افراطی‌گری و ترور در منطقه است دیگر نمی‌تواند ادامه یابد.

هفته گذشته و هم‌زمان با برگزاری کنفرانس بین‌المللی "جهان علیه خشونت و افراط گرایی" در تهران، وزیران خارجه عراق و سوریه به ایران آمدند و ضمن دیدارهای جداگانه با همتای ایرانی خود درباره مسایل منطقه و چگونگی مقابله با خشونت و افراط لجام گسیخته در منطقه و همسایگی ایران، اولین نشست سه‌جانبه وزیران خارجه عراق، ایران و سوریه در حاشیه این کنفرانس بین المللی برگزار شد. این برای اولین‌بار است که همکاری‌ها و رایزنی مقامات سه کشور درباره مسایل منطقه در چارچوب نشستی سه جانبه صورت می‌گیرد.

علاوه بر اهمیت برگزاری این نشست سه جانبه، اظهارات محمد جواد ظریف در کنفرانس‌های خبری مشترک با همتای سوری و عراقیش از درک جدید از سوی کشورهای منطقه درباره خطر داعش و افراط سخن گفت.

وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به آن چه در چند هفته اخیر در منطقه اتفاق افتاده است گفت که "امیدواریم این تحولات درس خوبی برای حامیان تروریسم در منطقه باشد."

ظریف تنها راه مبارزه با افراط را مبارزه جهانی و همه‌جانبه به لحاظ فرهنگی، سیاسی، اقتصادی به ویژه جلوگیری از ارائه کمک‌های مالی به گروه‌های تروریستی دانست و افزود: ما چاره‌ای جز یک مبارزه تمام عیار با این گروه‌ها نداریم و امیدوارم کشورهای همسایه و منطقه به این درک هرچه سریع‌تر و بیش‌تر برسند.

وزیر خارجه کشورمان هم‌چنین در کنفرانس خبری مشترک با همتای عراقی خود گفت که "برخی فکر می‌کردند در کوتاه مدت داعش و حمایت از گروه‌های تکفیری برای‌شان منافعی دارد، اما امروز آن‌ها به این درک رسیده‌اند که نه تنها هیچ نفعی ندارد بلکه خطری استراتژیک است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

او با اشاره به درک خطر خشونت و افراط در منطقه از سوی برخی کشورها گفت: باید منتظر باشیم این درک و تحول اثرش را در عملکرد دوستان ما در منطقه و کشورهای دیگر بگذارد و زمانی که این تاثیر گذاشته شود می‌توان با حرکت افراطی‌گری و داعش در منطقه به طور ریشه‌یی برخورد کرد.

ظریف نشانه‌های بروز درک خطر افراط و داعش از برخی کشورهای حامی این گروه تروریستی را توقف داعش در برخی مناطق و شکست‌های پیاپی این گروه افراطی دانست.

علاوه بر تحرکات منطقه‌یی درباره سوریه و داعش به نظر می‌آید فضای بین‌المللی هم‌زمان با تحرکات دیپلماتیک منطقه‌یی در راستای حل و فصل این دو مساله مهم، نیز همراهی می‌کند.

فدریکا موگرینی، رییس جدید سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز دوشنبه پس از این که وزیران امور خارجه اروپایی حمایت خود را از تلاش سازمان ملل برای پایان دادن به جنگ سوریه از طریق مذاکره اعلام کردند، گفت: اتحادیه اروپا برای افزایش همکاری با ایران و روسیه بر سر مساله سوریه تلاش خواهد کرد.

موگرینی گفت که اتحادیه اروپا آماده است تا با تمام بازیگران منطقه‌یی و بین‌المللی که در سوریه نفوذ دارند، به ویژه عربستان، ایران و روسیه همکاری کند.

او در کنفرانس خبری روز دوشنبه خود در هفته جاری به نقش ایران در منطقه اشاره کرد و افزود: ایران یک بازیگر مهم در منطقه است و همکاری با این کشور باید فراتر از مذاکرات هسته‌ای انجام شود.

وی هم‌چنین گفت که اتحادیه اورپا باید به تلاش‌های روسیه برای تشکیل دولت فراگیر در دمشق بپیوندد، اگر چه هنوز اختلافاتی بر سر ادامه حضور بشار اسد وجود دارد.

مسکو اخیرا تلاش های دیپلماتیکی را برای پایان دادن به درگیری‌ها در سوریه آغاز کرده و میخائیل بوگدانوف معاون وزیر امور خارجه روسیه، سفرهایی به لبنان، ترکیه و سوریه انجام داده است.

سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه نیز روز سه‌شنبه اعلام کرد که با توجه به آنچه «از اکثر طرف‌های درگیر هم در اوپوزیسیون و هم در دولت می‌شنویم، می‌توانیم خوش‌بین باشیم که روند مذاکرات جدید در اوائل سال آینده آغاز شود.»

با این حال، هنوز نشانه امیدوارکننده‌ای از این که کشورهای حامی گروه‌های تروریستی (آمریکا، عربستان، ترکیه و برخی کشورهای اروپایی) به درک مورد نظر کشورهای مخالف آن (روسیه، ایران، عراق، سوریه) نسبت به خطرات افراط و خشونت در سطح منطقه و دنیا رسیده باشند وجود ندارد و تمامی تلاش‌های دیپلماتیک و سیاسی که تاکنون صورت گرفته بیش از آن که جنبه ایجابی داشته باشد سلبی بوده است.

باید دید در سفر اخیر وزیر خارجه ترکیه به ایران، تا چه اندازه نگاه آنکارا با درکی که ظریف انتظار دارد کشورهای منطقه نسبت به خطر داعش و افراط گرایی به آن رسیده باشند نزدیک شده است؟