علت غیرقانونی بودن تحریم‌های جدید علیه ایران چیست؟

سایت خبری تابناک می نویسد : از زمان اعلام تمدید مذاکرات، بعضی از اعضای کنگره آمریکا مرتب از ضرورت وضع تحریم های جدید علیه ایران حرف می زنند. آنها - به همراه لابی ها و رسانه های همسو - چنان پای تحریم های جدید را به میان کشیده اند که گویی دارند از یک امر 'قانونی' صحبت می کنند. اما آیا به واقع موضوع آنگونه که آن ها ادعا می کنند ساده است؟

چرا وضع تحریم های جدید علیه ایران از سوی کنگره «غیرقانونی» است؟از زمان اعلام تمدید مذاکرات، بعضی از اعضای کنگره آمریکا مرتب از ضرورت وضع تحریم های جدید علیه ایران حرف می زنند. آنها - به همراه لابی ها و رسانه های همسو - چنان پای تحریم های جدید را به میان کشیده اند که گویی دارند از یک امر 'قانونی' صحبت می کنند. اما آیا به واقع موضوع آنگونه که آن ها ادعا می کنند ساده است؟

 رضا نصری، حقوقدان و عضو موسسه عالی مطالعات بین المللی ژنو در مطلبی که در نشریه «هاروارد اینترنشنال ریویو» منتشر کرده به بررسی ابعاد حقوقی ادعای کنگره آمریکا مبنی بر ضرورت وضع تحریم های جدید پرداخته و ایرادات قانونی آن را بر شمرده است.

در این مطلب آمده است:

تنها چند ساعت پس از اینکه ایران و گروه 5+1 در وین اعلام کردند قصد دارند توافق نامه ژنو را تا ماه جولای آینده تمدید نمایند، لابی ایپک (لابی طرفدار اسرائیل در واشنگتن) بیانیه ای صادر کرد که در از کنگره ایالات متحده دعوت می کرد که قوانین تحریمی جدید علیه ایران به تصویب برساند. این لابی اسرائیلی در بیانیه اش مدعی شده بود که تصویب تحریم های جدید در زمان تمدید، اقدامی 'اساسی' برای موفقیت مذاکرات خواهد بود.

در همین راستا، در واکنش به خبر تمدید مذاکرات، برخی اعضای کنگره نیز فوراً با صدور بیانیه های جداگانه، خواستار وضع تحریم های جدید علیه ایران شدند. سناتور مارک کرک، از حزب جمهوریخواه، اعلام کرد که 'اکنون بیش از هر وقت، وضع تحریم علیه ایران اقدامی حیاتی است'. اد رویس، عضوء کمیته سیاست خارجه کنگره، نیز پس از شنیدن خبر تمدید مذاکرات، طی اطلاعیه ای اعلام کرد که 'از این هفت ماه تمدید باید برای تشدید فشارهای اقتصادی علیه ایران استفاده کنیم'. همچنین، سناتور جان مک کین، لیندزی گراهام و کلی آیوت نیز در یک نامه مشترک اعلام کردند که ' زمان ِ تمدید باید با تحریم های قوی تر همراه شود'. از آن پس نیز، برخی از سیاستمدارن و نمایندگان سنا و مجلس عوام مدام بر ضرورت اعمال تحریم های جدید در زمان تمدید مذاکرات پافشاری نموده اند.

اما سوال اینجاست که آیا کنگره - مطابق حقوق بین الملل - واقعاً می تواند بدون نقض تعهدات ایالات متحد تحریم جدید علیه ایران وضع نماید یا خیر؟

پاسخ به این پرسش قطعاً منفی است.

به واقع، در میان هیاهوی حملات لفظی و تهدیدات ایران ستیزان، یک نکته مهم نزد کنگره و بخش قابل توجهی از رسانه ها از قلم افتاده است: از لحاظ حقوقی، اینطور نیست که ایران و گروه 5+1 فقط 'فرصت مذاکرت' را - آنگونه که در رسانه ها گزارش می شود - تمدید کرده باشند. بلکه آنها به واقع 'مدت زمان اعتبار توافق نامه ژنو' را تا ماه جولای تمدید نموده اند. این یعنی اینکه کنگره آمریکا موظف خواهد بود که دست کم تا ماه جولای آینده تمام بندهای الزام آور توافق نامه ژنو را رعایت نموده و از هر اقدامی که موجب لطمه زدن به اهداف و منظور این توافق نامه باشد پرهیز نماید.

در توافق نامه ژنو به صراحت آمده است که 'دولت امریکا، در چارچوب اختیارات قانونی رئیس جمهور و کنگره از تحمیل تحریم های جدید هسته ای خودداری خواهد کرد'. به عبارت دیگر، مادام که این توافق نامه معتبر است (دست کم تا ماه جولای 2015)، تمام ارکان دولت آمریکا - از جمله کنگره - موظف به پایبدی به این تعهد محوری ِ مندرج در آن خواهند بود. از طرف دیگر، نه تنها اعمال تحریم های جدید مطابق توافق نامه ژنو ممنوع است (امری که کاخ سفید نیز به آن اذعان دارد)، بلکه هر اقدام مشابهی - مانند تصویب قانون تحریمی ِ زمان داری که در صورت عدم توافق با ایران در ماه جولای احیا خواهد شد - نیز نقض اصول و قوانین بین المللی است:

توافق نامه ژنو توسط نماینده رسمی رئیس جمهور آمریکا مذاکره و به امضاء رسیده است. از این رو، مطابق یک اصل عرفی شناخته شده در حقوق بین الملل، حتی در صورت عدم تصویب آن توسط کنگره، ایالات متحده همچنان موظف می ماند که از هر اقدامی که موجب لطمه خوردن به اهداف و منظور این توافق نامه شود خودداری نماید (ماده 18 کنوانسیون وین در مورد معاهدات، 1969). یکی از اهداف توافق نامه ژنو نیز برچیدن کامل همه تحریم های شورای امنیت و تحریم های ملی مرتبط با برنامه هسته ایست.

به عبارت دیگر، دعوت سازمان ایپک از کنگره برای تصویب تحریم های جدید، و همچنین موضع برخی نمایندگان کنگره در همین راستا، چیزی نیست جز فراخواندن قوه مقننه آمریکا به ارتکاب یک امر غیر قانونی: امری که هم اعتبار ایالات متحده را در صحنه بین المللی خدشه دار خواهد کرد و هم موجب خشم متحدین اروپایی این کشور - که برای امضای خود پای توافق نامه ژنو اعتبار قائل اند - خواهد شد.

در نتیجه، به نظر می رسد که بهترین راه پیش روی ایالات متحده در مقطع فعلی، پایبندی به تعهدات بین المللی خود، پرهیز از اقدامات غیر قانونی و حفظ اعتماد طرفین مذاکره کننده (از جمله ایران) خواهد بود.