احداث جاده به قیمت نابودی ۴ هزار گونه بلوط

درختان ارزشمند ذخیره‌گاه‌های جنگلی فریدون‌شهر از قهر آتش‌سوزی امسال رهایی یافتند اما آتش سوداگری بلای جان آنها شده تا یکی از سرمایه‌های ارزشمند رویشگاه جنگلی زاگرس برای همیشه با احداث جاده روستایی از دست برود، اقدامی که هرچه زودتر باید جلوی آن را گرفت.

اصرار برای کشیدن جاده دوم برای روستای ۱۰ خانواری وِزوِه از منطقه پشتکوه شهرستان فریدون‌شهر با هدف خدمات رسانی از دل متراکم‌ترین جنگل‌های زاگرسی به بهای نابودی چند هزار بلوط و درختان ارزشمند و حتی در معرض انقراض ذخیرگاه‌های جنگلی موجب تعجب کارشناسان منابع طبیعی شده است.

جاده ای که بنا شده از دل این رویشگاه جنگلی زاگرس و از کنار رودخانه گوکان بگذرد، به دلیل شیب تند دره و حجم بالای سنگبری‌ها و خاکبرداری‌ها و در نتیجه نیاز به صرف هزینه‌های سنگین به گفته کارشناسان به هیچ وجه توجیه اقتصادی ندارد و از همه مهم‌تر اینکه یکی از سرمایه‌های بی نظیر ایران، یعنی ارزشمندترین رویشگاه جنگلی زاگرس با هزاران بلوط و گونه‌های اندمیک (انحصاری) که هیچ کجای ایران و جهان یافت نمی‌شود برای همیشه از بین می‌رود و زیر انبوه خاکبرداری‌ها و ترانشه‌ها مدفون می‌شود.

جنگل‌های زاگرسی شهرستان فریدون‌شهر ۲ ذخیرگاه پشندگان و چال خلیل را دارد، جایی که بلوط‍‌ها و ارژن‌ها و گونه‌های زیادی از گیاهان منحصربه فرد را در دل خود جایی داده تا یکی از ارزشمندترین رویشگاه‌های جنگلی ایران باشد.

سوال این است که با کدام منطق و برهانی باید تیشه به ریشه یکی از متراکم‌ترین جنگل‌های زاگرسی زد و چنین بهایی سنگینی را به دلایلی بر گُرده طبیعت بکر زاگرس در ایران مرکزی گذاشت؟

کدام منطق می‌گوید برای دسترسی روستایی با این خانوار کم که یک جاده هم دارد باید جاده دسترسی دیگری زد که هزینه‌های کلان احداث آن و گزاف‌تر، خسارت زیانبار به یکی از بکرترین مناطق جنگلی ایران سر به فلک می‌گذارد.

قطع و دفن چهار هزار گونه بلوط در اثر ایجاد ترانشه و احداث این جاده و همچنین برهم زدن اکوسیستم رودخانه گوکان بر اثر انباشت آوار تخریب‌ها در بستر این رودخانه و از بین رفتن زیستمندان آن تنها یک سوی ماجراست.

سوی دیگر این ماجرا، فراهم کردن دسترسی برای برهم زدن طبیعت بکر این منطقه است که پوشش جنگلی آن را دچار و در معرض خطرات جدی قرار می‌دهد.

عبور و مرور آسان‌تر برای قاچاقچیانی که چوب حراج بر تن بلوط‌های زاگرس می‌زنند یا افزایش بوته‌کَنی گیاهانی مثل کرفس کوهی و گیاهانی که در حال انقراض هستند، افزایش احتمال آتش‌سوزی در اثر رفت و آمد بیشتر و بی احتیاطی مردم، همچنین امکان ورود بیشتر دام به جنگل و از بین رفتن گیاهان زیر اشکوب (گیاهچه‌های جنگلی)، تنها بخش‌هایی از مخاطرات زیانباری است که در اثر عبور جاده دوم روستای وزوه ضریب حفاظتی جنگل‌های این منطقه را کاهش می‌دهد.

همه اینها در حالی است که برای خدمات رسانی باید خردمندانه اندیشید و یا واضح‌تر اینکه گرهی که با دست باز می‌شود نباید به دندان انداخت.

اگر هدف خدمات رسانی به روستاییان است به تاکید کارشناسان باید چاره ای معقول و منطقی اندیشید، به واقع جاده ای که قرار است با این هدف برای روستای وزوه از دل زاگرس و یکی از خوش آب و هواترین مناطق ایران بگذرد، اولویتی ندارد.

چراکه اگر قصد خیری در میان است به تاکید صاحبنظران امر باید همان جاده اول را سامان داد، جاده ای که هنوز در بخش‌هایی خاکی است و می‌توان با راه‌اندازی تونل گردنه کِلوسه و با صرف هزینه معقول و منطقی هم دست یاری به سوی مردم روستا دراز کرد و هم دست از سر جنگل‌های بی‌پناه زاگرس برداشت.

گرچه طرح ایجاد جاده دوم وزوه با مخالفت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان و اداره کل حفاظت محیط زیست روبه رو شده است اما اظهارات کارشناسان منابع طبیعی حاکی از اصرار و فشار بر مقامات استان اصفهان و سازمان جنگل‌ها برای عبور این جاده با شعار محرومیت زدایی است، اقدامی که همه کوشندگان محیط‌ زیست و منابع طبیعی را دچار شک و گمان‌های متعددی کرده است، اینکه این اصرار برای پیشبرد کدام هدف می‌خواهد ارزشمندترین رویشگاه جنگلی زاگرس را به مسلخ ببرد.

 

قوه قضاییه اجازه ندهد

محمد درویش، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور اصرار برای ساخت جاده از دل یکی از ارزشمندترین رویشگاه‌های جنگلی زاگرس را جرم آشکار خواند و گفت: نهادهای بازرسی قوه قضاییه و نهادهای اطلاعاتی باید وارد میدان شوند تا اجازه ندهند چنین حیف و میلی اتفاق بیفتد. چون اگر این جاده ساخته شود، ارتفاع پایه‌های برخی از پل‌هایی که در این مسیر ساخته خواهد شد بیشتر از صد متر خواهد بود و ده‌ها پل باید نصب شود، حجم بزرگی از خاکبرداری باید اتفاق بیفتد، احتمال دارد حتی مجبور به زدن تونل شوند، اینها هزینه‌های خیلی خیلی گزافی برای کم ترددترین جاده جهان خواهد بود.

وی افزود: اگر مسائلی مثل زمین‌خواری و ویلا سازی پشت پرده اصرار بر احداث این جاده نباشد، ساخت این جاده نابخردانه است، یعنی عده‌ای می خواهند پول‌شان را آتش بزنند، اگر دلشان برای مردم آن منطقه می‌سوزد به آنها امکانات درخور رفاهی بدهند نه اینکه ۲ جاده برایشان بکشند درحالی که از حداقل امکانات معیشتی هم برخوردار نباشند.

این کنشگر محیط زیست و منابع طبیعی با تاکید بر لزوم ممانعت از ایجاد این جاده گفت: مملکت یک وزارت راه و شهرسازی و یک سازمان جنگل‌ها و مراتع و سازمان حفاظت محیط زیست دارد، چگونه یک نهادی که هیچ کدام از اینها نیست می‌تواند به راحتی و با شعار حرکت جهادی بخش مهم و بسیار راهبردی از جنگل‌های زاگرس ما را نابود کند و هزینه‌های گزافی را روی دست ملت بگذارد.

سوال اصلی درویش این است که چرا سازمان بازرسی کشور سکوت کرده است. در واقع از نگاه این کنشگر نامی محیط زیست ایران، اینکه کار ساخت جاده دوم روستای وزوه با شعار محرومیت زدایی پیگیری می‌شود تنها ظاهر ماجراست و ممکن است صحبت از تسریع طرح‌های انتقال آب یا خرید و فروش زمین در یکی از مناطق خوش آب و هوای ایران باشد.

وی معتقد است که باید این ماجرا رهگیری شود و نهادهای بازرسی و اطلاعاتی وارد میدان شوند.

 

آیا رواست برای احداث یک جاده ۴ هزار درخت را قطع کنیم؟

مرتضی برزو زاده رئیس اداره جنگلکاری اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان گفت: آیا لازم است برای روستای ده خانواری که یک جاده هم دارد جاده دومی را بزنیم و بیش از چهار هزار درخت کهنسال را قطع کنیم. تبعات زیست محیطی احداث این جاده که هیچ الزامی هم ندارد در این شرایط اقلیمی جبران ناپذیر است.

وی با اشاره به هزینه سرسام آور عبور این جاده به دلیل شیب خیلی زیاد این منطقه زاگرسی با توجه به شرایط اقتصادی فعلی افزود: ترانشه‌هایی که باید برای این جاده بزنند درخت‌های زیادی را در پایین دست نابود می‌کند، در این منطقه رودخانه دائمی گوکان جریان دارد، با عملیات عبور این جاده رودخانه وحیات وحش آن نابود می‌شود، آنچه قرار است با احداث جاده دوم وزوه رخ بدهد تبعات زیست محیطی فراوانی دارد که برای این منطقه هیچ توجیهی ندارد و معلوم نیست که باچه هدفی در حال پیگیری است.

اهداف دیگری پشت پرده این ماجراست

برزو زاده معتقد است که هدف کمک به مردم آن منطقه نیست و اهداف دیگری پشت پرده این ماجراست که موجب نگرانی آنها از پیگیری این موضوع از طریق مقامات شده است.

وی معتقد است که شاید احداث این جاده برای مقامات با محرومیت زدایی توجیه شده است.

آن طور که برزو زاده گفت در این منطقه درختان کهنسال بلوط با حداقل عمر پانصد سال وجود دارد که در صورت نابودی جایگزین کردن آنها مشکل است.

وی یادآور شد: تنوع گونه‌ای گیاهان و جانوران و حتی گونه‌های در معرض انقراض که با احداث این جاده و تبعات آن ضریب حفاظتی آنها پایین می‌آید و هرچه بیشتر در معرض خطر نابودی خواهند بود.

بلوط هایی که مامنی برای سنجاب ایرانی هستند؛ زیستگاه گونه‌ای در معرض خطر انقراض که حالا بلوط هایش قطع و یا مدفون می شوند. نه تنها بلوط‌ها، ارژن‌ها و اُرس‌ها هم که گونه‌ای ممنوع القطع و در خطر انقراض هستند حالا از دم تیغ گذرانده می‌شوند.

 

تیرخلاص بر آخرین مانده‌های رویشگاه جنگلی زاگرس

عبدالرضا مهاجری معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان درباره تبعات زیست محیطی جاده دوم روستای وزوه گفت: جاده ای که قرار است از کوگان به وزوه کشیده شود و از وزوه به کاهگانک برود، جاده میانبری است که راه ۲ روستا را کاهش می‌دهد ولی در ازای این جاده که از کنار رودخانه گوکان زده می‌شود نزدیک ۲ هزار درخت بلوط و درختچه جنگلی باید قطع شود و حدود ۲ هزار درخت هم در زدن این جاده، زیر ترانشه‌ها مدفون می‌شود.

وی افزود: با توجه به اینکه چهل درصد آب شیرین کشور از زاگرس تامین می‌شود، حیف است که جنگل‌هایی که عمر بعضی از درخت‌هایش بالای دویست سال است به خاطر اینکه یک روستای ۱۰ خانواری راحت‌تر رفت و آمد کنند خراب شود.

مهاجری گفت: ما مخالفت مان را در خصوص احداث این جاده به سازمان راهداری اعلام کرده‌ایم و اداره کل حفاظت محیط زیست استان هم شدید مخالفت کرده است اما با وجود تمام مخالفت‌ها برخی از مقامات کماکان پیگیر احداث این جاده هستند.

به گفته این مقام منابع طبیعی استان اصفهان، آنچه بیم تخریب آن می‌رود تنها مانده‌ها و داشته‌های جنگلی زاگرس است و لزوم حفظ و صیانت آنها شفاف و روشن است.

وی افزود: اگر برای مردم امکان بیشتر برای ماندن در جنگل فراهم شود و دام این مردم هم از زیر اشکوب جنگل (گیاهچه‌های جنگلی) تعریف شود، اجازه زادآوری به جنگل نمی‌دهد و در آینده نزدیک با از بین رفتن تمام جنگل‌های زاگرس مواجه می‌شویم.

لزوم حفظ این ذخایر ژنتیکی در زاگرس

مهاجری یادآور شد: اگر این جاده زده شود بسیاری از این گیاهانی که نمونه هستند و فقط در ایران مرکزی رویش می کنند نابود می‌شوند. ۴۶ درصد گیاهانی که در ایران مرکزی داریم اندمیک(انحصاری) هستند و هیچ کجای کره زمین این گیاهان را نمی شود پیدا کرد. ما باید در جهت حفظ این ذخایر ژنتیکی همت کنیم.

صحبت‌های معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان در حالی است که برخی از طراحان این جاده با تحت فشار گذاشتن مقامات استان و ریاست سازمان جنگل‌ها در حال توجیه کردن این طرح و سعی در گرفتن موافقت اداره کل منابع طبیعی و اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان هستند.

صفر تا صد جاده ای که در اولویت نیست

اما سعید خدابخشی سرپرست اداره نظارت بر ساخت راه‌های فرعی و روستایی که در واقع به تازگی از اداره کل راه و شهرسازی استان جدا و به اداره راهداری و حمل و نقل جاده‌ای اصفهان منتقل شد گفت که بسیج سازندگی به دنبال اجرای این محور است تا در این ارتباط به آنها کمک کند ولی اداره کل منابع طبیعی و سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی تاکنون با این طرح مخالف بوده‌اند.

خدابخشی نیز معترف به این نکته است که مسیر در نظر گرفته شده بسیار سخت است و از سویی پوشش‌های جنگلی بکری دارد که باید برای احداث این جاده، کل این محور دست‌خورده شود.

وی در عین حال تاکید کرد: یکی از مهم‌ترین موضوعات، اجرای تونل گردنه کلوسه است که در دستور کار اداره قرار داده‌ایم. تونل گردنه کلوسه اگر زده شود، اجرای جاده دوم روستای وزوه خیلی توجیهی ندارد، در واقع احداث این تونل هم مسیر را ایمن می‌کند و هم مشکل راه‌بندان زمستان را حل می‌کند و ارتباط روستای وزوه و کاهگانگ بهتر می شود.

آنچه خدابخشی با نام تونل گردنه کلوسه از آن یاد می‌کند در محور اصلی ارتباطی از فریدون‌شهر به پشتکوه می‌تواند مشکل جاده اول را حل و به طور کلی هر بهانه‌ای برای ساخت جاده دوم از دل جنگل را خنثی کند.

سرپرست اداره نظارت بر ساخت راه‌های فرعی و روستایی اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده ای استان اصفهان در این‌ باره توضیح بیشتری داد: اگر بخواهیم هزینه‌هایی برای احداث جاده دوم بکنیم، در عمل بی‌فایده است، حجم سنگبری زیاد این محور هزینه‌های خیلی بالایی دارد، این منطقه از ذخیره‌گاه های بکرِ بکر است اما ما اداره راه هستیم و اگر طرحی را مصوب و به ما ابلاغ کنند، مجبور هستیم که انجام بدهیم.

وی افزود: اولویت با جاده موجود است که اکنون از پشندگان به دورک خاکی است، باید تونل گردنه کلوسه را بزنیم و آسفالت کنیم که در این صورت مسیر بسیار ایمن و روان می‌شود، در واقع اولویت با همین محور اصلی و موجود است که از فریدون شهر به دورک می‌رود اما جاده دوم اولویتی ندارد اما از سوی برخی نهادها در حال پیگیری است.

 

جایی که ما نقشه برداری کردیم جنگلی وجود ندارد

سرهنگ حسین انوری رئیس سازمان بسیج سازندگی استان اصفهان در این پیوند گفت که طراحی جاده توسط اکیپ‌های آنها انجام شده و در اختیار اداره راهداری و حمل و نقل جاده ای قرار گرفته است و مقرر شده بعد از استعلام از سازمان محیط زیست و منابع طبیعی و دستگاه‌های ذی‌ربط، محل احداث جاده به آنها اعلام شود.

انوری در گفت ‌و گو یادآور شد: از آنجایی که سپاه تمام توانش را برای محرومیت زدایی گذاشته است، این پیشنهاد به ما شده که به اداره راه استان در این بخش کمک کنیم، این جاده ای نیست که سپاه بخواهد بزند و محیط زیست بخواهد بگوید چرا زدید، سپاه کمک‌یار دستگاه‌ها برای محرومیت زدایی است.

وی افزود: از دستگاه‌های مربوطه در استان خواسته‌ایم که تمام زمینه‌های قانونی را فراهم و استعلام کنند و به ما شسته، رفته بگویند که در این مسیر زدن جاده هیچ مشکلی ندارد.

انوری گفت: جایی که بچه‌های ما نقشه‌برداری انجام داده‌اند هیچ گونه بافت جنگلی ندارد، نقشه‌ای که طراحی کرده‌ایم در اختیار اداره راه قرار گرفته است، هزینه‌ های سنگینی دارد و ما هم کمک کردیم که هزینه‌های چند صد میلیونی به حداقل برسد، اگر مسیر را اداره راه استان در استعلام از محیط زیست و منابع طبیعی پذیرفت، میرویم پای کار و اگر طراحی جدیدی انجام داد و موردنظر منابع طبیعی باشد، هرجا که اعلام کردند ما آمادگی کمک داریم.

در حالی که سرپرست اداره نظارت بر ساخت راه‌های روستایی اداره کل راهداری استان اصفهان در گفت‌ و گو با ایرنا احداث جاده دوم روستای وزوه را به دلیل هزینه‌های هنگفت آن در اولویت نمی‌بیند اما رئیس بسیج سازندگی به خبرنگار ایرنا از احداث جاده دوم وزوه در اولویت‌های اعلام شده اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای به بسیج سازندگی گفت.

انوری در این ارتباط افزود: هیچ جاده‌ای از وزوه به گوکان وجود ندارد، ایجاد این جاده در اولویت‌های اداره راهداری قرار دارد اما نمی دانم چطور گفته اند که در اولویت آنها نیست، این جاده، پشتکوه فریدون شهر و پشتکوه دوم چهارمحال و بختیاری را به اصفهان وصل می‌کند. مسیر را بسیار کوتاه می‌کند.

وی در پاسخ به این سوال که تا چه اندازه به تبعات محیط زیستی احداث این جاده اندیشیده شده است گفت: تمام جاده ها در ذخیره‌گاه محیط‌ زیستی و جنگل‌های پشتکوه زده شده‌اند ولی جایی که ما نقشه‌برداری کرده‌ایم هیچ جنگلی وجود ندارد و این جاده که طراحی شده در حاشیه رودخانه قرار دارد.

استان اصفهان به مرکزیت شهرستان اصفهان با ۲۴ شهرستان، مساحتی معادل ۱۰.۷ میلیون هکتار دارد که بیش از ۹۰ درصد از این مساحت را معادل ۹.۸ میلیون هکتار عرصه‌های منابع طبیعی و ملی و از این میزان حدود ۴۰۳ هزار هکتار جنگل معادل (۴ درصد)، ۶ میلیون هکتار مرتع معادل (۶۴ درصد) و سه میلیون هکتار بیابان معادل (۳۲ درصد) در بر گرفته است.

جنگل‌های استان اصفهان بطور عمده در دو شهرستان فریدونشهر با ۴۰ هزار هکتار و سمیرم با ۲۵ هزار هکتار پراکنده است و سرانه جنگل در کمتر از ۰.۱ هکتار است اما با وجود سطح به نسبت کم از تنوع گونه‌ای خوبی (۳۵ گونه درختی ودرختچه ای) برخوردار است.

این استان از نظر تقسیم بندی نواحی رویشی در ۲ ناحیه رویشی زاگرسی و ایران تورانی قرار گرفته که ناحیه رویشی زاگرسی غرب و جنوب استان را شامل می‌شود و بقیه مناطق استان جزو ناحیه رویشی ایرانی تورانی است.