هیجانات در بورس/ بازار سرمایه ،بازار انتظارات

بورس تهران شاید تنها بازار اقتصادی ایران باشد که پس از اعلام نتایج مذاکرات در وین دچار جو هیجانی منفی شد و ریزش سنگینی را در پی داشت. تالار حافظ از سال گذشته گرفتار رکود شده است و تنها امیدش به سرانجام رسیدن مذاکرات هسته ای بود تا در ادامه با برداشته شدن تحریم ها رخوت رکود از صنایع بورسی را بزداید اما اعلام تمدید دوباره مذاکرات ایران با گروه 1+5 اگرچه این بار نشان از پیشرفت در عرصه دیپلماسی ایران داشت اما این اتفاق چندان به مذاق بورس بازان تالار شیشه ای خوش نیامد و آنها با فروش های سنگین خود یک روز بعد از سوم آذر روز تلخی را برای بورس تهران رقم زدند. هرچند کارشناسان بازار سهام رفتار هیجانی بورس بازان تالار شیشه ای پس از اعلام نتایج مذاکرات را مقطعی دانسته اند و پیش بینی کرده اند بورس تهران به حالت عادی برمی گردد. علی رحمانی مدیرعامل سابق بورس تهران درباره اثر اعلام نتایج مذاکرات و افت یکباره شاخص معتقد است رفتار هیجانی سهامداران از به نتیجه نرسیدن مذاکرات طبیعی بود و پس از چند روز بازار به شرایط عادی برمی گردد. اکنون سیاست های دولت در بودجه برای فعالان بازار سرمایه بسیار مهم است چرا که اگر این سیاست ها متناسب باشد باعث رشد دوباره بورس خواهد شد.

*ریزش بیش از 1200 واحدی شاخص بورس پس از اعلام نتایج مذاکرات هسته ای را برخی به واکنش سیاسی بورس تهران تعبیر کرده اند اما این بار با وجود اینکه مذاکرات ادامه دارد و به زعم فعالان سیاسی توفیقاتی نیز به دست آمده است چرا اثر منفی بر بازار سهام گذاشت و به رغم خوش بینی های سهامداران در روزهای قبل از اعلام نتایج باعث ریزش شدید شاخص شد؟

فعالان بازار سهام با توجه به انتشار حجم بالای خبرهای مثبت از مذاکرات در روزهای قبل از اعلام نتایج وین انتظار داشتند در این دوره مذاکرات هسته ای به سرانجام برسد و توافق حاصل شود. انتظار سهامداران و خوش بینی های آنها باعث شد در روزهای قبلی به میزان قابل توجهی خرید کنند. آنها تصور می کردند این بار توافق قطعی است و این مساله نیز باعث کمک به کاهش هزینه معاملات، ثبات اقتصادی و خروج از رکود شرکت ها و افزایش نقدینگی شرکت ها می شود. اما با اعلام خبر تمدید دوباره مذاکرات و باز هم اینکه باید سهامداران بورس چشم انتظار در یک دوره بیم و امید بمانند تا شاید چند ماه بعد توافق حاصل شود، طبیعی بود که بازار سهام واکنش منفی نشان دهد.

*پس افزایش انتظارات و خوش بینی ها ناشی از مذاکرات به شکل رفتارهای هیجانی منفی نمایان شد؟

به هر حال فعالان بازار و سهامداران که به طور جدی در چند روز قبل پیگیر خبرهای مذاکرات هسته ای ایران با گروه 1+5 بودند پیش بینی های خود را بر انجام توافق در مذاکرات گذاشته بودند و به نظر آنها به شکلی در خبرها مانور داده شده بود که توافق حتمی است به همین خاطر اقدام به خرید کردند. البته برخی از سهامداران هم بودند که چنین انتظاری نداشتند و با احتیاط عمل کردند و ترجیح دادند در روزهای قبل از اعلام نتایج مذاکرات نظاره گر بازار باشند و صبر کنند. آنچه مشخص است غلبه بازار پیش بینی های خود را بر فرصت خرید گذاشته بودند و در نتیجه اعلام عدم توافق و تمدید دوباره مذاکرات باعث شد بسیاری در روز سه شنبه هفته گذشته دست به فروش بزنند. به هر حال انجام توافق هسته ای و گشایش در سیاست خارجی ایران برای بازار سرمایه بسیار مهم است. نمی توان انتظار داشت چون باز هم مذاکرات تمدید شده است اثر معکوس در بازار نگذارد. وقتی پیش بینی ها با توجه به انتظارات ایجاد شده درست از آب در نیاید بازار سهام سریعاً واکنش نشان می دهد.

*اما در روزهای قبل از اعلام نتایج برخی کارشناسان و مدیران اقتصادی و بورسی اعتقاد داشتند اعلام خبر تمدید مذاکرات چندان اثر منفی بر بورس نخواهد گذاشت و روند بازار عادی است. اما رفتارهای هیجانی اکثر سهامداران باعث شد حتی برخی کارشناسان و فعالان اقتصادی نسبت به ریزش شاخص متعجب شوند و حتی این سوال به وجود آمده آیا راهکاری برای کنترل رفتارهای هیجانی سهامداران در این گونه موارد وجود دارد؟

به هر حال بازار سرمایه به نوعی بازار انتظارات است. قیمت های سهام شرکت در حقیقت ارزش انتظارات آتی است. طبیعی است رویدادهای سیاسی و اقتصادی در این بازار تاثیرگذاری بالایی داشته باشد. به ویژه در رویدادهایی که فعالان بازار پیش بینی های خود را بر اساس آنها انجام می دهند و اگر برخلاف جهت پیش بینی آنها نتیجه آن رویدادها حاصل شود به سرعت بر بازار اثر می گذارد و باعث بروز رفتارهای هیجانی می شود. تاکید کردم مذاکرات هسته ای با توجه به اینکه در ایجاد ثبات اقتصادی و کاهش هزینه های معاملات، تاثیر مستقیمی دارد طبعاً اعلام خبر تمدید و انتظار برای یک دوره بیمه و امید دیگر باعث سرخوردگی سهامداران می شود.

*با این اوصاف پیش بینی شما از روند بازار در شرایط فعلی چیست؟

به نظر می رسد به زودی بازار به شرایط عادی بازگردد. در روز پایانی معاملات هفته گذشته نیز تا حدودی از رفتارهای هیجانی سهامداران کاسته شد. در ادامه نیز به طور کلی شرایط عادی حاکم می شود. در حال حاضر سیاست های دولت در بودجه سال 94 برای بازار سهام بسیار مهم است. به هر حال دولت قیمت نفت و دلار را چگونه تعیین خواهد کرد و چه سیاست هایی در جهت خروج از رکود در بودجه پیش بینی می کند تا شرایط کسب و کار به نفع فعالان اقتصادی باشد و هزینه های جدید بر صنایع تحمیل نشود، طبیعی است که اثر مثبتی بر بازار سهام می گذارد و در این دوره که باز هم بازار در شرایط بیم و امید مذاکرات هسته ای قرار دارد می توانیم امیدوار باشیم که دوباره بازار سرمایه وارد رونق و حتی با رشد قابل توجه هم مواجه شود. در روزهای اخیر شاهدیم رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده است نرخ دلار در بودجه افزایش می یابد و پیش بینی برای هر نرخ دلار 2850 تومان است. این مساله می تواند اثر مثبت برای شرکت های بورسی داشته باشد چرا که به نفع صنعت و کاهش واردات است و از طرفی باعث می شود دولت در شرایط فعلی که به علت تحریم های اقتصادی در تامین هزینه های خود با کمبود منابع مالی مواجه شده است کمک کننده باشد. از طرفی بورس همیشه از افزایش نرخ ارز سود برده است.

*به طور کلی نقش مدیران بازار سرمایه به ویژه سازمان بورس در این گونه مواقع که بازار دچار جو هیجانی می شود چیست. چرا که در روزهای اخیر با توجه به ریزش شدید بازار برخی معتقد بودند باید مسوولان بورس در این زمینه وارد بازار شوند؟

باید سازوکار بازار تعیین کننده باشد. بهتر است در این مواقع تنها مسوولان امر نقش حمایتی داشته باشند و از دخالت در بازار بپرهیزند. البته در برخی از موارد خاص چون به یکباره کاهش ارزش ذاتی سهام در بازار مسوولان امر می توانند به شکل مقطعی وارد شوند اما در حال حاضر چنین اتفاقی رخ نداده است و بازار به زودی به شرایط عادی برمی گردد.