یک گام جدید از "حماس "برای ترمیم روابط با ایران

هیات بلندپایه جنبش مقاومت اسلامی «حماس» روز دوشنبه وارد تهران شد. سفری که قرار است زمینه ساز و فراهم کننده مقدمات سفر خالد مشعل، رئیس دفتر سیاسی حماس به ایران شود.

این هیات که ریاست آن را محمد نصر عضو دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی به عهده دارد، متشکل از ماهر عبید و احمد جمال عیسی از اعضای دفتر سیاسی «حماس»، اسامه حمدان مسئول روابط بین الملل و خالد قدومی نماینده این جنبش در تهران است. هیئت بلندپایه «حماس» قرار است که در این سفر با مقامات ایرانی دیدار و گفت وگو کنند.

محمد نصر در گفت و گو با مرکز اطلاع رسانی فلسطین در تهران درباره اهداف این سفر اعلام کرد که «به دنبال تقویت مناسبات تاریخی خود با جمهوری اسلامی ایران هستیم.» او افزود: «حماس» نسبت به تقویت روابط تاریخی و دیرینه خود با ایران علاقه وافر و اهتمام ویژه ای دارد.

این در حالی است که یک دوره علاقه «حماس» نسبت به تقویت این رابطه تا حدود زیادی کاهش یافته بود و جنبش مقاومت اسلامی به خصوص شاخه سیاسی آن در تلاش برای تقویت روابط با کشورهای عرب منطقه بود.

روابط ایران و «حماس» در پی شدت گرفتن ناآرامی های سوریه از فروردین ماه سال 1390 کاهش پیدا کرد.

تا آنجا که در پی شدت گرفتن بحران در سوریه «حماس» ابتدا با سکوت و پس از آن با حمایت تمام قد از مخالفان «بشار اسد»، با «ترکیه»، «قطر» و «عربستان» همراه شد تا آنجا که «خالد مشعل» در سفر سال گذشته اش به استانبول، خطاب به «اردوغان» نخست وزیر ترکیه گفت: «تو نه تنها رهبر ترکیه هستی، بلکه رهبر جهان اسلام هستی.»

با ادامه تنش و ناآرامی ها در سوریه، «حماس» در اعتراض رویکرد دولت سوریه در قبال مخالفان دستور تعطیلی دفتر سیاسی خود مستقر در دمشق و خروج نیروهای کادر این دفتر از این کشور را صادر کرد و خالد مشعل، مغز متفکر سیاست های «حماس» دفتر تازه ای به غیر از دمشق برای خود دست و پا کرد.

همزمان موسی ابومرزوق معاون دفتر سیاسی حماس مدعی شده بود: «اگر ایران نمی خواهد افکار عمومی جهان عرب را علیه خود تحریک کند، باید در مورد حمایتش از رژیم بشار اسد در سوریه بازنگری کند.»

همچنین غاضی حمد معاون وزیر خارجه دولت «حماس» در گفت وگویی به روزنامه «دیلی تلگراف» گفته بود: «من انکار نمی کنم که ایران از سال 2006 به ما کمک های مالی و غیرمالی می کرد. اما الان اوضاع مثل گذشته نیست و من نمی توانم بگویم (روابط ما با ایران) مثل گذشته طبیعی است.»

در همین حال «حماس» در اولین اقدام عملی خود، در مهر ماه سال91 دفتر خود را از «دمشق» به پایتخت یکی از حامیان مخالفان اسد یعنی دوحه قطر منتقل کرد.

گفتنی است «حماس» از یکی از زیرمجموعه های متعلق به «اخوان المسلمین» به شمار می رود و نزدیکی بسیاری با اخوان مصر دارد. این در حالی است که بر خلاف انتظار، با سرکارآمدن اخوان المسلمین در مصر، روابط تهران و قاهره چندان بهبود نیافت.

از ابتدای شکل گیری تحولات منتج به جنگ داخلی در سوریه موضع جمهوری اسلامی ایران به عنوان اصلی ترین کشور حامی حماس، حمایت از سوریه و دولت این کشور در مقابل مخالفان و دشمنان خارجی بود.

پس از این تحولات صلاح البردویل یکی از مقامات ارشد جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) در مصاحبه ای با خبرگزاری فرانسه گفته بود: «به دنبال حوادث سوریه، حمایت های مالی ایران به حماس کاهش یافت به همین دلیل، این جنبش هم اکنون با بحران مالی مواجه است.»

از این رو حماس برای جبران کسری بودجه و عبور از بحران مالی دور تازه ای از رایزنی ها برای بهبود رابطه با کشورهای منطقه را در دستور کار قرار داد که این نیز مزید علت شد تا شایعه تنش در مناسبات جمهوری اسلامی ایران و «حماس» قوت بگیرد.

در همین حال سال 1390 بود که اردن و «حماس» پس از مدت ها تیرگی روابط با میانجیگری قطر، اختلافات خود را کنار گذاشتند و روابط خود را از سر گرفتند و خالد مشعل رییس دفتر سیاسی «حماس» برای نخستین بار پس از سال ها، توانست برای دیدار با مادرش به اردن سفر کند.

پس از آن برخی رسانه های عربی از جمله القدس العربی، در گزارشی مدعی شدند که عربستان همزمان با بهبود نسبی روابط «حماس» و اردن، درخواست کرد تا اردن از این فرصت برای قطع روابط «حماس» با تهران استفاده کند.

سال 1391 هم در ادامه رایزنی های «حماس» برای ایجاد پایگاهی جدید در منطقه و تامین مالی برای کسری بودجه در جریان سفر هنیه به ترکیه، برخی منابع دیپلماتیک اعلام کردند آنکارا به «حماس» قول داده تا 300 میلیون دلار در سال به این گروه کمک کند. آن زمان تلاش ترکیه برای نفوذ در «حماس»، در حالی انجام شد که ایران و ترکیه در موضوعات منطقه ای از جمله سوریه و عراق دچار اختلاف نظر شدید شده بود.

اما به نظر می رسد که کاهش ارتباطات و کمک های مالی ایران به «حماس»، سقوط دولت محمد مرسی که مورد حمایت «اخوان المسلمین» بود، کاهش نفوذ ترکیه در کشورهای عربی که پس از بهار عربی قدرت گرفته بود، همچنین تغییر نگاه بین المللی به حل بحران سوریه و البته جنگ غزه که بر خلاف انتظار حماس، جز ایران و سوریه هیچ کدام از کشورهای عرب منطقه حاضر نشدند از مردم غزه در برابر جنایت های اسرائیل حمایت کنند، همه و همه موجب شده تا «حماس»، چرخشی دوباره به سوی ایران داشته باشد.

چرخشی که البته ابتدا از سوی جمهوری اسلامی ایران مورد استقبال قرار نگرفت چرا که پاییز سال گذشته با روی کار آمدن دولت حسن روحانی پس از آنکه خالد مشعل، پس از دو سال و نیم تصمیم گرفت به تهران سفر کند روابط خود با تهران را ترمیم کند با مخالفت مقاماتی ایرانی مواجه شد.

آبان ماه سال گذشته 'القدس العربی' چاپ لندن به نقل از یک مقام مسؤول در جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) نوشته بود: ایران با سفر خالد مشعل به تهران مخالفت کرده و خواستار انجام این سفر در زمان دیگری شده است. این مقام مسؤول که نام خود را بیان نکرده اضافه کرد: مقامات ایران گفته اند که به دلیل داشتن مشغله کاری، خواستار انجام این سفر در زمان دیگری هستند.

این استقبال سرد جمهوری اسلامی از حماس پس از چرخش دوباره آنها به سمت جمهوری اسلامی ایران سبب شد که خالد مشعل از سال گذشته تا به اکنون قید سفر به تهران و تلاش برای بهبود روابط را بزند.

مشعل اما حالا برای آنکه بخواهد دوباره راهی تهران شود و به نوعی باب آشتی با ایران را باز کند ابتدا هیاتی را راهی تهران کرده است تا آنها مقدمات سفر او را فراهم کنند.