در پشت پرده نوسانات قیمت نفت چه می‌گذرد؟

روزنامه «اعتماد» در یادداشتی به قلم «منصور بیطرف» به پشت پرده کاهش قیمت جهانی نفت پرداخته و نوشته است: شش سال پیش بود که قیمت هر بشکه نفت در بازارهای جهانی سه رقمی شد، یعنی هر بشکه نفت به ١٠٠ دلار رسید. با آنکه تا پیش از این سیر قیمت نفت در بازارها صعودی شده بود اما شاید کمتر کسی فکر می کرد که قیمت نفت به جز برای حدود یک سال که زیر ٦٠ دلار رفت، به بالای ٧٠ دلار برسد و در این اواخر هم روی ١٠٠ دلار باقی بماند.

بی طرف افزوده است: ماندگاری قیمت نفت به بالای ٨٠ دلار به مدت یک سال و ٩٠ دلار برای دو سال و ١٠٠ دلار برای یک سال دیگر خیلی از تولید کنندگان نفت را وسوسه کرد تا دلارهای حاصل از نفت را نه ذخیره، بلکه وارد اقتصاد کشور خود و با آن مردم خود را مرفه تر سازند. اکنون مشخص شده است که بالا ماندن قیمت نفت نه به سود تولیدکنندگان عمده نفتی به ویژه کشورهای عضو اوپک، بلکه بیشتر به ضرر آنها شده است. هفته نامه اکونومیست در آخرین شماره خود، پرده از سیاست افزایش قیمت نفت در چهار سال گذشته برداشت، سیاستی که میانگین قیمت نفت را بالای ٩٠ دلار در هر بشکه نگه داشت و در این میان همه تولیدکنندگان نفت به وِیژه اوپکی ها فکر می کردند که به تنهایی سود حاصل از این افزایش قیمت نفت را به دست می آورند؛ اما در این میان تعداد معدودی کشور به ویژه ایالات متحده امریکا در حال بهره برداری از نفتی بودند که در قیمت های پایین جواب نمی داد، نفتی به نام «شیل». واقعیت این بود که نه «سند اویل» و نه «شیل اویل» در زمانی که قیمت هر بشکه نفت در بازارهای جهانی تا ٥٠ دلار باشد به صرفه نیست. زمانی تولید این نفت به صرفه است که قیمت آن در بازار به بالای ٨٠ دلار برسد.

از این رو شاهد آن هستیم که مردان نفتی «شیل اویل» با قیمت نفت بالای ١٠٠ دلار توانستند از سال ٢٠١٠ در ایالات متحده ٢٠ هزار چاه جدید حفر کنند که تقریبا ١٠ برابر چوب خط های محاسبه گری عربستان بود. این چاه ها باعث شدند که تولید نفت امریکا حدود سه میلیون بشکه در روز افزایش یابد و به ٩ میلیون بشکه برسد، حدود یک میلیون بشکه کمتر از تولید ١٠ میلیون بشکه یی عربستان سعودی.

اکنون واردات نفت امریکا حدود یک سوم کاهش یافته است و خود را بی نیاز از نفت ونزوئلا می داند، و در این میان هم اگر قیمت نفت به بشکه یی ٦٠ دلار هم برسد باز روی هر بشکه نفت شیل سه دلار بهره می برد زیرا تولید هر بشکه از این نوع نفت از ٧٠ دلار در سال ٢٠١٠ به ٥٧ دلار در سال گذشته میلادی رسیده است.

* چه کشوری ضرر کرد ؟

شاید شش سال درآمدهای بالای نفتی برای کشورهای تولید کننده نفت اوپک سال های بسیار درخشانی بوده است اما حقیقت آن است که این کشورها از آنجا که به درآمدهای نفتی وابسته هستند هرگونه تزلزل در این درآمد می تواند اقتصاد آنها را با مخاطره مواجه سازد؛ اتفاقی که طی سه ماه گذشته رخ داده است. ماجرا چیست؟

در اقتصاد واژه یی است به نام قیمت شکننده یا «Break even». این به آن معنا است که تولید کالا یا فعالیت اقتصادی زیر قیمت شکننده به صرفه نیست و تولید کننده یا فعال اقتصادی را با مشکل مواجه می سازد. کاربرد این واژه در اقتصاد نفتی هم بسیار موثر است. در سال ٢٠٠٨ میلادی قیمت شکننده نفت اوپک حدود ٥٠ دلار بود، این در حالی بود که متوسط قیمت نفت در این سال ٩٩ دلار بود؛ در سال ٢٠٠٩ قیمت شکننده اوپک به ٦٣ دلار رسید اما متوسط قیمت نفت ٦/٦١ دلار بود. در سال ٢٠١٠ قیمت شکننده نفت اوپک به ٧٠ دلار رسید ولی متوسط قیمت نفت در بازارهای جهانی ٣/٧٩ دلار بود؛ سال ٢٠١١ شاهد افزایش ٢٠ دلاری قیمت نفت بودیم، در این سال متوسط قیمت در بازار های جهانی ٣/٩٥ دلار شد، قیمت شکننده نفت اوپک هم به ٨٠ دلار رسید. در سال های ٢٠١٢ و ٢٠١٣ متوسط قیمت جهانی نفت ٩٤ و ٩٧ دلار بود اما قیمت شکننده نفت اوپک در سال ٢٠١٢ حدود ٨١ دلار و در سال ٢٠١٣، ٨٣ دلار شد. در مورد ایران به طور خاص قیمت شکننده نفت حدود ١٢٠ دلار است. اکنون این زمان فرا رسیده است. در حالی که مصرف کنندگان نفت از سود ٣/١ هزار میلیارد دلاری کاهش قیمت نفت بهره می برند، کشورهای تولیدکننده نفت باید سختی های تازه خود را بکشند؛ آنها دیگر نمی توانند نفت زیر ١٠٠ دلاری را تحمل کنند و باید برای اقتصاد نفتی خود چاره دیگری بیندیشند.