عکس العمل بازارهای انرژی به منازعه آذربایجان و ارمنستان

چند هفته پیش از این که جمهوری آذربایجان ارسال گاز به اتحادیه اروپا را آغاز کند، جنگ چند دهه ای این کشور با ارمنستان دوباره شعله ور شده است.

به گزارش ایسنا، بازارهای نفت و گاز هنوز از این منازعه به وحشت نیافتاده اند که شاید به دلیل کاهش چشمگیر تقاضای جهانی برای انرژی به دلیل شیوع پاندمی کووید ۱۹ باشد و اگر بدترین سناریوی ممکن در این منازعه به وقوع بپیوندد و خطوط لوله نفت و گاز بمباران شده و متعاقب آن فاجعه محیط زیستی پیش بیاید، تولیدکنندگان جهان ظرفیت مازاد برای جبران اختلالات عرضه ناشی از این منازعه را دارند. در شرایطی عادی نبرد نظامی و اختلال عرضه انرژی به افزایش قیمتها منتهی می شد.

این منازعه بر سر منطقه ناگورنو قره باغ است که هر دو کشور ادعای مالکیت آن را دارند. در تئوری، منازعه اخیر ممکن است جریان نفت و گاز از جمهوری آذربایجان که دومین تولیدکننده بزرگ نفت در منطقه دریای خزر است را مختل کند زیرا خطوط لوله صادرات این کشور در فاصله ۱۰ مایلی مرز ارمنستان قرار دارند.

جمهوری آذربایجان عمده نفت خام خود را از طریق خط لوله باکو-تفلیس-سیهان به پایانه صادرات در ساحل مدیترانه ای ترکیه صادر می کند. حجم اضافی به بندر سوپسای گرجستان در دریای سیاه ارسال می شود. صادرات گاز طبیعی از طریق خط لوله قفقاز جنوبی به گرجستان و ترکیه جریان دارد و قرار است اواخر امسال به بازارهای اتحادیه اروپا برسد. هر سه خط لوله از خاک جمهوری آذربایجان می گذرند.

عمده نفت و گازی که به این خطوط لوله پمپ می شود، توسط دو کنسرسیوم به ریاست شرکت BP تولید می شود که نفت را از میادین آذری، چراغ و گونشلی و گاز را از ذخایر شاه دنیز در دریای خزر استخراج می کنند. حجم اندکی نفت از قزاقستان و ترکمنستان در شرق ساحل خزر از طریق خط لوله باکو-تفلیس-سیهان منتقل می شود. این خط لوله ظرفیت انتقال روزانه ۱.۲ میلیون بشکه را دارد اما در عمل کمتر از نصف این ظرفیت فعالیت دارد. حدود ۸۰ هزار بشکه در روز نفت هم از طریق خط لوله سوپسا صادر می شود.

جمهوری آذربایجان همچنین گاز را از طریق خط لوله ای صادر می کند که در کنار خطوط لوله نفتی فعالیت دارد. این کشور سال میلادی گذشته از طریق خط لوله قفقاز جنوبی ۹.۲ میلیارد متر مکعب گاز به ترکیه تحویل داد. این خط لوله بخشی از کریدور گاز جنوبی به طول چهارهزار کیلومتر است که مورد حمایت آمریکا قرار دارد و ساخت آن برای شرکت BP و شرکایش حدود ۴۰ میلیارد دلار هزینه داشته است.

الشاد نصیروف، نایب رییس شرکت سوکار در ژوییه گفته بود جمهوری آذربایجان قرار است از ماه آینده از طریق این خط لوله به ایتالیا و یونان گازرسانی کند. دفتر وی روز دوشنبه اظهار کرد که این صادرات تا پایان سال آغاز می شود و حدود سه درصد از نیازهای گازی اتحادیه اروپا را تامین می کند با این حال این بلوک منابع جایگزین فراوانی دارد.

در حالی که نزدیک بودن این خطوط لوله انرژی به منطقه مرزی آنها را در معرض خطر قرار داده است اما ارمنستان در جریان مناقشه های مرزی پیشین میان دو کشور که در ۳۰ سال گذشته گهگاه به وقوع پیوسته است، به آنها حمله نکرده است.

مهمتر از همه شیوع ویروس کرونا باعث مازاد تولید نفت و گاز در سطح جهانی شده است. طبق پیش بینی آژانس بین المللی انرژی، تقاضای جهانی برای نفت در سه ماهه جاری ۷.۱ درصد کمتر از مدت مشابه سال گذشته خواهد بود. کشورهایی شامل عربستان سعودی و روسیه در واکنش به ضعف تقاضا، نفت کمتری تولید می کنند اما اگر ضرورت ایجاب کنند می توانند به راحتی ظرفیت تولیدشان را افزایش دهند.

آژانس بین المللی انرژی در ژوئن پیش بینی کرده بود که مصرف گاز امسال چهار درصد کاهش پیدا خواهد کرد که دو برابر کاهش مشاهده شده در زمان بحران مالی سال ۲۰۰۹-۲۰۰۸ خواهد بود. کاهش مصرف باعث تشدید بحران اشباع عرضه خواهد شد که در حال حاضر گریبانگیر بازار شده است.

اهداف دشوار

این خطوط لوله که در دو متری زیر زمین قرار دارند، اهداف راحتی نیستند و ارمنستان برای هر گونه آسیب محیط زیستی ناشی از نشت نفت و گاز مسئول شناخته خواهد شد.

شورای امنیت ملی گرجستان در سال ۲۰۰۸ مدعی شد که خط لوله باکو-تفلیس-سیهان هدف موشکهای روسی قرار گرفته که روسیه منکر آن شد. حمله ای که چندی قبل از سوی نیروهای حزب  پ ک ک به این خط لوله در خاک ترکیه انجام گرفت باعث مسدود شدن چند هفته ای آن شد.

جمهوری آذربایجان گزینه های معدودی برای صادرات نفت دارد و هیچ گزینه ای برای انتقال گاز در صورت آسیب دیدن خط لوله گازی ندارد. بخشی از نفت این کشور می تواند از طریق خط لوله به روسیه ارسال شود اما این مسئله به توافق با همسایه شمالی بستگی دارد که معمولا در منازعه ناگورنو قره باغ طرف ارمنستان را گرفته است.

به نظر نمی رسد بازارهای نفت نگرانی چندانی نسبت به مختل شدن احتمالی صادرات نفت جمهوری آذربایجان داشته باشند. بهای نفت برنت و معاملات گاز روز دوشنبه تغییر چندانی نداشتند.

بر اساس گزارش بلومبرگ، عرضه فراوان نفت سبک و شیرین جمهوری مشابه نفت آذربایجان در مدیترانه ممکن است به رفع نگرانیهای بازار نفت کمک کند. این عرضه در هفته های آینده در صورت موفقیت لیبی برای افزایش جریان نفت که پس از آتش بس سیاسی میان گروههای رقیب در این کشور ممکن شده است، افزایش پیدا خواهد کرد.