منوچهر طیاب متولد‌سال ۱۳۱۶ در تهران، دانش‌آموخته رشته معماری در دانشگاه فنی وین و فارغ‌التحصیل کارگردانی سینما و تلویزیون از دانشکده سینمایی آکادمی دولتی موسیقی و هنرهای نمایشی اتریش بود. او از‌سال ۱۳۴۲ با ساخت فیلم «سفال» به حرفه مستندسازی روی آورد و در ۵۷سال اخیر، نزدیک به ۱۰۰فیلم ارزشمند مستند و آموزشی در زمینه میراث فرهنگی و تاریخی کارگردانی کرد. او همچنین استاد رشته سینما در دانشکده هنرهای دراماتیک و تلویزیون، سرپرست رشته سینماتوگرافی و عکاسی دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی تهران و عضو هیأت داوران یونسکو در جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه لهستان بود.
منوچهر طیاب درگذشت. این مستندساز پیشکسوت که مدت‌ها بود با بیماری دشواری دست‌وپنجه نرم می‌کرد، هشتاد و سه‌سال داشت و در شهر وین اتریش زندگی می‌کرد. طیاب از دی‌ماه ۹۸ متوجه بیماری سخت خود شده و برای درمان ٦ ماه در بیمارستانی در شهر وین بستری شده بود. نوروز امسال اعلام شد که حال عمومی او بهتر و از بیمارستان مرخص شده است. روز گذشته اما در پی عوارض همین بیماری این استاد خوش‌نام سینمای مستند دار فانی را وداع گفت.منوچهر طیاب که از‌سال ۱۳۴۲ با ساخت فیلم «سفال» کارنامه مستندسازی خود را آغاز کرد، حدود ٦دهه نزدیک به ١٠٠ فیلم که اغلب درباره میراث فرهنگی و تاریخی بودند، کارگردانی کرد. او در تمام سال‌های فعالیت در ایران محبوب بود و در سیزدهمین دوره جشنواره بین‌المللی «سینما حقیقت» ضمن برپایی نکوداشتی با اهدای نشان فیروزه حقیقت از او تجلیل شده بود.
منوچهر طیاب متولد‌سال ۱۳۱۶ در تهران، دانش‌آموخته رشته معماری در دانشگاه فنی وین و فارغ‌التحصیل کارگردانی سینما و تلویزیون از دانشکده سینمایی آکادمی دولتی موسیقی و هنرهای نمایشی اتریش بود. او از‌سال ۱۳۴۲ با ساخت فیلم «سفال» به حرفه مستندسازی روی آورد و در ۵۷سال اخیر، نزدیک به ۱۰۰فیلم ارزشمند مستند و آموزشی در زمینه میراث فرهنگی و تاریخی کارگردانی کرد. او همچنین استاد رشته سینما در دانشکده هنرهای دراماتیک و تلویزیون، سرپرست رشته سینماتوگرافی و عکاسی دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی تهران و عضو هیأت داوران یونسکو در جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه لهستان بود.
منوچهر طیاب متولد‌سال ۱۳۱۶ در تهران، دانش‌آموخته رشته معماری در دانشگاه فنی وین و فارغ‌التحصیل کارگردانی سینما و تلویزیون از دانشکده سینمایی آکادمی دولتی موسیقی و هنرهای نمایشی اتریش بود. او از‌سال ۱۳۴۲ با ساخت فیلم «سفال» به حرفه مستندسازی روی آورد و در ۵۷سال اخیر، نزدیک به ۱۰۰فیلم ارزشمند مستند و آموزشی در زمینه میراث فرهنگی و تاریخی کارگردانی کرد. او همچنین استاد رشته سینما در دانشکده هنرهای دراماتیک و تلویزیون، سرپرست رشته سینماتوگرافی و عکاسی دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی تهران و عضو هیأت داوران یونسکو در جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه لهستان بود.
در زندگی‌نامه منوچهر طیاب که بعد از درگذشت او در فضای مجازی منتشر شد آمده که منوچهر طیاب به‌عنوان یک ایران‌شناس قهار شناخته می‌شود. کسی که می‌گویند ازجمله افرادی بود که به صورت متمرکز برای توسعه و گسترش عملی سینمای مستند در ایران تلاش کرد. طیاب معتقد بود فرهنگ جریانی سیال است که در ارتباط با دیگران معنا می‌یابد. او برای ایجاد این ارتباط، تلاش می‌کرد سابقه و فرهنگ کهن و گنجینه ایرانی را به دنیا معرفی کند و در این زمینه گفته بود: «امروز باید وقت بگذاریم و کشور خود را به جهانیان بشناسانیم. سینما این امکان را به ما می‌دهد که نه‌تنها فرهنگ و جغرافیای ایران را برای خودمان روشن کنیم، بلکه می‌توانیم وجوه آن را برای اروپاییان و در کل غیرایرانیان نیز روشن کنیم.»
آثار و ویژگی‌ها
آثار و ویژگی‌ها
منوچهر طیاب در دوران فعالیتش با فیلم‌هایی مانند سفال، سرامیک، ریتم، مسجد جامع اصفهان، چهلستون، ایران سرزمین ادیان، معماری دوران صفوی، معماری اسلامی ایران: دوره ایلخانی، اصفهان هندسه‌ای در مقیاس انسانی، سد راه شن، وانگه روان‌جهان گله کرد، همراه باد در دل تنهایی کویر، دریای پارس و زاگرس گاهواره تمدنی کهن خود را به‌عنوان یکی از بهترین و بزرگ‌ترین مستندسازان این سامان تثبیت کرد. علاوه بر فیلم‌های مستند، از منوچهر طیاب کتاب‌های «همراه باد در دل تنهایی کویر» و «دریای پارس» نیز چاپ و منتشر شده است. تنها فیلم داستانی کارنامه طیاب «سوزنبان» است که در‌سال ۱۳۵۰ ساخته شده است. طیاب مثل دیگر مستندسازان هم‌دوره‌اش «کامران شیردل» و «محمدرضا اصلانی» بعد از تنها فیلم داستانی‌اش از سینمای داستانی دور شد و تلاشش را بر سینمای مستند متمرکز کرد. درباره منوچهر طیاب فیلمی به نام «سفر در امتداد سرزمین کهن» به کارگردانی کاوه بهرامی‌مقدم و تهیه‌کنندگی رضا میرکریمی نیز ساخته شده است.
منوچهر طیاب در دوران فعالیتش جوایزی مانند دیپلم افتخار جشنواره برلین برای فیلم «مسجد جامع اصفهان»، دیپلم افتخار جشنواره وین برای فیلم‌های «ریتم» و «ایران سرزمین ادیان»، دیپلم افتخار جشنواره مسکو برای فیلم «اصفهان هندسه‌ای در مقیاس انسانی»، دیپلم افتخار جشنواره رشد برای فیلم «وانگه روان‌جهان گله کرد»، لوح سیمین بهترین فیلمنامه و کارگردانی از جشنواره تورنتو برای فیلم «همراه باد در دل تنهایی کویر»، فیلم برگزیده جشنواره لوکارنو برای فیلم «همراه باد در دل تنهایی کویر»، جایزه سیمین دلفان از جشنواره بین‌المللی فیلم‌های مستند و آموزشی تهران برای فیلم «سرامیک» و لوح زرین جایزه شهید آوینی برای فیلم «دریای پارس» دریافت کرده است.
درباره آثار منوچهر طیاب گفته شده که این آثار اغلب از پژوهشی ژرف برای ساخت اثر بهره‌مند بوده‌اند.
او همچنین به‌عنوان مستندسازی تجربه‌گرا معروف بود و در ساخت مستندهایش شیوه‌هایی را می‌آزمود که کمتر تجربه شده یا اصلا کار نشده بود.
او همچنین به‌عنوان مستندسازی تجربه‌گرا معروف بود و در ساخت مستندهایش شیوه‌هایی را می‌آزمود که کمتر تجربه شده یا اصلا کار نشده بود.
تنوع موضوعی دیگر ویژگی منحصربه‌فرد کلیت کارنامه منوچهر طیاب است. او در حوزه‌های گوناگون علمی، تاریخی، معماری، انسان‌شناسی، هنرشناسی، ایران‌شناسی و… صاحب آثار متعددی است. مهم‌ترین ویژگی آثار منوچهر طیاب که ماندگاری آنها را رقم زده، نگاه اجتماعی معترض او است که باعث می‌شد برخی از مستندهایش به مستندهای سیاسی تنه زده و همین هم گاه باعث تکه تکه شدن و توقیف آثارش می‌شد.
از زبان منوچهر طیاب
از زبان منوچهر طیاب
منوچهر طیاب به‌خصوص در سال‌های اخیر نگاه مثبت و خوش‌بینانه‌ای به آینده سینمای مستند داشت و بر این باور بود که «برخلاف سال‌های گذشته که سینمای تجاری راه خودش را می‌رفت و سینمای مستند هم راه خودش را؛ اما سینمای مستند در جهان جای خودش را باز کرده و مورد توجه قرار گرفته است و همین که در بسیاری از سینماها در جهان به اکران فیلم‌های مستند می‌پردازند، اتفاقی نویدبخش است.» طیاب البته اذعان داشت که پیشرفت فیلم‌های مستند هم در این امر بی‌تأثیر نبوده: «مستندهای این روزگار چهره متفاوتی دارند و مانند گذشته نیست که فیلمی تهیه و نریشنی داشته باشد. مستندهای امروز روایی‌تر شده‌اند و بسته به ظرفیت‌هایی که دارند، گاهی هم بازسازی می‌شوند. مستند از فرمت خشک گذشته فاصله گرفته و سعی بر این دارد که تماشاگر بیشتری را جذب کند.»
به باور کارگردان «همراه باد در دل تنهایی کویر» سینمای ایران نیز از این پیشرفت دور نمانده: «سینمای مستند ما هم درحال توسعه است. تولید بیش از‌هزار فیلم مستند در مدت یک‌سال آمار بالایی است. چه خوب که این روزها همه می‌توانند با استفاده از ابزارهای مدرن فیلم دلخواه خود را بسازند و این باعث رقابت بیشتر می‌شود.»
این پیشکسوت سینمای مستند عقیده داشت اگر سینمای ایران رابطه نزدیک‌تری با مستند داشت، الان گام‌ها از جایگاه فعلی‌اش جلوتر بود: «کاش سینمای ما هم مانند سینمای نئورئالیستی ایتالیا بیشتر به سمت مستند شدن می‌رفت. اگر تمام فیلم‌های ارزشمند ساخته شده را با دقت نگاه کنید، متوجه خواهید شد که سازنده آن گوشه چشمی به سینمای مستند داشته‌است، اما متأسفانه در ایران این اتفاق رخ نداده و سینمای ما ابتدا به سینمای هند و سپس‌هالیوود متمایل شد.»
طیاب، گلستان و آمریکایی‌ها...
همایون امامی، مستندساز: «مستندسازی در ایران عملا از فعالیت‌های گروه سیراکیوز آغاز می‌شود که با نمایش سیار فیلم در روستا‌ها می‌کوشیدند چهره‌ای صمیمی و دوست‌داشتنی از آمریکا ترسیم کنند. نیروی تأثیرگذار دیگر در سینمای مستند ایران ابراهیم گلستان است که نقش تاریخی غیر‌قابل انکاری در پیشبرد سینمای روشنفکرانه داستانی از یک سو و مستندهای جدی از سوی دیگر دارد. جریان تأثیرگذار دیگر هم تحصیل‌کردگان سینما در خارج از ایران بودند. کسانی مانند فرخ‌غفاری، فریدون رهنما، مصطفی فرزانه، دکتر هوشنگ کاووسی، هژیر داریوش، احمد فاروقی‌قاجار، منوچهر طیاب، کامران شیردل، خسرو سینایی و... که در این میان نقش منوچهر طیاب از دیگران پررنگ‌تر است؛ چرا که تنها اوست که به صورتی متمرکز به توسعه و گسترش عملی سینمای مستند ایران همت گماشت.»
طیاب، گلستان و آمریکایی‌ها...
همایون امامی، مستندساز: «مستندسازی در ایران عملا از فعالیت‌های گروه سیراکیوز آغاز می‌شود که با نمایش سیار فیلم در روستا‌ها می‌کوشیدند چهره‌ای صمیمی و دوست‌داشتنی از آمریکا ترسیم کنند. نیروی تأثیرگذار دیگر در سینمای مستند ایران ابراهیم گلستان است که نقش تاریخی غیر‌قابل انکاری در پیشبرد سینمای روشنفکرانه داستانی از یک سو و مستندهای جدی از سوی دیگر دارد. جریان تأثیرگذار دیگر هم تحصیل‌کردگان سینما در خارج از ایران بودند. کسانی مانند فرخ‌غفاری، فریدون رهنما، مصطفی فرزانه، دکتر هوشنگ کاووسی، هژیر داریوش، احمد فاروقی‌قاجار، منوچهر طیاب، کامران شیردل، خسرو سینایی و... که در این میان نقش منوچهر طیاب از دیگران پررنگ‌تر است؛ چرا که تنها اوست که به صورتی متمرکز به توسعه و گسترش عملی سینمای مستند ایران همت گماشت.»
منبع:شهروند
ارسال نظر
