فرار «مونالیزا» از دست نازی‌ها !

«ژاک ژوژارد» یکی از مقامات موزه «لوور» بود که چند روز پیش از شروع جنگ جهانی دوم با کمک صدها کارمند دیگر این موزه در شهرهای مختلف موفق شد «لبخند ژکوند» و بسیاری از تابلوهای ارزشمند دیگر را از شر نازی‌ها نجات دهد.

«رز والاند» یکی از کارمندان ژوژارد بود که آمار تک‌تک تابلوهای سرقت‌شده توسط نازی‌ها را ثبت کرد و بعد از سال ۱۹۴۵ به برگرداندن ۴۵ هزار عدد از آن‌ها کمک کرد. والاند زمانی به شهرت بیشتر رسید که فیلم «مردان تاریخی» به کارگردانی «جورج کلونی» روی پرده رفت و «کیت بلانشت» نقش او را ایفا کرد؛ اما پس از پخش برنامه‌ی مستندی به نام «درخشان اما گمنام» از شبکه سوم کشور فرانسه، هنردوستان با کمال تعجب دریافتند که این ژاک ژوژارد بوده که کل این اقدامات را رهبری و برای نجات آثار هنری ارزشمند با نازی‌ها مبارزه کرد.

فیلمی که «ژان‌پیر دویلرز» و «پیر بوشار» کارگردانی کرده‌اند درباره مردی است که فرانسه فراموشش کرده است. ژوژارد قهرمان گمنامی است که ۱۰ روز پیش از درگرفتن جنگ جهانی دوم، «مونالیزا» و تمام آثار موزه «لوور» را طی عملیاتی سری و متبحرانه مخفی کرد. هیچ‌کسی از او نخواست چنین اقدامی انجام دهد. او خود با همکاری صدها کارمند رازدار و دلسوزش در سراسر فرانسه چنین کار کم‌نظیری را به سرانجام رساند.

ژوژارد سال ۱۹۳۸ وظیفه محافظت از آثار موزه «پرادو»ی مادرید و انتقال آن‌ها به سوییس را برعهده داشت تا این نقاشی‌ها از شر جنگ‌های داخلی اسپانیا در امان بمانند. او هیچ‌وقت اعتقاد نداشت که سازش با هیتلر نتیجه خوبی درپی دارد. بنابراین خود را برای شرایط بدتری آماده کرده بود.

در ۲۵ آوریل ۱۹۳۹، ژوژارد «لوور» را به بهانه تعمیرات ساختمانی به مدت سه روز تعطیل کرد. صدها نفر از کارمندان اداری و غیراداری موزه «لوور» و دانشجویان هنر، سه شب و سه روز با دقت تمام این گنج‌های ماندگار را در ۱۸۶۲ جعبه سفید چوبی چیدند و به مکانی امن انتقال دادند. آثار با در نظر گرفتن اهمیت‌شان طبقه‌بندی شدند؛ دایره زرد به معنی آثار هنری ارزشمند، سبز برای کارهای برجسته و قرمز برای آثار هنر جهان. روی جعبه سفید رنگی که «مونالیزا» شاهکار «لئوناردو داوینچی» در آن بود، سه دایره قرمز رنگ کشیده شده بود.

این گنج عظیم به‌وسیله ۲۰۳ ماشین شخصی، آمبولانس، وانت، ون و تاکسی در صبح یک روز تابستانی به قلعه‌های ناشناخته‌ای در نقاط مختلف فرانسه انتقال داده شد. ژوژارد در سال‌های جنگ، وظیفه محافظت مداوم از تابلوهای گران‌بهایی مانند «مونالیزا» را برعهده داشت و آن‌ها را از قصری به قصری دیگر منتقل می‌کرد. او حتی دستگاه‌های گرم‌کننده و مرطوب‌کننده‌ای مهیا کرد تا برخی آثارشکننده که قدمت‌شان به ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح می‌رسید، در وضعیت مناسبی نگهداری شوند.

پس از سقوط فرانسه «کنت فرانتس وولف - مترنیش» در روز ۱۶ آگوست ۱۹۴۰ درِ خانه ژوژارد را زد. او از سوی هیتلر مأمور بود تا از مجموعه‌های هنری فرانسه اطلاعاتی کسب کند. ژوژارد در دفترچه خاطرات خود نوشت: «به‌نظر می‌رسید خیال مترنیش از این‌که موزه لوور را خالی دید، راحت شد» مترنیش که اشراف‌زاده‌ای آلمانی بود، عضو نازی‌ نبود و تا جایی که توان داشت به محافظت و مخفی نگه داشتن شاهکارهای هنری کمک کرد.

با این حال، ژوژارد باید در دو جبهه می‌جنگید، یکی علیه نازی‌ها و دیگری مقابل گروه دولت «ویچی فرانس» که رهبرانش تمام تلاش‌شان را برای تسلیم کردن میراث هنری فرانسه به آلمانی‌ها انجام می‌دادند. اوایل سال ۱۹۴۴ دولت مقاومت فرانسه مأموری را نزد ژوژارد فرستاد و پس از آزادی کامل فرانسه، مجموعه آثار هنری که جزو اموال عمومی این کشور به‌شمار می‌آمدند، به‌تدریج به موزه محل نگهداری‌شان بازگردانده شدند.

اولین کاری که ژوژارد پس از برقراری صلح در فرانسه کرد، درخواست اعطای مدال «لژیون دونور» از «مارشال دوگل» به «مترنیش» بود.