«سریع‌ترین کاهش نرخ فرزندآوری به ازای هر زن در تاریخ جهان در ایران اتفاق افتاده است.» این، بخشی از توئیتی است که دکتر جهانپور، رییس مرکز اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت روز گذشته آن را بازنشر کرد.روزنامه «صبح نو» در گزارشی به کاهش فرزندآوری زنان ایرانی و رسیدن به آمار نگران‌کننده پرداخت که در ادامه بخش‌های مهم آن را می‌خوانید.
روز گذشته دکتر کیانوش جهانپور، رییس مرکز اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت و درمان توییتی را از خانم ملیندا گیتس -همسر بیل گیتس که به‌عنوان بنیان‌گذار مایکروسافت شناخته می‌شود- بازنشر کرد که در آن بر اساس آمار جهانی به کاهش آمار فرزند به‌ازای هر خانم ایرانی اشاره شده بود؛ آماری که نشان می‌دهد میانگین فرزندآوری هر خانم ایرانی در حال حاضر به 6/1 رسیده است. این همان زنگ هشدار برای کاهش جمعیت و پیر‌شدن ایران است.
ایران رکورددار سریع‌ترین کاهش نرخ فرزندآوری در تاریخ جهان
در این توییت آمده است که: سریع‌ترین کاهش نرخ فرزندآوری به ازای هر زن در تاریخ جهان در ایران اتفاق افتاده است که اتفاقا با واکنش‌های بسیار زیاد کاربران مواجه شد. گیتس با ارائه چند جدول در صفحه توییتر خود از بالا رفتن کیفیت زندگی در سراسر جهان صحبت کرد، در حالی که تعداد موالید در کشوری مثل ایران کاهش یافته است.
این روزها که بحث سالمندی جمعیت ایران و کاهش نرخ فرزندآوری مطرح است، تعدادی از کارشناسان تاکید می‌کنند که مشکلات اقتصادی تنها دلیل کاهش موالید در ایران است. تعداد بسیار زیادی هم این موضوع را به مدرنیته و تقلید از زندگی‌های غربی ربط می‌دهند. در هر حال کشور ما با مشکل جدی کاهش جمعیت روبه‌روست و آنطور که پیش‌بینی می‌شود در 30 سال آینده یکی از کشورهای پیر دنیا خواهیم شد.
اینکه مشکلات اقتصادی در این چند سال اخیر باعث شده است که خانواده‌ها دیگر نتوانند از پس مخارج فرزند برآیند، موضوع درستی است اما متاسفانه خانواده‌های مرفه هم دیگر زیر بار فرزندآوری نمی‌روند؛ البته برخی زوج‌ها که به بهانه مشکلات اقتصادی ومعیشتی فرزندآوری را نفی می‌کنند، هزینه‌های کلانی را صرف نگهداری سگ و گربه می‌کنند و متاسفانه حیوانات کم‌کم جای فرزند را در این خانواده‌ها پر کرده‌اند.
به گفته آقای محمدرضا محبوب‌فر، کشور ایران در کاهش موالید و سقوط فرزندآوری به‌ویژه در چند سال اخیر رتبه نخست جهان را به خود اختصاص داده است. این جامعه‌شناس در گفت‌وگو با «صبح‌نو» می‌گوید: «جمعیت کشور در حال پیر‌شدن است و بعد از سال 1400 این روند تشدید هم می‌شود. به هر حال تا
20 سال آینده جمعیت جوانی در کشور وجود ندارد و اگر هم باشد بسیار ناچیز است.»
این جامعه‌شناس عنوان می‌کند: «من معتقد هستم که برخلاف گذشته جوان‌های ایرانی فرزند‌‌داشتن را اجبار، نه، بلکه یک انتخاب می‌دانند. بالا رفتن سطح تحصیلات و رغبت بیشتر زنان به اشتغال و استقلال مالی و به تبع آن افزایش سن ازدواج یا حتی کاهش ازدواج در کنار گرایش به سمت فردگرایی در جامعه از عوامل اصلی کاهش نرخ رشد جمعیت ایران محسوب می‌شوند.»
بسیاری از کشورهای جهان در سال‌های اخیر با مقوله‌هایی همچون پیری جمعیت و کمبود نیروی انسانی تازه‌نفس و جوان روبه‌رو هستند اما این احتمال وجود دارد که کرونا بر زاد و ولد در کشورهای جهان تاثیر منفی مضاعفی بگذارد. بحث کاهش زاد و ولد در ایام کرونا مخصوص کشورهای توسعه‌یافته نیست بلکه احتمال دارد همه دنیا را درگیر و جهان را در برهه‌ای از زمان با مشکل جمعیتی و تغییر هرم سنی مواجه کند.
آمار تولدها به یک‌سوم کاهش می‌یابد
معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان با اشاره به احتمال وجود شوک جمعیتی به کشور گفت: «شیوع کرونا خللی برای گروهی از جمعیت ایران ایجاد می‌کند که تا 50 سال با آن دست به گریبان خواهیم بود.» آقای محمدمهدی تندگویان تاکید کرد: «در 6 ماهه نخست امسال فرزندانی متولد می‌شوند که قبل از کرونا شکل گرفته‌اند و در این شرایط سخت متولد می‌شوند؛ بنابراین در 6 ماهه نخست سال کاهش زیادی در موالید رقم نمی‌خورد. این نگرانی مربوط به پس از شهریور است که قطعا آمار تولد به‌صورت چشمگیری کاهش می‌یابد.» او افزود: اگر در این برهه زمانی چاره‌ای برای آن اندیشیده نشود، شاید آمار تولدها به یک‌سوم نیز در مقاطعی کاهش یابد. این امر مقوله‌ای به مراتب خطرناک‌تر از کاهش شیب افزایش یا کاهش جمعیت است زیرا کشور را با یک شوک جمعیتی مواجه می‌کند.
همچنین روزنامه رسالت در گزارشی به معضلات تک‌والدی پرداخته است که بخش‌های مهم آن را در ادامه از نظر می‌گذرانید.
بر اساس آخرین دسته‌بندی انواع خانواده که توسط مرکز آمار ایران انجام شده از میان ۲۴ میلیون خانوار، حدود ۶۱ درصد را خانواده هسته‌ای ( خانواده‌ای که در آن والدین با فرزندان خود زندگی می‌کنند)، حدود ۴ درصد را خانواده گسترده (خانواده‌ای که در آن والدین با فرزندان ازدواج کرده و نوه‌ها زندگی می‌کنند)، حدود هفت درصد را خانواده تک‌والد (خانواده‌ای که یکی از زوجین به دلیل فوت، طلاق یا مهاجرت حضور ندارند)، حدود ۲۵ صدم درصد را خانواده فرزند سرپرست، حدود 7 درصد را خانواده تک‌نفره، حدود ۱۵ درصد خانواده زوجی و حدود 6.5 درصد را سایر موارد شامل می‌شود.
تعداد خانواده‌های تک والد در حال افزایش است
به گفته شهلا کاظمی پور- جمعیت شناس و استاد دانشگاه، از دیدگاه آماری افزایش مرگ‌و میر و طلاق باعث شده تعداد خانواده‌های تک والد افزایش یابد، این روند روز به روز در حال افزایش است و اگر حمایت‌های اجتماعی در این زمینه مد نظر قرار نگیرد خانواده‌های تک والد از نظر مالی در زیر خط فقر قرار گیرند.
مطابق پژوهش های جهانی، نرخ فقر برای مادران مجرد در سال 2015 حدود 36.5 درصد بوده درحالی‌که این عدد برای خانواده‌های متشکل از یک زوج 7.5 درصد است. 51.9 درصد از مادران در فقر مطلق با درآمد کمتر از نصف نرخ مصوب دولت زندگی می‌کنند.
71 درصد دانش آموزان ترک تحصیل کرده تک‌والد بوده‌اند
مطابق آمارهای جهانی، 90 درصد از کودکان بی‌خانمان و فراری، 85 درصد از کودکانی که اختلال‌های رفتاری را از خود بروز می‌دهند و 71 درصد از دانش آموزانی که ترک تحصیل کرده‌اند از خانواده‌ای تک‌والدینی بوده اند.
طبق پژوهش های مختلف کودکانی که در بستر خانواده های تک والد رشد پیدا می کنند از اعتماد به نفس پایین تری برخوردار بوده و بیشتر در معرض آشفتگی های روانی، اجتماعی و اختلالات رفتاری از جمله بزهکاری، افسردگی، اضطراب و ناامیدی قرار دارند.
«محمدرضا ایمانی» در قامت روانشناس اجتماعی مولفه‌های اجتماعی و اقتصادی را بر روند شکل گیری خانواده‌های تک سرپرست موثر دانسته و تاکید می کند: «افزایش میزان طلاق و جدایی والدین مهمترین علت آن است و فشارها و تنگناهای اقتصادی زمینه بروز درگیری‌های درون خانواده، گریز از مسئولیت‌های والدین، ترک خانه، اعتیاد، روابط فرازناشویی، زندگی جداگانه و موضوعاتی از این دست را فراهم می‌کند که در نتیجه سرگردانی در پذیرش مسئولیت فرزند توام با رها شدگی و پذیرش مسئولیت فرزند توسط یکی از والدین و یا شخص دیگری از اعضای خانواده همچون پدربزرگ و مادربزرگ را به همراه دارد.
روزنامه عصر ایرانیان نیز در گزارشی به تسریع طلاق توافقی توسط برخی وکلای سودجو پرداخت که فرازهای مهم آن در ادامه می‌آید.
سرعت نگران‌کننده طلاق
طلاق یکی از قصه‌های تلخ این سال‌هاست که آمارهای سال‌های اخیر آن در کشور حاکی از آن است که این معضل هر ساله روند افزایشی را سپری کرده؛ به طوری که اگر طلاق زوجین با این سرعت پیش رود، ایران در زمره ۱۰ کشوری قرار می‌گیرد که شاخص طلاق بالایی دارند و همین موضوع کافی است تا بستر سودجویی‌های برخی از افراد فراهم شود.
این روزها عده اندکی از وکلا در صفحه‌های شخصی خود در فضای مجازی با تبلیغاتی با عنوان؛ " قبول طلاق توافقی بدون حضور زوجین در دادگاه و بدون مشاوره بهزیستی، در مدت یک هفته تا ۲۰ روز " سعی در سکه شدن بازار کار خود کرده و برای بازارگرمی و جلب رضایت هرچه بیشتر مشتریان نیز به عبارتی، چون تسریع در امر طلاق بدون مراجعه به بهزیستی تأکید می‌کنند، چرا که می‌دانند مشتریانشان شامل طیف گسترده‌ای از زوجین جوان هستند که قصد دارند راه تقریبا پر پیچ و خم طلاق را یک شبه بپیمایند.
از آذرماه سال ۹۷ بود که مدیران دفاتر خدمات الکترونیک قضایی استان تهران با توجه به بخشنامه شماره ۹۰۰۰/۱۳۱۰۴/۵۵ اجازه ثبت دادخواست طلاق توافقی بدون ارائه گواهی مراکز غربالگری و یا مشاوره خانواده (گواهی عدم انصراف از طلاق) را ندارند، چرا که زوجین متقاضی این نوع طلاق موظف به دریافت مشاوره از مراکز مذکور هستند.حالا اگرچه برخی از افراد معتقدند که رفت و آمد‌های عده‌ای از زوجین در دالان‌های مراجع قضایی به منظور حضور در جلسه‌های صلح و سازش معنایی ندارد و راه به جایی نمی‌برد، اما آمار‌ها و مستندات حکایت دیگری دارند تا جایی که ۲۴.۵ درصد از پرونده‌های درخواست طلاق توافقی در سال ۹۸ به دلیل سازش و بازگشت زوجین به زندگی، بسته شده‌اند.
دادستان انتظامی مرکز وکلا تصریح کرد: با وجود اینکه در این شرایط، دادگاه خانواده به جای دریافت گواهی مشاوره بهزیستی، گواهی مشاوره و روانشناسی خارج از این سازمان را نیز پذیرفت، امّا عده انگشت شماری از وکلای مذکور از این فرصت سوء استفاده کرده و اقدام به تبلیغ تسریع در امر طلاق با حذف مشاوره بهزیستی کردند که این کار نقض قانون است و مرکز وکلا هم بلافاصله پس از مشاهده این گونه تبلیغات اعلام کرد که این کار تخلف است تا به نوعی از این تبلیغات و اعمال جلوگیری شود.
ارسال نظر
