شناسایی ۴۴ محدوده پرخطر فرونشست در کشور/کاهش سالیانه ۱۰ سانتی‌متری تراز آب در خزر

رییس سازمان نقشه‌برداری کشور از شناسایی ۴۴ محدوده پرخطر به لحاظ میزان نرخ فرونشست توسط این سازمان خبر داد و گفت: استان‌های تهران و اصفهان از جمله حادترین مناطق از نظر نرخ فرونشست است؛ از این رو نسبت به تهیه اطلس‌ فرونشست کشور اقدام کردیم.

دکتر مسعود شفیعی در گفت‌وگو با ایسنا، زلزله، آتشفشان، سیل و فرونشست زمین را از جمله مخاطرات طبیعی ایران نام برد و گفت: در دو سال اخیر، مطالعات تعیین نرخ فرونشست به ما سپرده شده و سازمان نقشه‌برداری کشور بر پایه اندازه‌گیری‌ها و داده‌های خود طی ۱۵ سال اخیر ۴۴ محدوده پرخطر در کشور را شناسایی کرده است.

وی فرونشست را ایجاد تغییرات ارتفاعی بر روی زمین دانست و یادآور شد: پس از شناسایی محدوده‌های فرونشست، زمین‌شناسان بر اساس این داده‌ها، میزان خطر و اینکه آیا احتمال ایجاد فروچاله وجود دارد یا خیر را مورد تحلیل قرار می‌دهند.

شفیعی، شناسایی نقاط متاثر از پدیده فرونشست را از چهار روش "ترازیابی دقیق"، "استفاده از ایستگاه‌های دائم ژئودینامیک"، "ثقل‌سنجی"(گراویمتری) و "تداخل‌سنجی داده‌های راداری ماهواره‌ای" عنوان کرد و یادآور شد: ایستگاه‌های شبکه ژئودینامیک سازمان نقشه‌برداری، هر ۱۰ تا ۳۰ ثانیه یک بار تغییرات پوسته زمین را گزارش و ثبت می‌کند و در صورت در اختیار داشتن امکانات بیشتر باید زمان ارسال داده‌ها یک یا دو ثانیه باشد.

وی افزایش تراکم این شبکه را از الزامات این حوزه دانست و گفت: شناسایی ۴۴ پهنه فرونشست، عمدتاً محصول تکرار کار ترازیابی ما طی ۱۵ سال اخیر بوده است.

شفیعی از اجرای برنامه جدید در زمینه ترازیابی سطح زمین در این سازمان خبر داد و اظهار کرد: از دو سال گذشته به کمک تداخل‌سنجی داده‌های راداری در این زمینه شروع کردیم و نتایج این داده‌ها نشان داد که نرخ فرونشست در جنوب غربی تهران طی ۱۵ سال اخیر، سالیانه حدود ۳۰ سانتی‌متر است.

رییس سازمان نقشه‌برداری کشور، با بیان اینکه تهیه اطلس‌های فرونشست در بازه‌های زمانی مشخص را در دستور کار داریم، خاطر نشان کرد: تهیه این اطلس‌ها برای تهران، سالانه بوده و برای استانی مانند خراسان رضوی که جزو استان‌های پرخطر است، دو اطلس فرونشست در بازه‌های دو ساله و پنج ساله تهیه کردیم.

شفیعی، تهیه اطلس فرونشست استان قم را از دیگر اقدامات این سازمان عنوان کرد و یادآور شد: استان‌های "تهران" و "اصفهان" از جمله حادترین محدوده‌های کشور از نظر نرخ فرونشست است، به گونه‌ای که در برخی موارد متاسفانه این پدیده، زیرساخت‌های حیاتی، جاده‌ها و فرودگاه‌ها را تحت تاثیر قرار داده است. علاوه بر آن فروچاله‌هایی که در دشت‌های استان همدان ایجاد شد، می‌تواند متاثر از پدیده فرونشست‌ باشد. البته هر فرونشستی منجر به فروچاله نمی‌شود و حتی ممکن است هیچ‌ گاه تغییر ارتفاعی در محدوده وسیع رخ ندهد، ولی ناگهان در اثر آب‌شستگی، حفاری یا دلایل دیگر فروچاله پدید آید.

نوسانات سطح آب دریا خزر

وی در خصوص نوسانات آب دریای خزر و خلیج فارس، با بیان اینکه درباره کاهش سطح آب دریای خزر نکته قابل توجهی وجود دارد، گفت: به منظور بررسی سطح نوسانات آب در دریای خزر و خلیج فارس ایستگاه‌های جزر و مدسنج نصب شده است که تغییرات ارتفاعی آب(تراز سطح آب) را در طول شبانه‌روز اندازه‌گیری و ثبت می‌کنند. علاوه بر آن نرم‌افزاری را در این زمینه توسعه دادیم.

شفیعی با بیان اینکه میزان عقب‌رفت آب دریای خزر مقدار قابل توجه است، یادآور شد: آب دریای خزر سالیانه به‌طور متوسط ۱۰ سانتی‌متر پایین می‌رود.

شهرهای فاقد نقشه

رییس سازمان نقشه‌برداری "پایش مداوم تغییرات پوسته زمین" و "تغییرات سرزمینی" را از وظایف این سازمان دانست و یادآور شد: در این راستا ما با تهیه نقشه‌های مورد نیاز قادریم گسترش شهرها و ساخت و سازهای مختلف، زیرساخت‌ها، محدوده‌های جنگلی، مراتع و سطح آبگیرهای داخلی را به‌ صورت دوره‌ای پایش کنیم.

شفیعی با بیان اینکه از میان هزار و ۲۰۰ شهر کشور حدود ۸۰۰  شهر دارای نقشه هستند، خاطر نشان کرد: علاوه بر آن بسیاری از نقشه‌های شهرها به روز رسانی نشدند و این در حالی است که مسوولیت تولید نقشه‌های پایه بر عهده سازمان نقشه‌برداری کشور است و ما با امضای تفاهم‌نامه‌ای با دبیرخانه شورای عالی معماری و شهرسازی، قرار شد شهرهایی که این دبیرخانه به ما معرفی می‌کنند، ما آنها را در اولویت عکسبرداری هوایی قرار دهیم.

وی یادآور شد: از آنجا که تهیه نقشه‌های پایه و پوششی جزو زیرساخت‌های کشورها است، از این رو برنامه‌ریزی به منظور به‌روزرسانی و به روز نگهداری این نقشه‌ها از جمله برنامه‌های مهم و راهبردی سازمان نقشه‌ برداری کشور به شمار می‌رود که با استفاده از فناوری‌های نوین و روش‌های جدید پردازشی اجرایی می‌شود.

شفیعی با اشاره به اقدامات سازمان نقشه‌برداری در زمینه آمایش سرزمینی، توضیح داد: در ماده ۲۶ قانون برنامه ششم توسعه تصریح شده است که به منظور رقابت پذیر کردن عدالت بین منطقه‌ای و سرزمینی و تقویت خوداتکایی، افزایش انگیزه وصول درآمد استانی، دولت موظف است در طول سال اول اجرای این قانون، سند آمایش سرزمین ملی و استانی را تهیه کند و پس از تصویب شورای عالی آمایش سرزمین از سال دوم اجرای قانون برنامه به اجرا در آورد.

وی خاطرنشان کرد: برای این منظور شورای راهبری تدوین سند آمایش سرزمین در سازمان برنامه و بودجه کشور تشکیل شد که سازمان نقشه‌برداری در این شورا حضور فعالی دارد و درصدد هستیم همزمان با ارائه این سند، زیرساخت‌های داده مکانی اجرای این قانون را در بستر ژئوپورتال NSDI فراهم کنیم.