آیا ETF روش خوبی برای خصوصی‌سازی است؟

فرایند واگذاری سهام شرکت‌های دولتی در بورس درحالی طی می‌شود که تجربه گذشته واگذاری اموال دولتی معمولا با حرف و حدیث‌هایی همراه بوده و در نهایت به افزایش رضایت عمومی منجر نشده است. با این حال یک کارشناس بر این باور است که روش جدیدی که اکنون دولت تحت عنوان صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس(ETF) به کار برده تا سهم خود در برخی شرکت‌ها را واگذار کند، می‌تواند رضایت عامه را در پی داشته باشد.

نصرالله برزنی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به واگذاری سهام شرکت‌های دولتی در بورس اظهار کرد: تجربه سایر کشورها اثبات کرده است که کاربرد چنین روشی برای خصوصی‌سازی بهترین و موفق‌ترین راه خصوصی‌سازی بوده است. در واقع، روش عرضه سهام در قالب صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس(ETF) به نوعی عمومی‌سازی مالکیت شرکت‌ها است و سرمایه‌ها به عامه مردم تعلق می‌گیرد. به تبع، رضایت عامه مردم را هم به همراه دارد. همانطور که طی سال‌های قبل در ایران نیز تجربه شد، اینکه دولت سهام شرکتی را به صورت عمده به یک شخص یا گروه واگذار کند، مشکلاتی را ایجاد می‌کند و شک و تردیدهایی را برمی‌انگیزد. تجربه ما درباره نحوه خصوصی‌سازی به صورت واگذاری عمده سهام به یک شخص یا گروه، نشان داد که آن شخص یا گروه توانایی اداره شرکت را نداشته است اما در شیوه جدید واگذاری، انتقال مدیریت نیز به صورت تدریجی و طبیعی صورت خواهد گرفت.

وی تجربه انگلستان در دهه ۸۰ میلادی در زمینه واگذاری اموال دولتی را به عنوان مثالی نزدیک به شیوه فعلی دولت ایران در واگذاری اموال به صورت ETF مطرح کرد و گفت: انگلستان حدود ۶۰۰ سال تجربه بازار سرمایه و بیش از ۲۰۰ سال تجربه بهره‌گیری از بورس متشکل رسمی دارد. این کشور در دهه ۸۰ میلادی تصمیم گرفت شرکت‌های ملی شده را واگذار کند؛ بنابراین از طریق آگهی در روزنامه اعلام کرد که قصد دارد بزرگترین شرکت‌هایش از جمله شرکت بریتیش تلکام (مخابرات انگلستان) را واگذار و هر کسی که سهم می‌خواهد ثبت‌نام کند. بدین ترتیب همه مردم این فرصت را پیدا کردند که در آن شرکت‌ها سهیم شوند.

این کارشناس اقتصاد مالی ادامه داد: این نحوه عرضه به معنای آن نیست که اکنون همه مردم سهمی از شرکت‌های بزرگ دارند. پس از مدتی برخی توانستند با خریداری کردن سهم دیگران، سهام خود در این شرکت‌ها را افزایش داده و مدیریت این شرکت‌ها را به دست بگیرند. اما مسئله این است که اکنون هیچ کسی ناراضی نیست و احساس بی‌عدالتی نمی‌کند، چون دولت سهام را به نحوی عرضه کرد که عموم مردم به آن دسترسی داشتند و خود مردم سهم خود را در بازار فروخته‌اند.

برزنی افزود: دولت در واگذاری اموال به شیوه ETF نگران مدیریت شرکت‌ها است که بعد از واگذاری به مردم دچار اختلال شوند.  چنین توجیهی کمابیش درست است و برای انتقال مدیریت باید با احتیاط عمل کرد. شیوه عرضه سهام به صورت صندوقی متشکل از چند شرکت نیز در گذشته آزمون خوبی را پس داده است و صندوق‌ها معمولا عملکرد خوبی داشته‌اند.

بر اساس این گزارش، وزارت امور اقتصادی و دارایی چندی پیش طی اطلاعیه‌ای فراخوان واگذاری (شماره ۱) پذیره ‌نویسی واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق سرمایه‌ گذاری قابل معامله (ETF) "واسطه‌گری مالی یکم" را منتشر کرد. در این اطلاعیه آمده بود که وزارت امور اقتصادی و دارایی از طریق این واگذاری، به نمایندگی از دولت جمهوری اسلامی ایران، باقیمانده سهام خود در بانک های ملت، تجارت و صادرات ایران و بیمه ‌های البرز و اتکایی امین را واگذار خواهد کرد.

به طور کلی قرار است ۱۶ هزار ۵۰۰ میلیارد تومان باقیمانده سهام دولت در سه بانک و دو شرکت بیمه ای مذکور در قالب یک صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در بورس (ETF) با عنوان «واسطه گری مالی یکم» عرضه شود.