مشارکت‌جویی راهکاری برای حفاظت از محیط‌زیست

امروزه وضعیت آلودگی رودخانه‌ها  با ورود فاضلاب‌ها و سموم کشاورزی تشدید شده و مشکلاتی را به بار آورده است. بر اساس خبری که دیروز منتشر شد رودخانه کارون بر اثر ورود آفت‌کش‌ها دچار آلودگی شده است. برای جلوگیری از آلودگی بیش از حد رودخانه‌ها راهکارهای عملیاتی نیاز است. همچنین اطلاع رسانی و آگاه سازی مردم کشور نیز می‌تواند در جلوگیری از آلودگی رودخانه نقش بسزایی داشته باشد. در واقع، این مردم هستند که می‌توانند بر اساس الگوی کشت، از موارد خطرناکی که به محیط زیست آسیب می‌زند جلوگیری کنند و از مواد  و کودهای شیمیایی کمتر خطرآفرین استفاده کنند. مواد آلاینده و فاضلاب های مکان های تولیدی و اماکن مسکونی جزء خطرناکترین آلوده کننده‌های محیط زیست هستند. به همین دلیل، در صورتی که مردم آگاهی لازم را از خطرهای این مواد داشته باشند و بدانند که عدم آگاهی در این زمینه چه خطراتی را برای خانوارها و نسل های آینده به وجود می آورد، می توانند از آلوده شدن بیش از حد محیط زیست جلوگیری کنند و در کنار آن از زیبایی های طبیعت و فضای سبز لذت ببرند. توجه به  جلوگیری از آلودگی ها از بحث‌های مهم در هر کشوری است به طوری که، در راستای حفاظت از محیط زیست و ایجاد فضای سبز، در مدارس بسیاری از کشورهای جهان مدیران مسئول آن مدرسه به استخدام فراش‌های بسیاری اقدام کرده‌اند تا با استفاده از آنان زباله‌های تولید شده را جمع‌آوری کرده و از ورود آنها به طبیعت جلوگیری کنند کمااینکه، این اتفاق در بخش‌های عمومی و به ویژه خیابان‌ها و اماکن عمومی نیز پیاده و با موفقیت‌های زیادی نیز رو به رو شده است. کارخانه‌ها که نقش مهمی در آلودگی محیط زیست دارند باید بتوانند از فاضلاب‌های خروجی خود جلوگیری کنند تا این مواد شوینده و آلاینده وارد محیط زیست نشود و به سلامتی فضای سبز لطمه نزنند.

 درباره جلوگیری از آلودگی‌های محیط زیست و عوارض و مشکلات ایجاد کننده آن، فرهنگ سازی در بین مردم از مهمترین دلایل جلوگیری از آلودگی محیط زیست است زیرا، هم از پایداری بیشتری برخوردار است و هم اینکه خود مردم وقتی که یاد می‌گیرند یک الگو و رفتار را تغییر دهند، به طور حتم از الگوهای جدید حمایت خواهند کرد. به همین دلیل، باید تلاش‌ها برای تغییر رفتار مردم صورت بگیرد، هر چند که نیل به این هدف سختی‌های فراوانی دارد اما، با وجود این دارای ماندگاری بیشتری نسبت به سایر راهکارهاست و نتایج آن نیز از ثبات بیشتری برخوردار است. بنابراین مردم با هزینه کمتر می‌توانند در ارتباط با  اجرای قانون و  نهادینه کردن قوانین و مقررات و روش‌ها و آموزش‌هایی که در این باره داده می‌شود ، نقش مهمی ایفا کنند. همچنین این اقدامات در کاهش آلودگی هوا نیز تاثیر گذاراست. این روش در سایر کشورهای جهان  استفاده شده است و به موفقیت‌هایی نیز رسیده‌اند. اما نکته‌ای که در این بین از اهمیت زیادی برخوردار است همین حضور مردم در عرصه‌های مختلف است. در جاهایی که مردم مشارکت فراوانی داشته‌اند به موفقیت‌های فراوانی دسته یافته‌ایم اما، در مواردی که مردم حضور شایانی نداشته‌اند با شکست مواجه شده‌ایم. در صورتی که در کشور هزینه‌های زیادی بشود اما مردم در آن نقشی نداشته باشند این اقدام به نتیجه نخواهد رسید  و توسعه‌ای در آن زمینه صورت نخواهد گرفت و همچنین تاثیر آن بر کشور به طور حتم اندک خواهد بود و در صورت اتفاق افتادن ، این اقدام ماندگار نخواهد بود و مردم به حالت اولیه خود باز خواهند گشت. در رابطه با آلودگی اعم از آلودگی هوا، محیط، آب و ...  ، علاوه بر فرهنگ سازی، نقش دولت نیز بسیار مهم است؛ به این صورت که دولت و نهادهای قانونگذار می‌توانند با اقداماتی از جمله قانون‌گذاری و در نظر گرفتن جریمه‌هایی برای افراد خاطی ، از آلودگی بیش از حد محیط زیست جلوگیری کنند و زمینه ایجاد فضای سبز و رودخانه‌هایی سالم و تمیز را  در کشور را ایجاد کنند. ناگفته پیداست که فعالیت هایی که در سال‌های اخیر انجام شده و قانون‌گریزی‌هایی که در حوزه محیط زیست رخ داده است، مشکلات در این زمینه را دو چندان کرده است. اکنون ما با انواع و اقسام مشکلات در این زمینه مواجهیم. از طرفی هوای آلوده استنشاق می کنیم و از طرف دیگر با آلودگی آب ها و محیط رو به رو هستیم.

برای کنترل و کاهش این آلودگی نیازمند جزم کردن عزم خود، بازگشت به قانون، اقدام کارشناسانه و مشارکت جویی هستیم. در سال های گذشته برخی رویکردها تخریب محیط زیست در ایران را تشدید کرده است. هر‌چند در این زمینه باید به اقدامات غیر کارشناسی شده اشاره کرد اما، علاوه بر این، مسئولان محیط زیست اصلا به دنبال استفاده از ظرفیت‌های مردمی نبوده اند. آنها در مواقعی که می خواستند فعالیتی در راستای بهبود وضعیت محیط زیست انجام دهند به صدور بخشنامه و آیین نامه می پرداختند. تجربه نشان داده است تا زمانی که مردم و گروه های محلی درگیر موضوع نشوند، کاری از پیش نمی رود. در دولت جدید و در سازمان محیط زیست با مدیریت خانم ابتکار به مسئله مشارکت جویی توجه ویژه شده است. باید شعار ها در این زمینه عملیاتی شوند و در این صورت شک نکنید که بخش مهمی از مشکلات ما حل خواهد شد.