خودبیمار پنداری کرونایی پرنگ‌تر از همیشه

دستکاری ویروس کرونا بر عادات، رفتارها و احساسات درونی و اجتماعی موضوع تازه‌ای نیست، اما خودبیمارپنداری و توهم دائم ابتلا به ویروس موضوعی متفاوت است که در صورت تداوم می‌توان اختلالات رفتاری و حتی وسواس را به همراه داشته باشد.

بیش از ۲ ماه از ورود ویروس کووید-۱۹ به کشور می گذرد، ویروسی که در میان مردم به نام کرونا شناخته می شود و تمامی جنبه های زندگی اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده و حتی وارد ادبیات، شعر و طنز نویسی هم شده است.

با این که آمارها از کاهش چشمگیر انتقال ویروس کرونا و مرگ و میر ناشی از آن حکایت می کند، اما هنوز سایه آن بر زندگی عمومی سنگینی می کند و بر رفت و آمدها ، حضور در محافل عمومی ، تفریح و گردش ، دیدار نزدیکان ، خزید و حتی حضور در خانه نیز تاثیر گذاشته و کنش های عمومی را تغییر داده است.

البته به گفته پزشکان و متخصصان برای جلوگیری از ابتلا و یا انتقال ویروس کووید ۱۹ ضروری است بسیاری از نکات بهداشتی را رعایت کرده و رفتار عمومی را برای مدتی تغییر دهیم که این موضوع به روال عادی در زندگی مردمتبدیل شده است ، اما آنچه اکنون بسیار نگران کننده است، احساس مداوم خود بیمارپنداری در برخی شهروندان و ترس بی امان نسبت به ابتلا به ویروس کرونا یا انتقال آن است.

به طور واضح تر مشاهدات نشان داده است برخی از افراد مدام ابتلا به ویروس کرونا را به خود دیکته می کنند که باعث اختلالات عصبی و حتی رفتاری در آنها شده است.حتی مشاهده شده است افرادی که در این مدت از محیط خانه خود نیز خارج نشدند دچار وسواس ابتلا به ویروس کرونا شده اند مانند خانم ثقفی یکی از بانوان مازندرانی که به خبرنگار ایرنا گفت : از وقتی که ویروس کرونا آمده است مدام این حس را دارم که مبتلا به ویروس کرنا شدم. حتی کوچک ترین علائم جسمی مانند خستگی یا سر درد که در خودم احساس می کند می ترسم به کرونا مبتلا شده باشم.

وی افزود: چندی پیش برای گذاشتن زباله به خارج از خانه رفتم اما وقتی برگشتم تا سه روز از ترس نتوانستم درست بخوابم و دایم فکر میکردم ویروس به من منتقل شده است.

این بانوی ۳۳ ساله گفت: الان تقریبا تمامی کارهای خارج از خانه را شوهرم انجام می‌دهد  و سعی کرده ام خود را از خانواده و همسرم دور نگه دارم و حتی برای مدتی نیز جدا غذا می خوردیم. این وضعیت باعث شده است به روانشناس مراجعه کنم اما هنوز احساس می کنم در معرض خطر هستم.

فرشته پورحسین یکی دیگر از بانوان مازندرانی ساکل شهر بابل هم گفت : فقط عید به خانه پدرم و پدر شوهر رفتیم که در مجموع ۱۰دقیقه هم آنجا نبودیم ، اما از آن زمان تا امروز چهار بار اسکن ریه کردم و هر ۲روز یک بار با پزشک خانواده در ارتباط هستم.

وی ادامه داد : یک هفته بعد از عید دیدنی به دلیل تغییر ساعت خوابم و شب بیداری طولانی ۲ روز مداوم سردرد شدید داشتم که بسیار نگران شدم و روز سوم چندین سرفه کردم که از شدت ترس ابتلا به ویروس کرونا برای چند دقیقه ای وسط اتاق بیهوش شدم.

پور حسین با اشاره به اینکه مدام در شبکه های اجتماعی و تلویزیون علائم ویروس و بیماری کرونا را دنبال می کرد ، گفت : وقتی سرفه کردم مطمئن شدم که به ویروس کرونا مبتلا شدم و حس ترس همراه با احساس درحال مرگ بودن به من دست داد. اما وقتی به پزشک مراجعه کردم و پس از عسکبرداری ریه مشخص شد که به سرما خوردگی دچار شدم ، اما هنوز نیز باور نمی کنم و با کوچک ترین علائمی به پزشک مراجعه می کنم.

اگر وضعیت تنها مختص بانوان نیست اگر چه در میان آنان بیشتر مشاهده می شود. فرزاد درزی از شهروندان بابلی است که دچار چنین وسواسی شده است . او هم به خبرنگار ایرنا گفت : در هفته های اول نسبت به ویروس کرونا بی توجه بودم و آن را یک شوخی می دانستم و اینکه بی خودی آن را بزرگ کرده اند ولی از مدتی پیش بشدت ترسیدم و نگران شده ام.

وی که مدیر یک شرکت ساختمانی است ، افزود: این وضعیت وقتی برایم پیش امد که ۲ نفر از دوستانم به این ویروس مبتلا شدند و جان خود را از دست دادند. از آن پس نه تنها سر کار نمی روم ،  بلکه اصلا نمی توانم به خاطر استرس و نگرانی ابتلا به این ویروس آرامش داشته باشم.

درزی که مجرد است و با والدینش در ۲ واحد جدا در یک ساختمان زندگی می کند ، گفت : حتی در این مدت به خانه طبقه بالا که پدر و مادرم زندگی می کنند نیز نمی روم چون می ترسم من مبتلا باشم و والدینم را نیز مبتلا کنم. دایم به این فکر می کنم که قرار است چگونه بمیرم و مرگ با کرونا چگونه است.

حدی از ترس لازم است

یک متخصص بیماری‌های عفونی درباره وسواس ابتلا به ویروس کرونا در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: به هر حال همه باید هوشیار باشیم که کرونا یک بیماری جدی است و ویروس آن به طور گسترده ای قابلیت انتقال دارد.

دکتر فرشاد رضایی با اشاره به اینکه ویروس کرونا تقریبا از هر جسم و شی ای و تا حدود از راه هوا نیز قابلیت انتقال دارد، افزود: پس تا حدی حساسیت داشتن لازم است و نباید نسبت به این مسئله بی تفاوت بود.

وی ادامه داد: یکی از مشکلان و نگرانی های حوزه ویروس کرونا این است که امکان دارد ویروس در بدن شما به عنوان فرد مبتلا علائمی از خود نشان ندهد و همین مسئله باعث انتقال به اطرافیانی شود که دارای سیستم ایمنی بدن ضعیف تر هستند.

این متخصص بیماری های عفونی اظهار داشت: شاید این جمله ترسناک باشد ، اما ما با بحرانی جهانی رو به رو هستیم که همه ما نسبت به آن مسئولیت داشته و تنها راه برون رفت آن نیز رعایت بهداشتی فردی و حساسیت های بهداشتی است.

رضایی ادامه داد: شاید از دیدگاه برخی این وسواس کرونایی نگران کننده بوده و تبعات رفتاری دارد که درجای خود باید از سوی روانشناسان بررسی شود، اما نباید فراموش کرد که همین وسواس و ترس به موقع از ابتلا به ویروس کرونا جان هزاران نفر را نیز نجات داده است.

 به گفته او، بسیاری از کسانی که توانستند از بیماری کرونا جان سالم به در ببرند و با آن مبارزه کنند کسانی بودند که بموقع به مراکز درمانی مراجعه کرده و ابتلای خود مطلع شدند. پس نباید صرفا این مسئله را از نیمه خالی لیوان دید.

زندگی در شرایط کرونایی را تمرین کنید

این پزشک متخخص بیماری های عفونی با پیشنهاد این که باید علت وسواس فکری را از متخصصان روانشناسی پیگیری کرد ، گفت: باید گفت که هیچ ویروسی در دنیا از بین نمی رود و فقط به مرور زمان و در شرایط مختلف تغییر شکل می دهد و از ظرف دیگر نیز توسط متخخصان برای در مان آن داروهایی ارائه می شود . پس همه باید به یک موضوع توجه داشته باشند که ناچاریم از این پس با ویروس کرونا زندگی کنیم و این مسئله نیازمند کسب مهارت ایجاد تعادل است.

وی با اشاره به اینکه حتما در کوتاه مدت علم برای این ویروس نیز راه حلی پیدا خواهد کرد ، افزود: بهتر است که با ایجاد تعادل در رعایت نکات بهداشتی و رفتار عمومی با این مسئله کنار آیند.  

مردم مسئله را جدی گرفتند

یک متخصص روانشناسی بالینی در این باره گفت: رفتارهای اضطرابی و وسواس مداوم مردم نسبت به ویروس کرونا نشان می دهد که مردم یا لااقل بخشی از جامعه موضوع را جدی گرفته است و باید اعتراف کرد که بیماری کرونا جدی است.

لیدا شمس آذر ادامه داد: به طور طبیعی هر پدیده اجتماعی یا بحران عمومی در صورت تداوم و همچنان به جا گذاشتن چهره های خشن مانند مرگ و میر ، رفتارهای غیر معمولی عمومی مانند وسواس، اضطراب ، رفتارهای نا هنجار مثل هجوم به مراکز فروش و یا هر چیزی غیرقابل پیش بینی را به همراه خواهد داشت.

به گفته او ، خوشبختانه در کشور ما به دلابل مختلف ما شاهد رفتارهای نا هنجار عمومی مانند دزدی ، هجوم به فروشگاه های مواد غذایی ی از این دست نبودیم ، اما هماهنطور گفته شد پیامدهای این پدیده متنوع است و در ایران نیز در بخشی از مردم به صورت وسواس ظهور کرده است .

این روانشناس ادامه داد: البته من معتقد هستم تمام جامعه دچار وسواس ابتلا به ویروس کرونا شده است ، اما به دلیل مشکلات اقتصادی ، اولویت بخش قابل توجهی از جامعه تامین معیشت است که وسواس و حتی حساسیت کرونا خود را قربانی معیشت می کند.

زندگی در فضای مجازی

متخصص روانشناسی بالینی درباره علت رفتارهای وسواس گونه و ترس از ابتلا به ویروس کرونا گفت: همه ما در این مدت خانه نشینی کرونایی یا روزهای کرونایی بیش از هر چیزی در فضای مجازی وقت صرف کرده ایم و حجم عظیمی از اطلاعات ، اخبار، فیلم ، تصاویر و آمارهای درست یا نادرست ولی نگران کننده در این فضا در حال چرخش است که ما هم در معرض آنها قرار داریم که بر ذهن و فکر ما اثرگذاری می کند.

شمس آذر افزود : تصاویری از کودک مبتلا به ویروس کرونا افتاده کنار خیابان، مرگ پرسنل بیمارستانی که قرار است مردم رانجات دهند اما خود قربانی شدند، آمارهای ضد و نقیض ، تحلیل های شخصی و انواع این تولیدات که ظرفیت بزرگی برای گسترش حس نگرانی تولید کرده است. ار چه من معتقد نیستم که باید فقط به یک رسانه یا یک صدا در مواجهه با بحران تکیه کرد، اما همین اطلاعات ضد و نقیض و تکیه بیشتر افراد جامعه به اخبار بدون منبع و تحلیل شبکه های مجازی خود به تنها برای ایجاد وسواس و رعب و وحشت کافی است.

وی با تاکید بر اینکه نباید نقش فضای مجازی را در کاهش خسارات ویروس کرونا هم نادیده گرفت ، ادامه داد : اما متاسفانه اغلب مردم که تقریبا همه از کاربران فضای مجازی هستند بیش از توجه به توصیه های بهداشتی در شبکه های اجتماعی و مجازی ، تحت تاثیر حجم بالا و گیج کننده اطلاعات درست و غلط قرار گرفته و به وسواس پناه می برند.

این روان شناس ریشه این گونه پیامدها را در ضعف اطلاع رسانی های رسمی عنوان کرد و گفت: من منتقد رسانه ای نیستم اما این روزها تقریبا تمام مردم نسبت به اطلاع رسانی های متناقض رسانه های داخلی انتقاد داشته و برخی نیز حتی مایوس شده اند که این وضعیت ابتدا بی اعتمادی و سپس وسواس را ایجاد می کند.

وسواس فکری

شمس آذر همچنین به مسئله وسواس ابتلا به ویروس کرونا پرداخت و گفت: شاید به اعتقاد جامعه پزشکی این وضعیت در کوتاه مدت نجات بخش باشد ، اما ممکن است با طولانی شدن اضطراب نسبتبه ابتلا به ویروس کرونا بر دیگر جنبه های زندگی و حتی سلامتی شخص تاثیر بگذارد و در شدید ترین حالت به وسواس فکری مبتلا شود که درمان آن بسیار طولانی و سخت خواهد بود.

وی افزود: اینکه شخص به طور مداوم به خود القا کند که دارای بیماری است ، می تواند به یک عادت رفتاری و فکری در وی تبدیل شده و عوارضی همچون افسردگی ، انزوا گرایی ، رفتارهای هیجانی و عصبانی یا همان پرخاشگری نسبت به اطرافیان را به دنبال داشته باشد.

او ادامه داد : البته تا همین الان در برخی از مراجعین برای مشاوره با مضوع کرونا شاهد بروز رفتارهای پرخواشگرانه هستیم که به دلیل حساسیت زن و شوهر نسبت به ابتلا یا احتمال ابتلا به وروس کرونا نشات می گیرد. حتی برخی از فرزندان نیز مشاهده شده است که به دلیل وسواس ابتلا به ویروس کرونا نسبت به سایر اعضای خانواده رفتار انزوا طلبانه و همچنین پرخاشگرانه از خود نشان داده اند.

شمس آذر با تاکید بر اینکه هیچ موضوعی مهم تر از بقای انسان نیست ، گفت : سلامتی روانی نیز به اندازه بقا مهم است ، سلامتی که در سایه ترس و اضطراب ناشی از ابتلا به ویروس کرونا خود در حال قربانی شدن است.

مشاوران و رسانه ها

روانشناس بالینی مهم ترین و عمومی تری راه جلوگیری از ابتلا به ویروس کرونا را آگاهی سازی رسانه ای عنوان کرد و گفت: رسانه ها نقش مهمی در هوشیار کردن مردم نسبت به عوارض و پیامدهای ناشی از بیماری کرونا بر عهده دارند.

وی ادامه داد: رسانه ها با ظرفیت های بالقوه ای که دارند می توانند حجم زیادی از جامعه را هدایت کنند تا در دام بیماری کرونا و عوارض ناشی از آن گرفتار نشوند. علاوه بر این آگاهی بخشی در قالب نرم و غیر خشک مانند کلیپ های طنز ، برنامه کودک و سرگرمی نیز بسیار موثر است.

به گفته او ، در این مدت تمامی اطلاعاتی که از سوی تلویزیون پخش می شود خشک و بی روح و صرفا بر پایه اعداد و ارقام است که نه تنها آگاهی بخش نیست ، بلکه بیشتر ترس و نگرانی را دامن می زند.

این روانشناس همچنین نقش مشاوران را در جلوگیری از ایجاد وسواس کرونایی مهم عنوان کرد و گفت: شاید در شرایط عادی نیازی چندانی به روانشناس برای مدیریت بحران نباشد، اما در شرایط فعلی که تقریبا مدیریت و مهارت حل مسئله از کنترل افراد خارج است باید بیشتر با مشاوران در ارتباط بود.

شمس آذر تاکید کرد: البته مشاوران نیز باید راه دسترسی به خود را تسهیل کرده و ارتباط با مردم را به صورت مستمر در جریان بگذارند. به همر حال جانعه در شرایط روانی سختی قرار دارد که نیاز به مدیرت بحران چند سویه دارد.

ویروس کرونا کرونا این روزها در کشور و استان مازندران روند کاهش را دنبال می کند اما گویا در کوتاه مدت تمایلی به رفتن ندارد. این ویروس در حال حاضر ۴۷۴ بیمار مشکوک به کرونا را بر تخت های بیمارستانی بستری کرده است .