«سونامی سرطان» در ایران

مرگ مرتضی پاشایی خواننده پاپ کشورمان بر اثر ابتلا به سرطان آن هم در سن 30 سالگی، هشداری است برای اینکه متوجه افزایش مرگهای سرطانی در سنین پایین و جوانی باشیم.
 روند رو به رشد سرطانها در کشورمان، واقعیت تلخی است که وزیر بهداشت نیز به آن اذعان داشته و گفته است باید تدابیری اتخاذ کنیم که سرعت روند رو به رشد آن را کنترل کنیم. این در حالی است که برخی متخصصان سرطان و دست اندرکاران حوزه سلامت، بر این عقیده اند که کشور دچار " سونامی سرطان" شده است هرچند مسئولان ارشد وزارت بهداشت می گویند که چنین اتفاقی رخ نداده و آنچه از وضعیت بیماریهای سرطانی در کشور مشاهده می شود، تنها یک روند رو به افزایش است.

اما نکته ای که در این بین وجود دارد، این است که سن ابتلا به سرطان در کشورمان پایین آمده و مرگهای سرطانی نیز رو به افزایش است. بطوریکه سالانه بیش از 90 هزار مورد جدید ابتلا به سرطان در کشور شناسایی می شود و 30 هزار مبتلا به سرطان نیز فوت می کنند.
شناسایی بیماران مبتلا به سرطان در کشورمان، یکی از دغدغه های اصلی وزارت بهداشت است، زیرا، به گفته دکتر ایرج خسرونیا رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران، بیماران مبتلا به سرطان، زمانی به پزشک مراجعه می کنند که بیماری مزمن شده و روند درمان با مشکل مواجه می شود. در همین حال، وزیر بهداشت معتقد است که انجام "چک‌آپ" سالیانه می تواند تضمینی برای تشخیص به موقع و کنترل این بیماری کشنده باشد.

مشکل اصلی در بروز سرطانها
البته وزیر بهداشت، مشکل اصلی در بروز سرطانها را عدم توجه مردم به توصیه های بهداشتی عنوان کرده و گفته است که مهمترین علت تزاید سرطان تغییر اجتناب ناپذیر هرم سنی جمعیت در کشور است. در همین حال، دکتر رضا قلم قاش رئیس انجمن توانبخشی قلبی ایران، تنها راه جلوگیری از وقوع "سونامی سرطان" در ایران را، فقط و فقط پیشگیری، چک‌آپهای مکرر و به موقع، ترغیب مردم به زندگی سالم، ورزش و ارایه اطلاعات درمانی مداوم به مردم دانست و افزود: بار سنگین هزینه های درمان و نگهداری بیماران سرطانی برای کشور، مردم و بیمه ها کمرشکن است و متاسفانه درصد شیوع آن در کشور ما رو به افزایش است. ضمن اینکه مرگ دلخراش مرتضی پاشایی نیز می تواند تلنگری جدی به تمام مردم و به خصوص جوانان و نوجوانان درباره تغییر سبک و سیاق زندگی باشد.

این در حالی است که بررسی ها نشان می دهد درصورت بی توجهی مردم به موضوع پیشگیری، تغییر در شیوه زندگی و خودمراقبتی، چهار سرطان سینه، کولون، سرویکس و پروستات، طی سالهای نه چندان دورخط اول بیماریهای بدخیم را در کشور شامل خواهند شد.
از سوی دیگر، دکتر علی اکبر سیاری معاون بهداشت وزارت بهداشت، از آلودگی هوا به عنوان عامل زمینه‌ساز سرطان یاد کرد و اظهار داشت: سرطان یک عامل خطر است، فرد را از شغلش باز می‌دارد و هزینه‌های بالای دارویی دارد. بیماری سرطان به علت رادیوتراپی، نیازمند تغذیه ویژه است. مشکلات افسردگی و روانی را نیز باید به آن اضافه کرد.

وی معتقد است که سالانه 90 هزار مورد جدید سرطان در کشور شناسایی می‌شود و در حال حاضر 300 هزار مبتلا به سرطان در کشور وجود دارد که تمام این افراد نیازمند مراقبت، درمان، نگهداری و تسکین درد هستند.
سیاری به شایعترین علل ابتلا به سرطان اشاره کرد و عنوان داشت که "سن"، شایعترین علت ابتلا به سرطان است چرا که با افزایش سن، تغییرات ژنتیکی را شاهد هستیم. از طرف دیگر جامعه ما در حال مسن شدن است. بنابراین انتظار آن است که در سال‌های آتی افزایش بروز موارد سرطان را شاهد باشیم.

آلودگی هوا و سرطان
تحقیقات سازمان جهانی بهداشت حاکی از آن است که خطر ابتلا به سرطان در افرادی که در محیط‌های باز آلوده زندگی می‌کنند، بیشتر از سایرین است. این در حالی است که مردم تهران تنها پنج درصد از روزهای سال را هوای پاک تنفس می‌کنند.
مواد ناشی از اگزوز موتورها (گاز CO و ذرات معلق) و به ویژه موتورهای دیزلی بسیار خطرناک و سرطان‌زا هستند. بطوریکه 20 تا 30 درصد آلودگی هوا نیز به دلیل خودروهای فرسوده است.

مواد غذایی ناسالم و آلوده
مواد غذایی ناسالم از دیگر عوامل زمینه‌ساز سرطان است، بطوریکه در صورت آلوده بودن مواد غذایی، خطر سرطان‌زا بودن آنها وجود دارد. ثابت شده که مواد غذایی حاوی نیترات، سرطان‌زا هستند. این در حالی است که بیشترین نیترات در صیفی‌جات و سبزیجات وجود دارد. همچنین فلزات سنگین مانند آرسنیک، آفلاتوکسین و... نیز در بروز سرطان نقش بسیار مهمی دارند.

مواد دخانی و مخدر
سیگار و تریاک از دیگر عوامل زمینه‌ساز سرطان هستند. سیگار در بروز بسیاری از سرطان‌ها نقش مهمی دارد. همچنین بالاترین مصرف تریاک در دنیا، مربوط به ایران است. سرطان‌های دستگاه گوارش و مثانه نیز از این طریق ایجاد می‌شوند. بنابراین بخشی از عوامل زمینه‌ساز بروز سرطان‌ها در دست خود انسان است که می‌تواند از آنها پیشگیری کند.

چاقی و سرطان
چاقی و اضافه وزن از دیگر عوامل خطر بروز سرطانهاست. مصرف روغن جامد، اسیدهای چرب اشباع و ترانس می‌توانند زمینه بروز سرطان را فراهم کنند. بنابراین اطلاع‌رسانی به مردم بسیاری مهم است. رسانه‌ها، وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم و وزارت بهداشت و درمان نقش مهمی در این زمینه دارند.

پنج سرطان شایع در ایران
سرطان ریه، پستان، روده بزرگ، معده و پروستات پنج سرطان شایع کشور هستند.

سونامی سرطان؛ شوخی یا واقعیت
دکتر بهزاد رحمانی رئیس هیئت مدیره انجمن علمی جراحان عمومی ایران با اعلام اینکه نه تنها آمار سرطان در کشور بالا رفته که سن ابتلا نیز کاهش یافته، معتقد است که آمار سرطان در کشور بالا رفته اما اینکه چرا گفته شده که سونامی سرطان در کشور نداریم، می تواند ناشی از مواضع سیاسی و اجتماعی باشد. در هر صورت، گفتن آمار سرطان در کشور، سیاه نمایی نیست بلکه واقع نمایی است.

وی با تایید این موضوع که مراکز معتبر برای ارائه آمار مستند از سرطان در کشور نداریم، تاکید کرد: تجربیات و مشاهدات روزمره پزشکان نشان می دهد که هم تعداد مبتلایان به سرطان در کشور بالا رفته و هم اینکه سن ابتلا به سرطان کاهش یافته است. به طور مثال در مورد سرطان پستان عنوان می شد که نباید قبل از 30 سالگی به این سرطان فکر کرد. در حالی که خود بنده بیماری دارم که 21 سال سن دارد و مبتلا به سرطان پستان است. همچنین مواردی از ابتلا به سرطان مقعد(رکتوم) در سنین زیر 18 سال داشته ایم که نشان می دهد سن سرطان در کشور کاهش یافته است.

در مقابل، دکتر رضا ملک زاده معاون تحقيقات و فن آوري وزارت بهداشت، معتقد است که آمارهای مربوط به سونامی سرطان در ایران صحت ندارد.

به گفته وی، در سالهاي اخير اخبار و گزارشهاي متعددی مبني بر اينکه سونامي سرطان در کشور در حال رخ دادن است، منتشر شده که منجر به نگرانی های مردم گردیده است در حالی که آمارهای موجود صحت اين موضوع را تاييد نمي کند.
ملک زاده خاطرنشان کرد: بر اساس آمارهاي معتبر، ميزان بروز سرطان در ايران کمتر از کشورهاي دیگر است و بر اساس آمار سازمان بهداشت جهاني، ميزان بروز سرطان در کشور ما بطور متوسط 134.7 نفر در هر 100 هزار نفر گزارش شده است.

کشنده ترین سرطان در ایران
دکتر اسماعیل اکبری رئیس انجمن سرطان کشور، سرطان معده را شایعترین سرطان در مردان ایرانی و کشنده ترین در مردان و زنان کشور عنوان کرد و گفت: 50 سال پیش سرطان معده جزو 10 سرطان اول در کشورهای غربی به شمار می رفت ولی با افزایش مراقبت های بهداشتی در آن کشورها سرطان معده از فهرست سرطان های مطرح خارج شده است.

وی با تاکید بر این که سرطان ارثی نیست، افزود: ابتلای مرحوم مرتضی پاشایی به سرطان معده در سن 28 سالگی یک استثنا بوده است.

اکبری، سرطان را دارای فرآیند مزمن و طولانی 15، 16 ساله ذکر کرد و گفت: تغییراتی که در ژن صورت می گیرد سبب بروز سرطان زودرس می شود.
وی تصریح کرد: باید کمپین سرطان را برای بیماران و خانواده هایشان فراهم کرد و هنرمدان باید وارد کمپین این ها شوند تا مردم بیشتر متوجه اهمیت این بیماری شوند.

مهمترین دلیل ابتلا به سرطان
دکتر محمد اسماعیل مطلق رئیس اداره سرطان وزارت بهداشت نیز افزایش سن جمعیت را مهمترین دلیل ابتلای به سرطان عنوان کرد و افزود: شیوه زندگی ناسالم  و عوامل محیطی در بروز این بیماری موثر واقع می شوند. مردم باید از خود مراقبتی آگاه باشند و در جهت مصرف غذای سالم تلاش کرده و از روغن پالم و آب آلوده استفاده نکنند و وزن خود را کنترل و از سبزیجات و میوه زیاد استفاده کنند.

به گفته وی، غربالگری می تواند سه سرطان پستان، روده بزرگ و دهانه رحم را زودهنگام مشخص کند و هر چه سرطان زودتر شناسایی شود هزینه های بیمار نیز کمتر خواهد شد.